LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

Caddə

Cc

caddə bax prospekt

1. CADU [Xırda:] Ağa dorviş, deyirlər siz 

cadu  ilə  möcüzələr  görkəzirsiniz,  doğru- 

durmu?  (N.Vəzirov);  ƏFSUN  [Əbülhosən 

bəy:] Onun səsində də bir cadu və bir əfsun 

hiss  edərək  şaşırdım  (M.S.Ordubadi);  FÜ- 

SUN (arx.) Sehri,fiisunu xoşlayın; Şairi, şeri 

başlayın (M.Ə.Sabir); OVSUN Ovsunçu ov­

sun eylər; Təşnəyə o su neylər? Yarsız diril­

məz Səməd; Təbib yüz ovsun eylər (Bayatı); 

SEHR [Şahmar:] Bu qoca başqa qocadır, hər 

işi sehrdir, cadudur (A.Şaiq); TİLSİM [Qar- 

daşxan:] Onu bil ki, mənim əlimdə ata-ana 

hökmündən  də  güclü  tilsim  var  (M.İbra­

himov).

2. cadu bax dua 

cadubaz bax sehrbaz 

cadubazlıq bax sehrbazlıq 

caduçu bax sehrbaz 

caduçuluq bax sehrbazlıq 

cadugər bax sehrbaz 

cadugərlik bax sehrbazlıq 

cadukün bax sehrbaz 

cadulamaq bax sehrləmək 

cahan bax dünya 

cahandar bax hökmdar 

cahandarlıq bax hökmdarlıq 

cahangir bax 1. işğalçı; 2. cahanşümul 

cahangirlik bax işğalçılıq 

cahannüma bax xəritə 

CAHANŞÜMUL (bütün dünyaya şamil

olan) [Nizami:] Cahanşümul şair olmaq üçün 

cahanın hadisələri içərisindən süzülüb çıx­

maq  lazımdır  (M.S.Ordubadi);  ALƏMŞÜ- 

MUL [Atabəy:] Məhsəti xanım kimi alənı- 

şümul şöhrətə malik olan bir qadın nəzərimə 

dəyməmişdir (M.S.Ordubadi); CAHANGİR 

[Atabəy  Qətibəyə:]  Sənin  atan  hökmranlıq 

etdiyi  bir  məmləkətdə  iki  cahangir  şair  bir 

arıq inəyin südü ilə yaşayır (M.S.Ordubadi). 

cah-calal bax dəbdəbə

64

Camaat

cah-calallı  bax  dəbdəbəli 

cahil bax cavan 

cahıllaşmaq bax cavanlaşmaq 

cahıllıq bax cavanlıq 

cahil bax avam 

cahillik bax avamlıq 

CALAQ Xülasə bu alma ağacı elə bir şöh­

rət qazandı ki, hər yerdən gəlib ondan qələm 

aparıb çalaq caladılar (R.Əfendiyev); PEY­

VƏND  Dənələrim  -peyvənd  gilənar;  ətirli, 

meyxoş; Nə yeyib doymaq olurdu; nə yerə 

qoymaq olurdu (R.Rza); DÖYCƏ (məh.). 

calaqlamaq bax calamaq 1 

calal bax əzəmət 1; şövkət 

L CALAMAQ [Dedilər:] Ey baba, sənin 

yüz  yaşın  var,  toxumdan  çıxan cırı  calayıb 

əmələ gətirəndən sonra meyvəsini görməyə 

çox ömür istər, zəhmət çəkmə, bu sənə çat­

maz  (R.Əfəndiyev);  CALAQ  ETMƏK 

(ELƏMƏK)  Qaratikan  dedi:  -  Meni  calaq 

edin palıda; Qoruyaram gövdəsini; Başı də­

yər buluda (H.Ziya); PEYVƏND ETMƏK 

(ELƏMƏK)  [Baba:]  Bu  toxumdan  xırda 

alma  ağacı bitəcəkdir,  sonra  peyvənd  edə­

cəyəm  (R.Əfəndiyev);  CALAQLAMAQ, 

PEYVƏNDLƏMƏK.

