36
maslahati;
-
Sog‗lom turmush tarzi, jismoniy tarbiya va sport, sog‗lomlashtirish tadbirlari
hamda turizmni ommaviylashtirish, targ‗ibot va tashviqot ishlarini tashkil etish.
SHifokor nazoratining asosiy shakli – jismoniy tarbiya va sport bilan
shug‗ullanuvchilar organizmi sog‗ligini, jismoniy rivojlanish va jismoniy
tayyorgarlik darajalarini to‗liq tibbiy tahlil qilishdan iborat. SHifokor nazorati –
dastlabki nazorat, takroriy nazorat va qo‗shicha nazorat turlariga bo‗linadi.
Dastlabki nazorat –
jismoniy tarbiya va sport bilan shug‗ullanishga
kirishishdan avval tashkil etiladi. Dastlabki tibbiy nazoratda jismoniy tayyorgarlik
va sog‗ligining holatiga muvofiq jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlarga qo‗yish
masalalari hal etiladi;
Takroriy nazorat
– jismoniy yuklamalarning hajmi va jadalligini, jismoniy
tarbiya va sport bilan shug‗ullanuvchilar organizmiga berayotgan ta‘sirlarini tahlil
etish, buning natijasida o‗quv trenirovka jarayonlari rejalariga o‗zgartirishlar
kiritish.
Qo‘shimcha nazorat –
sport musobaqalardan oldin, o‗tkazilgan kasalliklar va
jarohatlanishlardan hamda mashg‗ulotlarni uzoq muddat to‗xtatib qo‗ilgandan
so‗ng o‗takziladi.
Tibbiy nazorat o‗z ichiga quyidagilarni oladi:
1.
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‗ullanuvchilar
bilan umumiy va xususiy
suhbat o‗tkazish.
2.
Tana tuzilishini tashqi ko‗rigi.
3.
Antropometrik o‗lchovlar o‗tkazish.
4.
Organizm funksional tizimlari va organlar faoliyatini tekshirish.
5.
Jismoniy yuklamalar ta‘sirida yurak qon tomir tizimi faoliyati, yurak urishlar
soni, qon bosimi va nafas olish tartibini tahlil etish.
Tibbiy nazoratni shifokor terapevtlar va sport tibbiyoti mutaxassislari
o‗tkazadilar. Zarurat bo‗lganda boshqa mutaxassis shifokorlar taklif etiladi,
rentgen va laborotoriya tekshirishlari o‗tkaziladi.
Jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlari bilan o‗quv reja asosida
37
shug‗ullanyotgan oliy ta‘lim muassasalarining barcha talabalari tibbiy nazoratdan
o‗tishlari shart. Dastlabki tibbiy nazorat natijalariga muvofiq shifokor,
talabalarning jismoniy tayyorgarligi va sog‗ligining holatiga ko‗ra tibbiy
guruhlarga saralaydi.
Tibbiy guruhlar aossiy, tayyorlov va maxsus guruhlarga
bo‗linadi.
Asosiy guruhga
sog‗ligida nuqson bo‗lmagan, yaxshi jismoniy tayyorgarlikka
ega bo‗lgan, organizm funksional imkoniyatlari etarli darajada rivojlangan
talabalar kiritiladi. Bu talabalar jismoniy tarbiya dasturida keltirilgan o‗quv
materiallarining to‗liq hajmini o‗zlashtirishlari, sport turining biror shakli bilan
sport to‗garaklarida shug‗ullanishi, sport musobaqalari va ommaviy jismoniy
tarbiya va sog‗lomlashtirish tadbirlarida ishtirok etishlari mumkin.
Tayyorlov guruhiga
vaqtinchalik kasal bo‗lgan, umumiy sog‗ligida
nuqsonlarga ega bo‗lmagan, lekin etarli darajada jismoniy rivojlanishga va
jismoniy tayyorgarlikka ega bo‗lmagan talabalar kiritiladi.
Bu guruh talabalari
bilan jismoniy tarbiya mashg‗ulotlari jismoniy tarbiya dasturi asosida keltirilgan
o‗quv materiallari bo‗yicha tashkil etiladi. Mashg‗ulotlar jarayonlarida
talabalarning shaxsiy xususiyatlari va jismoniy tayyorgarliklari hamda organizm
funksional holatiga muvofiq xususiy yondoshishi tavsiya etiladi.
Maxsus guruh
a‘zolari bo‗lgan, organizmida tabiiy yoki ortirilgan
nuqsonlarga ega bo‗lgan, surunkali kasalliklari mavjud bo‗lgan o‗quv
mashg‗ulotlarida ishtirok etishga tavsiya etilgan talabalar kiritiladi. Bu guruh
talabalari
jismoniy
tarbiya
dasturining
maxsus
ko‗rsatmasi
asosida
mashg‗ulotlarda ishtirok etadilar. Mashg‗ulotlarda shaxmat va shashka o‗yinlari
o‗tkazish, engil harakatli o‗yinlarda ishtirok etish,
piyoda safarlar, toza havoda
chiniqtirish muolajalari o‗tkaziladi. Tayanch harakat apparati nuqsonlari va
kasalliklari mavjud bo‗lgan talabalar bilan maxsus davolash jismoniy mashqlari
bilan shug‗ullanish tavsiya etiladi.
Talabalarni sog‗ligi va jismoniy rivojlanishlari hamda funksional
imkoniyatlarini takomillashib borishi natijasida hamda kasalliklardan tuzalishi
bo‗yicha shifokor tavsiyasi bilan boshqa guruhlarga o‗tishlari mumkin.
38
Sport to‗narakalrida shug‗ullanuvchi va sport musobqalarda ishtirok etuvchi
talabalar qo‗shimcha tibbiy nazoratdan o‗tishlari taklif etiladi. Marofan va uzoq
masofaga yugurishlar,
sportcha yurish, ko‗p kunlik velopoyga ishtirokchilari
musobaqalardan oldin tibbiy nazaortdan o‗tishlari shart. Kurashchilar va
bokschilarni musobaqalardan oldin tana vazni o‗lchangandan so‗ng tibbiy
nazaoratdan o‗tkaziladi. Spor o‗yinlari musobaqalari ishtirokchilari tibbiy nazorati
musobaqalardan oldin tashkil etilib, olti oy davomida musobaqalarda ishtirok
etishga ruxsat beriladi.
Dastlabki tibbiy nazorat natijalariga muvofiq talabalar oliy ta‘lim
muasssasida o‗tkaziladigan sport sog‗lomlashtirish va ommaviy jismoniy tarbiya
tadbirlarida ishtirok etishlari mumkin. Talabalarni o‗z vaqtida tibbiy nazoratlardan
o‗tishini ta‘minlashda oliy ta‘lim muassasasi
jismoniy tarbiya rahbari, jismoniy
tarbiya o‗qituvchilari, sport murabbiylari, oliy ta‘lim muassassasi shifokori va
rahbariyati hamkorlikda ish olib boradilar.
Dostları ilə paylaş: