48
Soha
Salomatlik
uchun
ahamiyati
Salbiy omillarning ta‟sirlari
Turmush
tarzi va
sharoitlari
50 %
Mexnat sharoitining salbiy ta‘sirlari, maishiy va
moddiy ta‘minotning etarli darajada
emasligi,
ruhiy zo‗riqishlar, kamharakatlilik, oilaviy
notinchlik, so‗qqaboshlik, madaniy va ma‘naviy
saviyaning pastligi, urbanizasiyaning yuqori
darajadaligi, yaxshi ovqatlanmaslik, kashandalik,
alkogol ichimliklar ichish.
Irsiyat
20%
Irsiy kasalliklarga moyillik
Ekologiya,
iqlim
20-25%
Havo, suv, tuproqning ifloslanishi, ob havo
hodisalarini keskin o‗zgarishlari, radiaktiv va
boshqa hil nurlanishlar.
Sog‗liqni saqlash
10%
SHaxsiy gigienik va jamoat sog‗lomlashtirish
tadbirlarining samarasizligi, tibbiy muolajalar
saviyasining pastligi va tibbiy yordamning o‗z
vaqtida ko‗rsatilmasligi.
Jadvaldan ko‗rinib turibdiki, sog‗lik darajasi irsiy va ijtimoiy omillardan
ko‗ra insonning o‗z sog‗ligi uchun javobgarligiga ko‗proq bog‗liq bo‗ladi.
Oxirgi yillarda talaba yoshlar o‗rtasida sog‗lom
turmush tarzini
ommaviylashtirish, salomatlikni mustahkamlash masalalariga jiddiy e‘tibor berila
boshlandi. Jamiyat oliy ta‘lim muassasalari tayyorlayotgan bo‗lg‗usi
mutaxassislarning sog‗ligi, kasbiy faoliyatda kasalliklarga chidamliligi, ishchanlik
qobiliyatini doimo yuqori darajada bo‗lishi xaqida qayg‗urmoqda. Talabalik yoshi
organizm funksiyalarining jadal rivojlanishi, shaxs xususiyatlarini tarbiyalash
hamda hayot tarzini shakllanishini ta‘minlaydigan muhim davr bo‗lib hisoblanadi.
Bu davrda yoshlar o‗zining har hil muammolari,
etik va ilmiy, madaniy va
49
ma‘naviy, iqtisodiy hamda siyosiy savollariga echim izlaydilar.
19-28 yoshda talabalarning organizmi jismonan rivojlanishi, harakat malaka
va ko‗nikmalari takomillashuvi deyarli yakunlanadi.
Tibbiy biologik tadqiqotlar
natijalari shuni ko‗rsatadiki, yoshlarning bo‗y o‗sish jarayonlari yakunlanishiga
qaramay ular organizmining morfo funksional imkoniyatlari takomillashib borishi
davom etadi. Tana vazni, ko‗krak qafasi aylanasi va kengligi, O‗TS, muskul hajmi,
jismoniy va aqliy ishchanlik qobiliyati ortadi. Tibbiyot hodimlarining xulosalariga
ko‗ra 30% talabalarning sog‗ligida salbiy o‗zgarishlar kuzatilmaydi. 70% talabalar
organizmi rivojlanishida juz‘iy o‗zgarishlar kuzatiladi. Bularni quyidagi sinflarga
bo‗lish mumkin:
-
Ektremal davr hisoblangan o‗qishning dastlabki kunlari yoki imtixonlar
davrlarida organizmida ruhiy – xissiy va funksional o‗zgarishlar kuzatiladigan
talabalar;
-
Oddiy kunlarda ham kaslliklar alomati hisoblangan qon bosimini ko‗tarilishi,
qonda
qandning ortib ketishi, tez tez shamollash va allergiyalarga chalinishga
moyil bo‗lgan talabalar;
-
Organizmda funksional buzilishlari mavjud talabalar;
-
Surunkali kaslliklari bor va nogironlik chalingan talabalar.
Talabalarni ta‘lim va tarbiya berish bilan ularning sog‗ligini mustahkamlash,
o‗zaro bog‗liq jarayon bo‗lib hisoblanadi. Hozirgi davrda talabalar o‗qish bilan
birga kasbiy faoliyatni olib borish, o‗qish jarayonlarida axborot texnolgiyalaridan
samarali foydalanishga intilishmoqda. Bu albatta talabalarga ruhiy – xissiy va
aqliy yuklamalarni
ortib ketishiga olib kelib, ular organizmida ham funksional
o‗zgarishlarni keltirib chiqarmoqda. Natijada barcha salbiy ta‘sirlar ularning
sog‗ligida aks etmoqda. Talabalarning o‗quv jarayonlari xususiyatlariga
moslashuvi, sog‗ligini mustahkamlab borish sog‗lom
turmush tarzining asosiy
talablaridan hisoblanadi. Talabalar sog‗ligini mustahkam bo‗lishi, o‗quv
jarayonlarini
samarali
o‗zlashtirishga,
kasbiy
tayyorgarlikni
malakali
shakllantirishga asos bo‗ladi.
Talabalar hayotini tahlil etish shuni ko‗rsatadiki ularning o‗qish va yashash
50
sharoitlari, kun tartiblari tartibsiz tashkil etiladi. Noto‗g‗ri va o‗z vaqtida
ovqatlanmaslik, kam uxlash, toza havoda kam bo‗lish,
kam harakatlilik,
organizmni chiniqtirmaslik va kashandalik shular jumlasidan. Bu holatlarning
organizmga salbiy ta‘sirlarini yoshlar organizmi sog‗lom va kuchli bo‗lganligi
uchun sezmaydilar. SHunga qaramay bu holatlarning organizm funksiyalariga
salbiy ta‘sirlari kuchayib borib, jiddiy kasalliklarga olib kelishi mumkin.
Sog‗likni mustaxkamlash, rivojlantirish uchun muntazam jismoniy mashqlar
bilan shug‗ullanish kun tartibini ilmiy uslubiy ko‗rsatmalar asosida tashkil etish
kerak. Aqliy mexnat jarayonida jismoniy harakatlarni
amalga oshirmaslik
organizm funksiyalarini o‗zaro muvofiqlikda faoliyat olib borishini ta‘minlay
olmaydi.
Dostları ilə paylaş: