55
Erish xususiyatlariga muvofiq vitaminlar yog‗da eriydigan A, D, E va K
vitaminlarga, va suvda eriydigan B1, B5, B6, B12, PP, C vitaminlarga bo‗linadi.
Vitamin so‗zi «vita» - hayot ma‘nosini beradi. Organizmda
bir vitamin yoki bir
necha vitaminlarning etishmovchiligi ishchanlikni kamaytiradi va toliqishlar
keltirib chiqaradi. SHunga qaramay orgnizmda vitamin etishmovchiligidagi salbiy
holatlar vitamin ortib ketishida ham sodir bo‗lishi mumkin.
Mineral moddalar bilan vitaminlar insonnning butun umri davomida organlar
faoliyatida muhim vazifalarni bajarib, ishchanlik qobiliyatini
yuqori darajada
bo‗lishini, navqironlikni va kelishgan qomatni, go‗zallikni ta‘minlaydi. Sifatli
ovqatlanishda hech qanday biologik qo‗shimchalar, vitaminlar va mineral
moddalarga organizm ehtiyoj sezmaydi.
Homilador onalar va jismoniy rivojlanishida
nuqsoni bor insonlar hamda
jismonan va aqliy zo‗riqish talab etadigan kasb egalari ozuqa maxsulotlariga
qo‗shimchalar kiritish maqsadga muvofiq bo‗ladi. Sog‗likni mustahkamlashda
ozuqa moddalarining kaloriyasi muhim o‗rin tutadi. Tibbiyot sog‗likni saqlash
uchun bir knda 1800-2000 kkal ega bo‗lgan ozuqa moddalarini 4-5 mahal iste‘mol
qilishni tavsiya etadi. Jismoniy va aqliy zo‗riqish talab etadigan yosh va o‗rta yosh
mutaxassislar ovqatlanish rasionida quvvvatlarga boy maxsulotlar asal, mag‗izlar,
sabzavot va mevalar, go‗sht, tuxum, baliq va sut maxsulotlari bo‗lishi kerak.
To‗g‗ri ovqatlanishning asosiy tamoyillari:
-
Har hil taomlar iste‘mol qilish;
-
Ozuqa moddalarida sabzavotlar va mevalarning ko‗p bo‗lishi;
-
Hayvon yog‗lari – sariyog‗, yog‗li go‗shtlar
va qovurilgan ovqatlar
iste‘molini kamaytirish. Ular o‗rniga yog‗siz go‗sht, baliq va yog‗siz sut
maxsulotlari iste‘mol qilish;
-
SHakar va tuzni hamda dudlangan va konserva maxsulotlarini kam darajada
iste‘mol qilish;
-
Alkogol ichimliklardan voz kechish;
-
Har hil parxezlarni o‗z bilgicha qo‗llamaslik.
Ozuq maxsulotlari, ovqatlanish tartibi va shakllari, parxezlar bo‗yicha ko‗plab
56
takliflar mavjud. SHuni esda tutish kerakki ozuqa moddalari har hil bo‗lishi kerak.
Vitaminlar va mineral moddalarga boy bo‗lmagan ozuqa moddalari organizm
ishchanlik qobiliyatini va kasalliklarga umumiy chidamliligini kamayib ketishiga
olib keladi.
Dostları ilə paylaş: