Lomakin Viktor Kuzmiç. Dünya iqtisadiyyatı. İqtisadi ixtisaslar və istiqamətlər üzrə təhsil alan tələbələr üçün dərs
Yüklə 5,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _____________________________________________________ Dövlətlərarası və beynəlxalq təşkilatlar
74 fəaliyyətinə təsir göstərən xarici və daxili amilləri nəzərə almaqla planlaşdırmaq mümkündür. Bu cür əsas amillər aşağıdakılardır: (1) dünyanın iqtisadi inkişafının ümumi meyilləri; (2) ayrı-ayrı sahə və regional bazarlarının inkişafı; (3) ayrı-ayrı bazarlarda, yaxud müxtəlif ölkələrdə sosial-iqtisadi vəziyyət; (4) siyasi-hüquqi şərait; (5) təbii mühit. Bu amillərin nəzərə alınması beynəlxalq marketinq metodları vasitəsilə təmin olunur. Marketinq - bazarın və istehsalın firma, təsərrüfat birlikləri səviyyəsində tənzimlənməsinin müasir formasıdır. Buraya bazar, tələbatın strukturu və dinamikası, alıcıların zövqləri və istəkləri, yəni şirkətin fəaliyyətinin xarici şəraiti haqqında dürüst məlumatlar daxildir. Marketinq rəqiblərin bazara buraxdıqlarından daha yaxşı əmtəənin yaradılmasına, onların satışına mümkün qədər güclü nəzarət etməklə istehlakçıya, tələbata lazımi təsir göstərilməsinə yönəlmişdir. Məqsəd müəyyən vaxt çərçivəsində mənfəətin qarşıya qoyulmuş səviyyəsinə nail olmaqdır. Buna görə də marketinq fəaliyyəti uzunmüddətli proqnozlaşdırmaya yönəlmişdir. Müasir dövrdə ən iri TMK öz fəaliyyətini nəinki regional, həm də dünya miqyasında planlaşdırır. Bu cür yanaşmaya əsaslanan qlobal marketinq iqtisadi, sosial və siyasi strukturların beynəlxalq səviyyədə çarpazlaşmasının güclənməsinə gətirib çıxarır. Bu proseslər bazarı deformasiyaya uğratmaqla, şirkətlərin beynəlxalq fəaliyyətinin şərtlərini dəyişir. İstehsalın qlobal şəkildə genişlənməsində, dünya bazarlarında mövqelərinin güclənməsində marağı olan TMK müxtəlif ölkələrdə və regionlarda sahibkarlıq şəraitinin, sosial-siyasi mühitin dəyişməsindən asılı olaraq, bütün dünya təsərrüfatı miqyasında istehsal və maliyyə resursları ilə manevrlər həyata keçirir, böyük həcmdə kapitalları bir ölkədən digərinə köçürür. Dünya ticarətinin 35%-dən çoxu TMK-nın firma daxilində beynəlxalq qiymətlərlə deyil, firmadaxili, transfert qiymətləri ilə apardığı əməliyyatların payına düşür. Beləliklə, TMK öz maraqlarını təmin edərək, bazarların qapalı və açıq seqmentlərə bölünməsinə səbəb olur. _____________________________________________________ Dövlətlərarası və beynəlxalq təşkilatlar
Mikro və makro səviyyələrdə bazar və plan elementlərinin birləş- dirilməsi təsərrüfat münasibətlərində disproporsiyaların və pozuntuların yaranmasının qarşısını almır. Təsərrüfatın beynəlxalq və qlobal səviyyədə fəaliyyəti nisbətlərin qeyri-sabit inkişafı, tarazlığın pozulması, sistemin bir elementinin başqasına birmənalı reaksiya verməməsi, əlaqələrdə qırılmaların baş verməsi ilə səciyyələnir. İstehsalın özünütəşkilinin bu xüsusiyyətləri təsərrüfat prosesinə müdaxilə etmək, orada təshihlər aparmağa imkan verir.
75 Bazar mexanizmində kök salaraq yeni elementlər əlavə etmək yolu ilə onu dəyişdirən dövlətlərarası və beynəlxalq təşkilatlar belə qüvvə kimi çıxış edir. Bu müdaxilənin əsasında perspektiv hesablama, yaxud planla müəyyən olunan və yönəldilən, lakin dünya təsərrüfatının özünütəşkilinin mahiyyətini qoruyub saxlayan məqsədyönlü fəaliyyət dayanır. Dünya
təsərrüfatında gedən
proseslərin əlaqələndirilməsi strukturunun çoxtərəfli komponenti ikipilləli sistemə malikdir.
və başqa aksiyalar əlaqələndirilir, sosial-iqtisadi inkişafın ortamüddətli proqnozları və indikativ proqramları işlənib hazırlanır. Təsərrüfat strukturunun və qruplaşmaların üzvləri arasında, habelə üçüncü ölkələrlə xarici iqtisadi əlaqələrin yenidən qurulması üzrə tədbirlər həyata keçirilir. Bu proses Avropada daha irəli getmişdir. Aİ çərçivəsində iqtisadi siyasətin əlaqələndirilməsi məqsədilə dövlət və hökumət başçılarının görüşlərinin (ildə 3 dəfə), xarici siyasət və başqa idarələrin rəhbərlərinin daxil olduğu nazirlər şurasının hər il 60-dan çox sessiyasının keçirilməsini, Avropa Komissiyasının və çoxsaylı komissiyaların daimi fəaliyyət göstərməsini nəzərdə tutan şaxələnmiş mexanizm yaradılmışdır. Qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmağın alətləri qismində iqtisadi siyasətlərin əlaqələndirilməsi, bazarların tənzimlənməsinin ümumi prinsiplərinin müəyyənləşdirilməsi və s. çıxış edir. Dünya təsərrüfatının bütün zonalarının və sahələrinin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqələrinin dərinləşməsi, bir sıra iqtisadi problemlərin planetar miqyasda yayılması onların regional səviyyədə həyata keçirilən tədbirlər vasitəsilə həllini qeyri-mümkün edir. Aşağı mərtəbələrdə ikitərəfli və regional səviyyələrdə əlaqələndirmə cəhdləri ümumilikdə dünya təsərrüfatını səfərbər etməkdənsə, mövcud əlaqələrin pozulmasına səbəb olur. Ölkələrin, ayrı-ayrı koalisiyaların bir-biri ilə rəqabət apardığı dünya iqtisadiyyatı sisteminin obyektiv ehtiyacları baxımından bu cür cəhdlərin göstərilməsi əksər hallarda neqativ nəticələrə gətirib çıxarır. İkinci pillə - əksəriyyəti İkinci dünya müharibəsindən sonra yaranan beynəlxalq təşkilatlarla təmsil olunan ümumdünya pilləsidir. Müharibədən sonrakı illərdə dünyada iqtisadi siyasət konsepsiyası C.Keynsin ideyalarına istinadən işlənib hazırlanmışdı və bu öz praktiki ifadəsini BMT-nin ixtisaslaşmış təşkilatlarının - BVF və BYİB GATT yaradılmasında tapmışdı. 1980-1990-cı illərdə iqtisadi proseslərin ümumdünya səviyyəsində tənzimlənməsi buradakı təsərrüfat əlaqələri formalarının təkamülü ilə səciyyələnmiş və dünya təsərrüfatının ölkələr qrupları arasında qüvvələrin bölgüsünü nümayiş etdirmişdir. Bu, beynəlxalq tənzimləmə qurumlarının rolunun dəyişməsində də əks olunmuşdur.
Yüklə 5,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|