Cəftə
moni cana gotirib (M.İbrahimov); HƏD-
YAN (dan.) [Selim bəy:] Mən də gərək ac-
susuz bu hədyana qulaq asam (N.Vezirov);
HƏRZƏ (dan) [Bənövşə:] Bu
hərzə mənim
ciyərimi yandırdı (M.İbrahimov); YALAN-
PALAN [Mirzə:]
Yalan-palandan sənə
sonra söyləyərəm.. (Ə.Haqverdiyev).
CƏFTƏ (qapının arxa tərəfində düzəldi
lən qarmaq) Daxmanın boz divarları,
cəftəsi
qırılmış qapısı, birtaylı pəncərəsi həsrətlə
Pərini çağırırdı (M.İbrahimov); MANDAL
(məli.) Mandal qapıda olar (ADDL); RƏZƏ
(dan.) Ağca xanım qanının rəzəsini vurdu
(Mir Cəlal),
cəhalət bax avamlıq
cəhd bax səy
cəhdli bax səyli
CƏHƏNNƏM (din.) [Vaqif:] Canım, no
cəhənnəm, nə cənnət vardır; Bunlar da bir
cürə uydunnalardır (S.Vurğun); AXİRƏT
DÜNYASI [Vidadi:] Axırda qismətin ola
caq cənnət; Axirət dünyası qalacaq bizə
(S.Vurğun); DUZƏX (köhn.) Və bir gün
məscidə əsnayi moizədə Axund Molla Tağı
deyərdi ki, Həqq-təala cəlli-cəlala buyurur
ki, duzəxdə bir ilan var ki, uzunluğu altmış
fərxəsdir
(C.Məmmədquluzadə);
NAR
(kl.əd.) Ey Ümməti-Məhəmmədə rəhm et
məyən kişi; Nar əhlisən, güvənmə nəmazü
təharətə (M.Ə.Möcüz); SƏQƏR (arx.)
Mənzilinizdir səqər, oxutmuram el çəkin!
Eyləməyin dəngəsər, oxutmuram əl çəkin!
(M.Ə.Sabir).
cəhət bax 1.
xüsusiyyət;
2. tərəf 1
cəlal bax əzəmət
1
cəlbedici bax cazibədar
cəld bax 1. yeyin, əlüstü;
2. çevik
1; zirək
cəldlik bax zirəklik
cələ bax tələ
cələsə bax iclas
CƏLLAD [Xan:]
Cəllad çağırıb əmr elə
dim ki, Alı kişinin boynunu vursun (“Kor
oğlu”); BAŞKƏSƏN [Salman:] Mən o ev-
yıxanları, o başkəsənləri deyirəm ki., quz
ğun kimi tökülüblər Koreyaya (Mir Cəlal);
68
Cəngavər
MİRQƏZƏB [Mollayev] bir gün mehriban
görünür, adamı tərifləyib göyə qaldırır, o biri
gün mirqəzəb kimi başını korş balta ilə kəsir
(M.Hüseyn).
cəmdək bax 1. leş;
2. bədən
CƏMDƏKYEYƏN (zool), LEŞYEYƏN
çəmən bax elliklə
cəmi bax 1. bütün
1; 2. vur-tut
cəmi-cttmlətanı bax vur-tut
CƏMİYYƏT Bir qütbdə Əzim əsgəri-
leri ehtiyacın pəncəsinə verib hərisliyə, ac
gözlüyə sövq edən cəmiyyət, o biri qütbdə
ya insan iztirablarına qarşı kar və kor olan
qansızlar yetirir, ya da orada namuslu no
varsa bu biri qütbə keçməyə məcbur edirdi
(M.İbrahimov); SİNİF [Müqim bəy:] İstis
marçı sinfin möhtəkir nümayəndəsinin ölü
münə acıyırsınız (S.Rəhimov).
cəmləmək bax yığmaq, toplamaq 1
CƏNAB (müraciət forması) [Nəbi Ko-
xaya:] Sən mənim adımdan, cənab, zəhmət
çek; Səlim bəyə de ki, toyun mübarək
(S.Rüstəm); AGA [Güləbətin yuxuda:] məni
bağışla ağrw'-kapitan, keç günahımdan, qə
lət eləmişəm (M.İbrahimov); MİSTER Tez
əlimi salıb cibimə; mən də bir şəkil çıxarı
ram: - Bunlar da mənim uşaqlarımdır, mis
ter! (R.Rza);
SER Deyəcəklər buraya ayaq
basıbdır nədən; Serlərə, misterlərə nə söy
ləyim onda mən? (M.Rahim).
cənazə bax meyit; tabut
CƏNCƏL [Mina xanım:] Xahiş edirəm,
bu cəncəli axıra çatdır, səninki keçib, belə
şeylərə öyrənmisən (M.İbrahimov); DAVALI
Məcməyidə gavalı; Yedim, oldum havalı;
Qonşuda bir qız sevdim; O da çıxdı davalı
(Bayatı); XATALI [Balağa:] Cəncəl, xatalı
adamdan gen dolanmaq məsləhətdi (H. Ab
baszadə); QƏNBƏRQULU [Xaspolad:]
İnsanın gərək zatı qənbərqulu olmasın
(C.Cabbarlı); ƏNGƏL (bax); QALMA
QALLI.
I cəng bax müharibə
II cəng bax pas
cəngavər bax döyüşçü; cəsarətli
Cənnət
CƏNNƏT (din.) Cənnətin ənbərin qapı
ları usta Ağabalanm üzünə açıldı (Çəmən
zəminli); BEHİŞT [Cavad:] İkinci budur ki,
istəyirəm savab iş görəm ki, dünyada be
hiştə gedəm (Ə.Vəliyev);
RİZVAN (məc.)
Vahid, zəmanə xubləri keçdi cənnəti; Zahid
henuz rövzeyi-rizvana bağlanıb (Ə.Vahid);
UÇMAQ (arx.) Oldur bu gecə ki, əhli iman;
Uçmaq ilə cavidan qovuşdu (Xətayi).
CƏNUB Bizim aynabənd cənuba baxdı
ğından yayda çox isti olur, qışda isə o qədər
də soyuq olmur (M.İbrahimov); GÜNEY
[Hüseyn:] Gərək o adamın dədəsinə od vura
san və elə vurasan ki, heç bilməsin ki, bəla
güneydən gəldi, ya quzeydən (N.Vəzirov);
QİBLƏ (köhn.) Ağıçı Bedircahamn evi şə
hərin qiblə tərəfində, qayanın üstündə, çox
basəfa olan yerdədir (N.Vəzirov).
cərəs bax zınqırov
1. CƏRƏYAN, AXIN Belə bir zəruri
axma - cərəyana qoşulan Bəktaşi Bəybala
oğlu, istəsin-istəməsin öz maşınlarını da bu
yeniləşən, gündən-günə əfsanələşən dö
yüşdə öz yanında .. görürdü (S.Rehimov).
2. CƏRƏYAN (fiz.) Keçirici mühitdə
əmələ gətirilən elektrik sahəsi cərəyan əmələ
gətirir (Z.Kazımzadə); TOK (dan.) [Toğ
rul:] Sən öləsən, məsləkinə and olsun ki,
tok altında ölməsən, yaşılburun qurbağanı
sənə alacağam.. (C.Cabbarlı); ELEKTRİK
ENERJİSİ.
cərgə bax sıra
1; nizam
2
çəridə bax qəzet
CƏSARƏT Bu fikir onu qorxutmadı, ək
sinə qəribə bir cəsarət verdi, bir sıçrayışda
ayağa qalxıb Sərdarın gözünün içinə baxdı
(M.İbrahimov); CÜRƏT Cürət yox kimsədə
düz yol getməyə; Haqqı, həqiqəti inkar et
məyə... (M.Rahim); ƏZM Dənizlər söndürə
bilmədi səndəki odu; Nə əzm qırıldı, nə də
soyudu (M.Rahim); QƏTİYYƏT Onun
simasında ağır iztirabların izi və bir qətiyyət
vardı (M.Hüseyn); RİSK Mühəndis., böyük
risklər nəticəsində başa gələn ən çətin işləri
de görüb qurtarmağı bacaran ustaların seviy-
Cəzalandırmaq
yəsini o zamankı neftçilərin səviyyəsi ilə
tutuşduranda uğunub getdi (M.Hüseyn);
ŞÜCAƏT
Eldənsən, unutma el adətini; Gös
tər cürətini, şücaətini (S.Rüstem); HÜNƏR
(bax); İGİDLİK (bax).
CƏSARƏTLİ [Firəngiz Şahinə:] Bu cə
sarət deyildir, özünü cəsarətli göstərməkdir
(B.Bayramov); ƏZMLİ [Qadının] zahiri gö
zəlliyindən daha dərin təsir edən qəti cürətli,
əzmli danışığı idi (T.Ş.Simürğ);
ÜRƏKLİ
İşdə qüvvətli oğlanlarda, ürəkli kişilərdə bu
qədər cürət tapılmaz ikən, nə əcəb sən bu işi
dərehde etdin (N.Nərimanov); CƏNGA
VƏR, CÜRƏTLİ, HÜNƏRLİ (bax); İGİD
(bax).
CƏSARƏTSİZ (cürəti, cəsarəti olmayan)
Student həlim və cəsarətsiz səslə: - Bağış
layın, sizə əziyyət verirəm (Çəmənzəminli);
CÜRƏTSİZ [Zeynəb:] Oğlan ciirətsiz olsa,
qızlar onun başına oyun açar (İ.Şıxlı); QOR
XAQ Üzü uçuruma durmuşdum;
Qorxaq,
xəbərin olmadı (M.Araz); KƏMCÜRƏT
Gözəlin bəzisi bədniyyet olur; ..O ki bir pa
rası
kəmcürət olur (Q.Zakir).
cəsəd bax L meyit;
2. bədən
cəsur bax 1. igid;
2. şanlı
cəsurluq bax igidlik
CƏZA [Elxan:] Mən, veriləcək
cəzam
gözləyirəm (C.Cabbarlı); ƏCR Zülm edən
kimsələrin əcri budur (M.Rahim); QULAQ-
BURMASI (dan., yüngiil cəza) [Dayısı
Nadirə:] Bacıoğlu, görünür qulaqburması
yadından çıxıb ha? (B.Talıblı); TƏNBEH
[Hacı Həsən:] Nə tənbeh lazımdır, mən elə
yim.. (C.Məmmədquluzadə).
CƏZALANDIRMAQ [Pavluşa:] Qoy
təşkilat meni cəzalandırsın (M.S.Ordubadi);
AŞININ SUYUNU VERMƏK (fr.v.) Bəh
mənin əlləri gicişirdi. Əgər bu həyasız kişi
Qəni əminin doğma oğlu olmasaydı ayaqları
nın altına yıxıb, onun aşınm suyunu verərdi
(H.Abbaszadə); ATASINI YANDIRMAQ
[Xəlil:] Qoy bir işlərim yoluna düşsün, mən
onun atasını necə yandıraram, özüm bilirəm
(M.Hüseyn); BURNUNU OVMAQ [İbra-
69