Cəzbcdici
him xan:] Kəlbəli qudurub, məni tanımaq
istəmir. Onun burnunu ovmaq lazımdır
(Çəmənzəminli); DƏRİSİNİ SOYMAQ
{'fr.v.) [Aslan bəy:] Tarverdi get uşaqlara
söylə ki, odun yığıb qayanın başında bir
çıraqban etsinlər ki, bütün mahal işığını
görməsə,
dərilərin soyaram (C.Cabbarlı);
DİVAN TUTMAQ [Kosaoğlu:] İndiyə qə
dər mən üzüyumşaqlıq eləmişəm, bundan
sonra kolxozun işinə mane olanlara divan
tutmaq mənim boynuma! (İ.Şıxlı); GÖNÜNÜ
ALMAQ [Ağa Kərim:] Tez ol, yoxsa, val
lah, gönünü allanı (N.Vəzirov); GÖNÜNÜ
SOYMAQ {fr.v.) [Yaxşı:] Qaynım., monim
gönümü soyardı (C.Cabbarlı);
QULAQ-
BURMASI VERMƏK [Mirzə Əsgər:]
Lazımdır ki, bir qulaqburması verib, sonra
bir iş üstə qoyasız, bikar gəzməsin (N.Və-
zirov); TƏNBEH ETMƏK (ELƏMƏK)
[Mürtezaqulu xan:] Amma gərək Ağa Mə
həmməd əsir olub əlimə keçə, and olsun
Allaha, ona bir elə tənbeh edəcəyəm ki, min
baş kəsmiş cəllad ağlasın.. (Ə.Haqverdiyev),
cəzbedici bax cazibəli
cəzirə bax ada
cıdırçı bax minici
I
cığa bax kəkil
cığalı bax kəkilli
cığır bax yol
1
çığnamaq bax tapdalamaq
1. cıqqa bax başlıq 1
2. cıqqa bax kəkil
cıqqılı bax balaca
cılız bax arıq
cında bax əsgi
CIR Bu zaman Selim əyri və yarpaqları
tökülmüş, başında bir neçə cır qaysı olan
ağacı göstərib gülə-gülə dedi: - Salam dayı,
bu qaysılar da sizindir? (A.Şaiq); VƏHŞİ
Çinara dırmanmış vəhşi meynələr; Qaralmış
göyəmlər, deyir məni der (A.Şaiq); YABANI
[Valeh:] Meşədəki yabam alça, alma, armud
çiçəklərinin hər biri parlaq günəş işığında
bir rəng çalırdı (İ.Əfəndiyev).
cır-cında bax cır-cındır
70
Ciddi
CIR-CINDIR (gərəksiz, geyməyə yara
mayan) [Bəhram:] Nəsildən nəslə cır-cındır
içində yaşamaq olmaz, ay bala (Anar); CIR-
CINDA [Eyvaz arvadına:] Dur
cır-cındanı
yığ, gedək qazının yanına, səni boşuyuram
(Çəmənzəminli); ƏSGİ-ÜSGÜ [Hacı Mu
rad:] Di gəl bax, gör burada əsgi-iisgüdən
başqa nə var (S.S.Axundov); ŞƏLTƏ ..“Ey,
bu şəltələri topla!” - deyə bar-bar bağırır
(A.Şaiq).
CIRIQ Görünür ovcunda kəndir izləri;
Cırıq şalvarından çıxmış dizləri (S.Vurğun);
ÇAK (kl.əd., arx.) Hər necə cəhd etdim,
əlyim damənine yetmədi; Payi-busin həs
rətindən eylərəm yaxamı çak (Xətayi);
YIRTIQ ... özü çirkli, yırtıq və kirli paltar
geyirdi (Ə.Sadıq).
cırnaq bax caynaq 2; dırnaq
1
cız bax cızıq
CIZIQ Sultan ayağa qalxanda kreslonu
elə qəzəblə itələdi ki, parket döşəmədə ağ
qoşa cızıqlar düşdü (İ.Hüseynov); XƏTT
Kağızda dikinə çəkilən xətlərin sayı indi beş
idi (Ə.Əbülhəsən); CIZ [Bədircahan:] Bu
cızlardan yüz iyirmi iki görünür (N.Vəzirov).
CİB ..Əziz əlini cibinə atdı (S.Rəhman);
KİSƏ (dan. zar.) Nisyə, girməz kisəyə (Ata.
sözü).
cibəgirən bax cibgir
CİBGİR (cib oğrusu) ..dükan yaranlara,
cibgirlərə, adam öldürənlərə açıq
nifrətlə
baxardılar (M.lbrahimov); CİBƏGİRƏN
[Direktor:] Bəlkə sənin əvvəl işlədiyin yerdə
cibəgirənlər olub.. (M.Hüseyn); CİBKƏ-
SƏN [Paşa:] Adları bəy, özləri
cibkəsənlər,
dəlləklər, quldurlar!.. (N.Vəzirov).
cibkəsən bax cibgir
cibləmək bax oğurlamaq
cici bax ana
cida bax nizə
cidd-cəhd bax səy
ciddən bax doğrudan
L CİDDİ Ciddi bir qız idin ağlı başında!
(Ə.Cavad); AĞIRBAŞLI (çox ciddi); TƏM
KİNLİ.
Ciddi
2. ciddi bax tələbkar
1
3. ciddi bax zarafatsız
4. ciddi bax ağırtebiətli
cift bax cüt
I
CİN Dəllallar ilə hiylədə şeytan da bacar
maz! Şeytan nəçidir, cin nədi, xortdan da
bacarmaz! (Ə.Vahid); ƏCİNNƏ [Nəcəf:]
Tovuz dərəsi əcinnə yeridir: şəyatin yığın
cağına rast gəlibsiniz? (M.F.Axundzadə).
CİNAH (hərbi) Qoca durduğu təpənin
sağ cinahında qaralan ağaclığı nişan verdi
(H.Abbaszadə); TƏRƏF (cəbhənin, qoşu
nun, sıranın sol və ya sağ tərəfi).
CİNAS, KALAMBUR (tələffüzcə bir-
birinə yaxın, nıənaca müxtəlif olan sözlər)
cinayətkar bax cani
cindar bax sehrbaz
cindarlıq bax sehrbazlıq
cinlənmək bax hiddətlənmək
cinlətmək bax hiddətləndirmək
1. CİNS Bir də ərəb cinsindən on iki ağ
at apar (M.Rahim); DÖL [Müsyö Jordan:]
..Qarabağın əlyetməz dölündən köhlən at
altında gəlib sizə qonaq olan xoşbəxt adam
..bu qədər dövləti haradan ələ salardı?
(M. F. Axundzadə).
2. CİNS, ÇEŞİD (jmal cinsi); NÖV
3. cins bax soy
CİNSLİK, DÖLLÜK, DÖL, DAMAZ
LIQ
cisim bax 1. şey;
2. bədən
CİV AR (ətrafyerlər, yaxın yerlər) ..şəhər
civarmda çöllükdə atılmış kağız, qəzet par
çaları da beləcə torpağa yapışıb, daha doğ
rusu mıxlanıb qalmışdı.. (Anar); HƏ VALİ
(köhn.) ..bütün ol həvalini qərğeyi-nur və ziya
etməklə hər kəs bu keyfiyyəti təyəmmün və
istisad edib, ziyadəsilə fərəhnak oldular..
(Çəmənzəminli); ƏTRAF Qərənfil xala
balkonda durub bir müddət kəndə, onun ətra
fındakı dağlara, meşələrə baxdı (Ə.Vəliyev).
CİYƏR, BAĞIR
ciyərguşə bax ciyorparo
CİYƏRPARƏ (çox sevimli övlad) [Göv
hər xanım:] Tam üç ildir ki, gözlərimin nuru,
Cunayı
ciyərparəm, yurdumun çırağı, tək bir övla
dımın həsrətini çekirəm (S.S.Axundov);
CİYƏRGUŞƏ [Vəzir:] Hələ mənə bir möh
lət ver ki, özümü xanın yanma yetirib sənin
ciyərguşəııin axırına çıxım.. (M.F.Axund
zadə).
cizyə bax vergi
1
comərd bax nəcib
1
1. COŞQUN Haraya uçacaq balaca bir
quş? Coşqun ümmanları keçə bilərmi?
(M.Rahim); TƏLATÜMLÜ Bu gün Adri
atik dənizi son dərəcə təlatümlü idi (S. Vəli
yev); DALĞALI.
2. COŞQUN (məc.), QIZĞIN, EHTİ
RASLI
3. coşqun bax atəşin 1
COŞQUNLUQ, EHTİRAS, HƏYƏ
CAN, RUH YÜKSƏKLİYİ, VƏCD
1. COŞMAQ, DAŞMAQ, KÜKRƏ-
MƏK, ŞİDDƏTLƏNMƏK (təbiət hadisə
ləri haqqında)
2. COŞMAQ (özündən çıxmaq) Qaraca
qız elə coşmuşdu ki, orada olan adamlar onun
gözündən itmişdi (S.S.Axundov); QƏL
YANA GƏLMƏK Sonra ‘Tezə həyat” qə
zetində izahat nəşr edərək qəlyana gələnləri
təskin etdi (Çəmənzəminli); QIZMAQ Şah
ların qızdığı qorxunc bir zaman; Atıb külfə
tini gəlmiş İrandan (S.Vurğun); HİDDƏT
LƏNMƏK (bax).
cövr bax əzab
cövüz bax qoz
cu bax su; arx
CUHUD, YƏHUDİ
culfa bax toxucu
cummaq bax 1. qaçmaq 1; 2. şığımaq
CUNA Dirsəkdən yuxarı isə çoxlu cuna
ilə sarınmışdı (M.İbrahimov); CUNAYI
[Rafiqim] çamadanı açıb cunayını çıxartdı və
üzünü onunla örtdü ki, hünülər ona əziyyət
verməsin (S.S.Axundov); TƏNZİF Kirayə
nişinin kosməlisi varsa, sallaqxanada ruhla
nar, təmizlənər, şaqqalanar, tərtəmiz tənzifə
bükülüb gelər (B.Bayramov),
cunayı bax cuna
71