Lp final Web az
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 121 ə razilərdə və həm də Şirvan Milli Parkının içərilərində (şəxsi müşahidə) güclü deqradasiya və səhralaşma gedir. Ə hali tərəfindən torpaqdan istifadənin genişlənməsini Yenikənd kəndinin ərazisinin inkişafı misalında göstərmək olar. Aerokosmik şəkillərin analizinə əsasən (şəkil 5.16) 1976-1998-ci illər dövründə bu kəndin ərazisi dörd dəfə artmışdır (torpaqdan istifadə xərirəsinə bax). Şə kil 5.16. Topoqrafik xəritələr və aerokosmik şəkillər əsasında Yenikənd kəndinin ərazisinin dəyişməsinin müəyyənləşdirilməsi Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 122 Şə kil 5.17. Şirvan Milli Parkında şoranlaşmış ərazilərin artması (müxtəlif illərin aerokosmik şə killəri əsasında) Dəyişmə həm də torpaq təbii mühitində baş vermişdir. 5.17 şəkilində aeorokosmik məlumatlar əsasında Şirvan Milli Parkı və onun ətraf ərazilərində şoranlıq və bataqlıqların ə razilərinin artması nümayiş etdirilmişdir. Son məlumatlara görə Səlyan rayonunda kənd təsərrüfatı istehsalının göstəriciləri aşağıdakı kimidir: ət – 3938, süd – 32994 ton/il, yumurta – 19106 dənə/il. Kənd təsərrüfatı sahələri (ha): kartof – 17622, tərəvəz – 1396, bostan – 601, üzüm – 275, bağlar – 151, dənli bitgilər – 9408. Nefçala rayonunda kənd təsərrüfatı istehsalının göstəriciləri: ət – 3938 ton/il, süd – 32994 ton/il, yumurta – 19106 dənə/il. Kənd təsərrüfatı sahələri (ha): kartof – 97, tərəvəz – 200, bostan – 83, üzüm – 8, bağlar – 1486, dənli bitgilər – 9818. Bu rayonlarda 2004-cü il ilə müqayisədə dənli bitgilər və üzüm bağlarının sahəsi azalmış, kartof əkilən sahələr isə xeyli artmışdır. Tərəvəz və bostan, bağ sahələrində də artım müşahidə olunur. Ə razidə sənayenin əsas növü balıqartırma və ovu, ağac və taxta emalı, qida məhsulları və neft hasilatı idi. Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 123 Şə kil 5.18. Tədqiqat regionunun sosial-iqtisadi göstəriciləri Demoqrafik şərait (şəkil 5.18). Şirvan Milli Parkı əsasən Səlyan və Nefçala inzibati rayonlarının torpaqları ilə əhatə olunmuşdur. Bu rayonlarda müvafiq olataq 116000 və 74000 əhali yaşayır. Müvafiq olaraq rayoların əhalisinin sıxlığı 64 və 51 nəfər/km 2 təşkil edir. Hazırda Səlyan rayonu əhalisinin 34%-i, Nefçala rayonu əhalisinin isə 44%-i şəhərlərdə yaşayır. Rəsmi məlumatlara görə ailənin sayı Səlyan rayonunda 4,8, Nefçala rayonunda 4,3 nəfərdir. Bu rayonlarda 65% ailələrdə adamların yaşı 60-dan cavandır, ancaq 1% ailədə əhali 60 yaşdan yuxarıdır. 34% ailənin yaşayışçıları qarışıqdır, yəni 60 yaşdan yuxarı və aşağı vardır. Bazar iqtisadiyyatına keçməklə əlaqıdar bu rayonlarda kənd təsərrüfatı, balıqçılıq və sənaye tənəzzülə uğradı. Xəzər dənizinin səviyyəsinin qalxması da vəziyyəti dərinləşdirdi, və bütün bunların nəticəsində sosial-iqtisadi şərait pisləşdi. Hazırda yaxşılaşma meyli müşahidə olunur. Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 124 Şə kil 5.19. Şirvan Milli Parkı və onun bufer zonasının torpaqdan müasir istifadə xəritəsi Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 125 Neft sənayesi . Şirvan Milli Parkının ərazisində Şirvan Qoruğunda, və parkın ətraflarında Babazənən və Cənubi Kürsəngidə neft istehsal olunur. Kommunikasiyalar . Şirvan Milli Parkının qərb tərəfindən Bakı-Astara avtomobil yolu keçir, hazırda onun genişləndirilməsi gedir, və bu beynəlxalq əhəmiiyətli Bakı-Tehran yoluna çevriləcəkdir. Ş MP-nin ərazisindən arzuolunmayan yüksək gərginlili elektrik xətləri keçir. Burada ə vvəlcədən çəkilmiş kanallar və kollektorlar mövcuddur. Ş irvan Milli Parkının, bizim şərti olaraq qəbul etdiyimiz ətrafı ilə birlikdə 76400 ha təşkil edir. Bu ərazidə 20 yaşayış məntəqəsi (kənd, qəsəbə və s.) yerləşib və 30000 yaxın əhali yaşayır və bu da Səlyan və Nefçala rayonlarının cəmi əhalisinin 16%-dir. Beləliklə, şəkil 5.19-də Şirvan Milli Parkı və ətraf əarzilərin müasir ümumi torpaqdan istifadə xəritəsi verilmişdir. 5.4. Sahə və inteqrasiya olunmuş məqsədlər Məqsədlərin növünü, Şirvan Milli Parkı və onun bufer zonasında birgi örtüyünün mühafizəsini, müəyyən etmək üçün biotopların əhəmiyyət və həssalıq (aşağı, orta və yüksək) qradasiyaları nəzərə alınmışdır. Şirvan Milli Parklarının bu landşaft prinsipləri ilə əlaqədar inventarizasiya xəritələrinin əhəmiyyət və həssaslığa görə zonalaşdırılması əsasında məqsədlərin aşağıdakı növləri işlənmişdir: mühafizə, inkişaf və yaxşılaşdırma. Sonradan Şirvan Milli Parkında biotopların mühafizəsi üçün ərazi inkişafının məqsədlər tipi xəritəsi tərtib olunmuşdur (şəkil 5.20, cədvəl 12). Burada, xəritənin biotop konturlarında, yeyilən fitomassanın məhsuldarlığı (sentner/ha), strükturu və səthi örtməsi göstərilmişdir. Cədvəl 12-dən göründüyü kimi məqsədlərin birinci növü “mühafizədir”, haradakı, iki biotop ayrılmışdır: a) efemerli–ətiryovşanlı; b) ətiryovşanlı–dağşorangəli. Məqsədlərin ikinci növü – “inkişaf”, efemerli–ətiryovşanlı-ağacşəkilli çərənli, qarışıqefemerli, ətiryovşanlı- ağacşəkilli çərənli, qaraçayır – adi dəvə tikanlı və cənub yulğunlu biotoplara yönəlmişdir. Məqsədlərin üçüncü növü – “yaxşılaşdırma”, aşağı əhəmiyyətlilik dərəcəsinə malik olan biotopları nəzərdə tutur. Məqsədlərin bu növünə aşağıdakı biotoplar daxildir: qaraşoranlı – xəzərsahili şahsevdili, efemerli–xəzərsarıbaşlı, ağacşəkilli çərənli–xəzərsahili şahsevdili, efemerli– gəngizli və s. Aşağıda məqsəd növlərinin mənalı izahı təqdim olunur. Mühafizə • Bitgi örtüyünü mühafizə və bərpa məqsədi ilə məskunlaşmış heyvanlara müvəqqəti qadağan. • Boz torpaqlardakı (Bromus japonicus, Lolium rigidum, Artemisia fragrans, Salsola nodusola ), efemerli–ətiryovşanlı və ətiryovşanlı–dağşorangəli biotoplar, onlar yaxşı yem keyfiyyətinə malikdir, yem otları kimi səpilə bilər, qumuslu torpaqlarda süni fitosenoz yarada bilərlər. Đ nkişaf • Məskunlaşmış heyvanların sıxlığı və təzyiqini azaltmaqla çəmən-dərə fitosenozlarının inkişafı, və həm də, otluğu bərpa etmək üçün rasional istifadənin planlaşdırılması. • Rütubətli şoran torpaqlardakı qaraçayır–adi dəvə tikanlı biotoplar (Aeluropus littoralis, Alhadi pseudoalhadi və s. səth örtüyü 40-60% olan mezafit bitgilər, yüksəkməhsuldarlılar (4-5 sentner/ha), ceyranlar üçün orta keyfiyyətli yem, əkməyə yararlıdır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|