42
belgilaydi. Tana tuzilishi yosh va jins ko‗satkichlarga hamda shaxs xususiyatlariga
muvofiq rivojlanadi. YOsh o‗tishi bilan bosh suyagi deyarli o‗zgarmaydi, gavda va
bo‗yin hamda qo‗l, oyoqlar uzunligi o‗sadi. Erkaklar tana tuzilishi ayollarnikiga
nisbatan yirik bo‗lib,
tos suyagi tor, elka bo‗g‗imi keng bo‗lib shakllanadi.
Ayollarda esa tana tuzilishi kichikroq, elka bo‗g‗im tor va tos suyagi keng bo‗lib
shakllanadi. Bir hil jinsdagi va yoshdagi insonlarda tana tuzilishida katta farqlarni
ham kuzatish mumkin
Tana tuzilishining asosiy uch tipi uchraydi:
Astenik tip:
xalq tilida suyagi ingichka insonlar – yuzi kichik, bo‗yin uzun va
ingichka, qo‗krak qafasi tor, qorin tekis, oyoq va qo‗llari uzun, elka bo‗g‗imi tor,
muskul tizimi nozik va teri qatlami rangsiz xira bo‗ladi.
Giperstenik tip:
yo‗g‗on suyakli insonlar
–
bosh yumoloq shaklda, yuzi keng,
bo‗yin kalta va yo‗g‗on, ko‗krak qafasi kalta va keng, qorin katta, oyoq va qo‗llari
kalta va yo‗g‗on, teri qalin, suyaklari og‗ir, muskullar go‗shtdor va yaxshi
rivojlangan bo‗ladi.
Normostenik tip
– tana tuzilishi proporsional, tana o‗lchamlari, ko‗krak qafasi
uzunligi va kengligi o‗zaro muvofiqlikda shakllangan, suyak tuzilishi, muskul va
yog‗ qatlami bir hilda rivojlangan.
Tana tuzilishiga
ovqatlanish sifati va tartibi, atrof muhitning iqlim ta‘sirlari
hamda jismoniy mashqlar va sport bilan shug‗ullanish faoliyati ta‘sir ko‗rsatadi.
Bolalik va o‗smirlik davrida jismoniy mashqlar va sport bilan shug‗ullanish tana
tuzilishidagi ba‘zi kamchiliklarni bartaraf etishga yordam beradi. SHuni esda tutish
kerakki tana tuzilishi va tana qismlari o‗lchamlari irsiy qonuniyatlar asosiyda
shakllanadi.
Sportchilar orasida tana tuzilishining barcha tiplari uchraydi.
SHuningdek
sport turlariga xos bo‗lgan tana tuzilishlari ham mavjud. Masalan basketoblchilar
– uzun bo‗yli, og‗ir atletikachilar yo‗g‗on va gimnastlar past bo‗yli bo‗ladilar. Bir
sport turi bo‗yicha ixtisoslashgan yuqori malakali sportchilar tana tuzilishining
morfologik ko‗rinishlari deyarli bir hil shaklga keladi. Bu ko‗rsatkichlar bir hil
shakldagi sport mashqlarining ta‘siri natijasida bo‗lish bilan birga, sportda yuksak
43
natijalarga erishishining bosh omili bo‗lgan, tana tuzilishi bir hil bo‗lgan bolalarni
shu sport turiga jalb etish munosabati bilan ham yuzaga keladi.
Dostları ilə paylaş: