Lp final Web az

Azərbaycanda Landşaft  Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq)
 
138 
Nəticə 
Cənub-şərqi  Şirvanın  Kür-Araz  çökəkliyinin  yarımsəhra  və  çöl  landşaftında,  harada  ki 
landşaft  planlaşdırılması  aparılıb,  mühafizəsi  lazım  olan  əsas  təbii  oyektlər  ceyranalar  (Gazella 
subgutturosa  subgutturosa) 
və  subataqlıq  quşlarıdır.  Đrimiqyaslı  landşaft  planlaşdırılması  əsasında 
aparılmış  analiz  Şirvan  Milli  Parkının  yaradılmasının  bu  ərazidə  ceyranların  populyasiyasının 
artmasına müsbət təsir etdiyini göstərmişdir.  
Ancaq,  milli  parkın  yaradılması  zamanı  torpaqların  yerli  əhalidən  əvəzsiz  olaraq  alınması 
Ş
irvan Milli Parkı regionunda torpaqdan istifadə də bəzi problemlər yaratmışdır. Yerli əhalinin bir 
hissəsi otlaq və kənd təsərrüfatı yerlərindən məhrum olmuşlar, həm də bəzi yerlərdə balıq ovu kimi 
fəaliyyətə qadağan qoyulmuş, bir sözlə əhalinin bir hissəsi özünütəminat imkanını itirmişlər. Qeyd 
etmək lazımdır ki, milli parkı təşkil edəndə düzgün qərarlardan biri yerli əhalinin maraqlarını nəzərə 
almaqdır. Başqa sözlə yerli əhali milli parkın yaradılmasından kompensasiya və mənfəət almalıdır. 
Bu əsas prinsipə, ətraf mühiti mühafizə əsasında regionun kompleks inkişafına, uyğun gəlir, və bu 
da davamlı inkişafın əsas şərtidir. 
Gazella subgutturosa subgutturosa 
növünün əhəmiyyətini nəzərə almaqla Şirvan Milli Parkı 
regionunda  aparılmış  landşaft  planlaşdırılması  regionun  davamlı  və  balanslaşdırılmış  inkişafını 
təmin etmək üçün onu 
bioregion kimi elan etməyin münasib olduğunu göstərir. 
Bu  kontekstdə,  iqtisadi  transformaiyaya  və  Milli  Parkın  inkişafına  mənfi  təsirləri  azaltmaq 
üçün, ən yaxşı konsepsiya və vasitə 
biosfer rezervatının yaradılmasıdır.  
Bu şəraitlərdə Şirvan Milli Parkı və onun ətraf ərazilərində biosfer rezervatının yaradılması 
regionun davamlı inkişafı üçün əsaslı qərardır. Belə olan halda yerli əhali və Ermənistanla yaranmış 
Qarabağ  konfliktinin  burada  məskunlaşmış  qaçqınları  da  fayda  görə  bilərlər.  Ümumi  biosfer 
rezervatı konsepsiyasına insan və onun şəxsi mülkiyyətinin müdafiəsi daxil olduğundan o torpaqdan 
müasir istifadədə yaranmış konfliktləri həll edə bilər.   
Bu  zaman  idarə  menecmenti  kimi  ərazinin  müxtəlif  zonalara  bölünməsi  torpaqdan 
istifadənin müxtəlif məqsədlərini bölüşdürə bilər. 
Milli  parkın  ərazisinin  əsas  hissəsini  təşkil  olunacaq  biosfer  rezervatın  nüvəsi  kimi  qəbul 
etmək  və  onu  təbiəti  mühafizə  məqsədlərinə  yönəltmək  təklif  olunur.  Parkla  sərhəd  olan  əraziləri 
bufer və inkişaf zonaları kimi təklif edilir.  
Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, təbiəti mühafizə məsələlərinə hərbçiləri və neftçiləri 
də cəlb etmək lazımdır. Kənd təsərrüfatı, neft hasilatı və hərbi poliqon olan yerləri biosfer rezervatı 
ə
razisinə daxil etmək onların istifadəçilərinin diqqətini təbiəti mühafizə məsələlərinə cəlb edər.   
Biosfer  rezervatının  tərkibində  davamlı  kənd  təsərrüfatı  və  torpaqdan  istifadəni  öyrətmə 
mərkəzinin  yaradılması  da  nəzərdə  tutulur.  Biosfer  rezervatının  tərkibindəki  ekoloji  mərkəzin 
rolunu xüsusi qeyd etmək lazımdır, hansı ki, regionun ekoloji təhsilində vacib rol oynayacaqdır.  
Təbii ki, 
biosfer rezervatını yaratmaq ancaq yuxarıda konfliktlər bölməsində qeyd olunmuş 
məsələləri həll etdikdən sonra mümükündür.  
 
 
 
 
 
 

---

Azərbaycanda Landşaft  Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq)
 
139 
Ə
dəbiyyat  
(istifadə olunana və məsələhət bilinən) 
 
Azərbaycan dilində 
1.  Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004 – 2008 ci 
illər). – Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 11 fevral 2004-cü il tarixli 24 nömrəli Fərmanı ilə 
təsdiq edilmişdir. 
2.  Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyin qorunması və davamlı istifadəsinə dair Milli 
Strategiya və Fəaliyyət Planı. – Azərbaycan Respublikası Prezidentinin  2006-cı il 24 mart tarixli 
Sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir. 
3.  Azərbaycan Respublikasında ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli 
Proqram. – Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2003-cü il 18 fevral tarixli 1152 nömrəli 
Sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir.  
4.  Azərbaycan Respublikasında yay-qış otlaqlarının, biçənəklərin səmərəli  istifadə olunması və 
səhralaşmanın qarşısının alınmasına dair Dövlət Proqramı. –Azərbaycan Respublikası prezidentinin 
2004-cü il 22 may tarixli nömrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir. 
5.  Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı. – 
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 20 fevral 2003-cü il tarixli Fərmanı ilə təsdiq olunmuşdur.  
6.  Azərbaycan Respublikasının konstruktiv coğrafiyası: 3 cilddə, I c., Bakı: Elm, 1996, 268 s.   
7.  Azərbaycan Respublikasının konstruktiv coğrafiyası: 3 cilddə, II c., Bakı: Elm, 1999, 246 s.   
8.  Azərbaycan Respublikasının konstruktiv coğrafiyası: 3 cilddə, III c., Bakı: Elm, 2000, 256 s.   
9.  Azərbaycan Respublikasının torpaq kodeksi, 1999.  
10. Azərbaycan torpaqlarının ekoloji qiymətləndirilməsi, 2002.  
11. Azərbaycanın təbii yem yerlərinin geobotanik tədqiqinə dair metodik göstərişlər, 2001. 
12. Azərbaycan SSR-nin qırmızı kitabı, 1989.  
13. Bəndovan təbii yasaqlığının torpaqlarinin bonitet kartoqramı, 2002.  
14. Budaqov B.Ə., Landşaftlar, Azərbaycan Milli Ensiklopdeiyası, səh. 24-28, 2007).  
15. Cənub-Şərqi Şirvanın topoqrafik xəritələri 1: 100 000. 
16. Ekoloji təhlükəsizlik haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. – Azərbaycan 
Respublikasının Prezidenti tərəfindən 8 iyun 1999-cu il tarixdə imzalanmışdır.  
17. Əhmədzadə Ə.K., Əlimov A.K. Meliorasiya və su təsərrüfatı sistemlərinin kadastrı. Bakı, 2006, 
270 s. 
18. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. –  Azərbaycan 
Respublikasının Prezidenti tərəfindən 8 iyun 1999-cu il tarixdə imzalanmışdır.   
19. Əyyubov Ə.C., Hacıyev G.Y. Kurort mənimsənilməsi məqsədilə Azərbaycan  ərazisinin iqlim 
şə
raiti və ehtiyatları. AMEA Coğrafiya Đnstitunun fondu, 1989. 
20. Hacıyev Q.Ə. Azərbaycanın pambıqçılıq rayonlarının iqlimi. Bakı, 1977. 
21. Hətəmov V.V. Azərbaycanın otlaq ekosistemləri və qorunması. Bakı: Elm, 2002, 184 s.  
22. Səlyan və Neftçala rayonlarının torpaq quruluşu planı və torpaq xəritəsi, 2004. 
23. Şirvan qoruğunun torpaq xəritəsi, 2001. 
 
Rus dilində 
1. Агроклиматический Атлас Азербайджанской ССР. (под. ред А.Д.Эйюбова) Баку, 1993. 
2. Академия Наук Азербайджанской ССР, Институт Географии, Геоморфология 
Азербайджанской
 ССР, Издательство Академия Наук Азербайджанской ССР. 1959, С. 180-
186. 
3. Академия Наук Азербайджанской ССР, Институт Географии, Атлас Азербайджанской 
ССР
, Главное управление геодезии и картографии, 1963, Баку, Москва. 
4. Алиев Ф.Ш. Подземные воды Азербайджанской Республики, использование и 
геоэкологические
 проблемы. Баку, 2000, 325 с. 

---

Azərbaycanda Landşaft  Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq)
 
140 
5. Алимов А.К. Ирригационные каналы и их влияние на экологическую обстановку, Баку, 
Элм
, 1996, 92 с. 
6. Антипов А.Н., Кравченко В.В., Семенов Ю.М. и др. Ландшафтное планирование: 
инструменты
 и опыт применения. Иркутск. Изд-во Института географии СО РАН, 2005, 165 
с
.  
7. Антипов  А.Н., Федоров  В.Н. Ландшафтно-гидрологическая организация территории. –
Новосибирск
: Изд-во СО  РАН, 2000. 
8.  Арманд Д.Л. Физико - географические основы проектирования сети полезащитных   
лесных
 полос. – М.: Изд-во Ан ССР, 1961. 
9.  Артамонов В.И. Редкие и исчезающие растения. (по страницам Красной книги СССР). М., 
«Агропромиздат», 1989, 383 с.  
10. Атлас почвы СССР /Под ред. И.С. Кауричева и И.Д. Громыко. М. Колос. 1974, 164 с. 
Браде
 И., Перчик Е.Н., Питерский Д.С. Районная планировка и разработка схем расселения: 
опыт
 и перспективы. – М.: Международные отношения, 2000. 
11. Винтер Г. Характеристика планирования землепользования в ФРГ // Планирование  
землепользования
: правые проблемы (на опыте Российской Федерации и Федеративной 
Республики
 Германии). Иркутск: Изд-во Ин-та географии Со РАН, 1999. 
12. Волобуев В.Р. Генетические формы засоления почв Кура-Араксинской низменности. 
Баку
, Изд-во АН Аз.ССР. 1965, 248 с. 
13. Гаджиев В.Д. Карта растительного покрова Азербайджана (М: 1:600 000). Баку, 1996. 
14. Генеральная схема освоения и рационального использования естественных кормовых 
угодий
 Азербайджанской ССР на перспективу 2005 года. (Книга I). Баку, 1990, 245 с. 
15. Красная Книга Азербайджанской ССР. Баку. Ишыг, 1989, 544 с.  
16. Заруцкая И.П., Красильникова Н.В. Проектирование и составление карт (Карты 
природы
). Изд. МГУ, 1989, 296 с. 
17. Исаченко А.Г. Ландшафты СССР. Л. Изд-во Ленингр. Ун-та. 1995, 320 с. 
18. Карманов И.И., Булгаков Д.С., Карманова Л.А. и др. Современные аспекты оценки 
земель
 и плодородия почв //Почвоведение. 2002, №7, с.850-857. 
19. Конвенция об оценке воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте, 
Финляндия
, Эспоо, 1991  
20. Красная Книга Азербайджанской ССР. Баку. Ишыг, 1989, 544 с 
21. Ландшафтное планирование: принципы, методы, европейский и российский опыт /Под 
ред
. А.Н.Антипова и А.В.Дроздова. Иркутск: Изд-во Института географии СО РАН, 2002, 
141 с.  
22. Ландшафтное планирование и охрана природы: немецко-русско-английский словарь-  
      справочник. Иркутск. Изд-во Института географии СО РАН, 2006, 191 с.  
23. Мамедов В.А. Морфометрия и водный баланс озер, Баку, Элм, 1998, 177 с. 
24. Мамедов Р.Г. Агрофизические свойства почв Азерб. ССР. Баку. Элм. 1988. 244 с. 
25. Мамедов Р.М. Гидрометеорологическая изменчивость и экогеографические проблемы 
Каспийского
 моря, Изд. «Елм», Баку, 2007, 454 с. 
26. Методические указания по геоботаническому обследованию природных кормовых 
угодий
 Азербайджана, Отв. ред. Агагулиев И.М. Баку, Элм, 2001,72 с.  
27. Методические указания по камеральному составлению карт пастбищ в зоне пустынь с 
применением
 космических снимков, Отв. ред. Н.Т. Харин, Г.С. Каленов, В.Н. Николаев и др. 
Изд
. Института Пустынь АН Туркменской ССР. Ашхабад, 1984, 75 с. 
28. Общесоюзная инструкция по проведению геоботанического обследования природных 
кормовых
 угодий и составлению крупномасштабных геоботанических карт. «Колос», 1984, 
105 с. 
29. Почвоведение с основами геоботаники /Под ред. Л.П. Груздевой, А.А. Ясина. М. 
Агропромиздат
. 1991. 448 с. 

---

Azərbaycanda Landşaft  Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq)
 
141 
30. Редкие и исчезающие виды флоры СССР //Под ред. А.А. Тахтаджяна. Л. Наука, 1981, 218 
с
.  
31. Руководство по ландшафтному планированию. Том Ы. Принципы  ландшафтного 
планирования
 и концепция   его развития в России / АН.Антипов, И.Н.Волкова, 
Е
.В.Гринченко и др. – М.: Государственный центр экологических программ, 2000. 
32. Салаев М.Э. Диагностика и классификация почв Азербайджана. Баку. Элм. 1991. 240 с. 
33. Территориальная организация Забайкальского национального парка / А.Д. Абалаков, Е.Д. 
Овдин
, Л.С. Новикова и др. – Иркутск: Из-до Ин-та географии СО РАН, 2002 
Техногенные
 потоки  вещества и ландшафтах и состояние экосистем. – М.: Наука, 1981. 
34. Топографические карты Юго-Восточной Ширвани. М. 1:100 000, фонд Института 
Географии
 НАНА. 
35. Флора и растительность Юго-Восточной Ширвани //Отв. ред. И.М. Агагулиев, Баку,  Изд. 
БГУ
, 2000, 147 с.  
36. Хаин Н.Г., Каленов Г.С. Николаев В.Н. и др. Методические указания по камеральному 
составлению
 карт пастбищ в зоне пустынь с применением космических снимков. Ашхабад. 
1984. 76 с.  
37. Шашко Д.И. «Агроклиматическое районирование СССР» В сб: Вопросы 
агроклиматического
 районирование СССР, М., 1958 
38. Ширванский заповедник //Заповедники СССР (Заповедники Кавказа). М. Мысль,1990, 
с
.276-280 
39. Ширинов Н.Ш., Танрывердиев Х.К., Сафаров А.С. Юго-Восточная Ширвань /В кн.: 
Рельеф
 Азербайджана. Баку. Элм. 1993. с. 186-191. 
40. Шихлинский Э.М. Атмосферные осадки. В кн.: «Климат Азербайджана», Изд.АН 
Азерб
.ССР, Баку, 1968, с. 152-185. 
41. Экологическая  оптимизация агроландшафта. – М.6 Наука, 1987. 
42. Экологически ориентированное планирование землепользования в Байкальском регионе. 
Бассейн
 реки Голоустной. –Иркутск – Ганновер, 1997. Текст и серия из 11 карт м-ба 1:200 
000 на рус. И нем. Языках. 
43. Экологически ориентированное планирование землепользования в   Байкальском 
регионе
. Ольхонский район. –Иркутск – Ганновер, 1998. Текст  на рус., нем и англ. Язках, а 
также
 4 фрагмента карт и одна полная карта . Ольхонского  района  в м-бе 1:200 000. 
44. Экологически ориентированное планирование землепользования в   Байкальском 
регионе
. Ольхонский район. Рамочный план экологически  ориентированного 
землепользования
  в маштабе 1:200 000 / Ю.М.семенов, А.Н.Антипов, В.В. Буфал и др. –
Иркутск
 – Ганновер: Изд-во Ин-та географии Со РАН, 1998. 
45. Экологически  зонирование Байкальском природной терртории: проект – Иркутск: Изд-во 
Ин
-та географии СО РАН, 2002. 
46. Эндемы флоры Азербайджана // Г.Ф. Ахундов, Автореф. на соиск. степ. д.б.н., Баку, 1973, 
44 с.   
47. Эюбов А.Д. Бонитировка климата Азербайджанской ССР. Баку. 1975. 148 с. 
 
Alman dilində 
1.  BfN-Bundesmat für Nturschutz (2002): Perspektiven und Strategien für die Landschaftsplanung. 
Ergebnisse eines gleichnamigen Expertenworkshops des BfN vo, 05. bis 07. Juni 2002 auf der Insel 
Vilm.http://www.bfn.de/03/vivi2002.pdf 
2.  Bruns, D, (2003): Was kann  
Landschaftsplanung leisten. Alte und neue Funktionen der 
Landschaftsplanung. Naturchutz und Landschaftsplanung 35 (4), 114-118. 
3.  Dietz K., von Rauch A. Landschaftsplanung Das kommt mir spanisch vor… Die spanische 
Neturressourcenplanung am Biespiel Andalusien. 4. Projekt am Institut für Landschaftspllege und 
Naturchutz der Universität Honnover, 2000 Рукопись. 

---

Azərbaycanda Landşaft  Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq)
 
142 
4.  Faludi A., van der Falk A. Rule  and Order – The Dutch   Planning Doctr in the 20 th Century, 
Dordrecht-London, 1994. 
5.  federal Minstry for the Environment, Natire Conservation Nuclear Safety Germany (1998) : 
Landscape Planning – Contents and Procedure ieb BMU, Berlin. 
6.  Fisahn, A (2004) : Effektive Beteiligung solange noch alle Optionen offen sind – 
Öffentlichkeitsbeteiligunug nach  der Aarhus-Konvention. ZUR  3/2004, S 136-140. 
7.  Friese K.-I., Hachmann R & Wolter, F.-E (2003): Content Management Systeme in der 
Landschaftsplanung. Corp 2003, S 419-426. 
8.  Gassner. E & Winkelbrandt. A (1997): UVP – Umwelträglichkeitsprüfung in der Praxis. 
Menhodisher Leitfaden. 2. Aulf. Jele-Rehm Verlag, München. 
9.  Gruehn. D.&Kenneweg. H. (1998): Berüchsichtigung der Belange von Naturscutz und 
Landschaftspflege in der  flächennutzungsplanung. Budesamt für Naturchutz. Bonn-Bad 
Godesberg. Landwirtschaftsverlag, Mwnster (Angweandte Landschaftsökologie. H.17). 
10. Gruenh. D. & Kenneweg. H (2002):Wirksamkeit der örtlichen Landschaftsplanung im Kontex 
zur Agrarfachplanung. (…). Bundesmt für Naturchutz Eigenvertr ieb, Bonn-Bad Godesberg. 
11. Haaren, C. v. et al. Landschaftsplanung. Und startegische Umweltprüfung (SUP). UVP-Report 
1, Hamm, 2000. 
12. Haaren. C. v (2004a): Perspektiven der Landschaftsplanung.. In: Haaren, C.V. (Hrsg): 
Landschaftsplanung. Ulmer Verlag. Stuttgart. S. 465-472. 
13. Harren. C. v. (2004 b.) Landschaftsplanung. Ulmer Verlag, Stuttgart. 
14. Hachmann. R (2004): Interaktive Landschaftsplanung in Königslutter am Elm. Corp 2004, S. 
483-488. 
15. Kämer L. Umweltpolitische Aktionsprogramme mit Leitlinien und Regulungsansätze. 
Handbuch  zum eoropäischen und deutschen Umweltrecht. B.1.Allgemiens Umweltrecht. Carl 
Heymanns Verlag. Köln. 1998. 
16. Schröder M. Umweltschutz als Gemeinschaftsizel und Grunsätze des  Umweltschutez. Carl 
Neymannns Verlag. Köln. 1998. 
17. Sebastian Sch. Vegetation Cluster and Soil Types of Shirvan National Park, Azerbaijan – a 
Landscape Ecological Approach, Diploma thesis, Greifswald, December 2005. 
18. Tiedtke, S., Warren-Kretzchmar. B, & Hachmann. R. (2003): Interaktive Landschaftsplanung, 
vorläufige Ergebnisse aus eniem Forschungsvorhaben. Vortrag im Rahmen der Veranstaltung 
˝Landschaftsplan Stendal, Pilothafte GIS-Anwendung und Umsetzung˝ am 29. Oktober 2003. 
19. Wende. W. (2000): Sicherung der Qualität von  Umweltverträglichkeitsstudien durch die 
Landschaftsrahmenplanung. In Naturchutz und Landschaftsplanung –Moderne Technologien, 
Methoden und Verfahrenweisen. Hrsg. Gruehn. D.; Herberg, A.;Roesrath, C. Mensch & Buch 
Verlag. Berlin, S. 289-298. 
20. Zenker U. Landschaftsplanung. In Farnkreich. Diplomarbeit am Institut für Landschaftspflege 
und Naturchutz der Universität Hannover, 1999.  

---