2. CALAMAQ .. .Südü yerə calayırdılar 

(C.Məmmədquluzadə); CARLAMAQ Es­

kalatorda elə bil onu vurğun vurdu. Başına 

qaynar su carladılar (Ə.Mustafayev); ƏN­

DƏRMƏK [Aytəmiz:] Elə axırıncı vedrəni 

əndərib təzəcə başlamışdım ki, üçüncü dəfə 

yumağa, Mila xanım girdi içəri (Ə.Qasımov); 

TÖKMƏK (bax). 

cam bax piyalə

CAMAAT  Daş  oynatmağı  öyrənməyini 

və Həştərxanda camaat qabağında çıxışlarını 

Həmid heç anasına da deməmişdi (H.Abbas- 

zado);  ALAY  Zeynal  matəm  alayını  tələb 

edənlərə  məxsus  məyus  addımlarla  sahil 

boyu ilə evə qayıdırdı (M.Hüseyn); ALƏM 

(dan.) Şerim bu hikməti aləmə bildir; Xəyal 

ölənləri  bezən  dirildir  (M.Rahim);  XALQ 

(bir yerin, bir ölkənin camaatı) Demə, əzi­

zimdir ev adamları; De, mən bu xalqınan,

---

Camadar 

Canişin

xalq  da  mənimdir  (B.Vahabzadə);  EL  Palaza  yalquzaqlarla  vuruşan  igidlərdən,  qorxulu 

bürün, el ilə sürün (Ata. sözü); ELAT (köhn.)  keçidlərdə tək-tənha pusquda duraraq ac

[Firəngiz:] Yığıncaqda bu barədə danışarıq, yırtıcılara atəş açan qoçaqlardan düşəndə

elatın  fikrin  öyrənirik  (B.Bayramov);  EL- 

OBA El-oba Nəbini öz gözünün didəsi kimi 

qoruyub saxlasa da, Sarımsaqoğlu kimi şey- 

tan-şuğul  bu  qızıl  vədindən  ötrü  işə  girişdi 

(S.Rəhimov);  EL-ULUS  Muğana  su  gəlir, 

Milə  su  gəlir;  Axışıb  öz  eli-ulusu  gəlir 

(S.Vurğun);  ƏHALİ  Əhalinin  artıq  bu  cür 

işlərə  əhəmiyyət  vermədiyini  göstərdim 

(M.S.Ordubadi);  FÖVC  (köhn.)  [Ağa  Mə­

həmməd  şah  Qacar:]  Mirzə  Cəfər  xan,  çıx 

binagüzarlıq  et,  bir  neçə  gün  Əli  xanı  bar- 

gahda saxlasınlar və bir şəxs onun gözlərinin

bilərsiniz (M.İbrahimov).

2. canavar bax vəhşi 1 

canavarcasma bax vəhşicəsinə 

canavarlıq bax vəhşilik 

CANBAZ [Alo:] Mazarat uşaqları ortalığı 

vurdurub camaatı canbaza çıxardılar (S.Rə­

himov);  KƏNDİRBAZ  Kəndirbazın  keçə 

papaq  adlanan  (sirklerdəki  klounları  xatır­

ladırlar) köməkçisi vardır (Ə.Haqverdiyev); 

AKROBAT.

CANBAZLIQ [Səlbnaz xanım:] Bir gün 

olmaz ki, bu xarabada dava canbazlıq olma-

çıxdığını bilməsin ve əlavə binagüzarlıq sm (N.Vozirov); KƏNDİRBAZLIQ [Paşa:]

edərsən  Əli  xanın  qoşununun  bir  hissəsini 

azad eləsinlər və qalanını sair fövclərə pay­

lasınlar (Ə.Haqverdiyev); İZDİHAM Kör­

püdə izdiham çox idi (T.Ş.Simürğ); KÜTLƏ

O xəcalət çəkən olsaydı, belə kəndirbazlıq 

eləməzdi (N.Vozirov); AKROBATLIQ. 

canfəşanlıq bax səy

CANİ Bu gün o [Fikrət], yenə ağır cina-

Musa kişi maraqla kütlənin içərisinə girmək yət işlətmiş canini mühakimə eləməyə gəl-

istəyən Firidunu gördü (M.İbrahimov). 

camadar bax hamamçı 

camaxatan bax taxça 

camal bax 1. üz; 2. gözəllik 

camaşır bax paltar; dəyişək 

came bax məscid 

can bax 1. ruh; 2. bədən; 3. insan 

CANAMAZ Atam namaz qılmazdı. Bir 

səhər evimizdə qonaq qalmış bir hacı namaza 

başlar-başlamaz, atam da canamazı çıxanb 

namaza durdu (Çəmənzəminli); SƏCCADƏ 

Yolun üstündə sala canımı səccadə mənə; 

Bütün aşiqlərə bu barədə ferman edəcəm! 

(A.Şaiq); NAMAZLIQ. 

canan bax sevgili 1

1

.

mişdi (H.Abbaszadə); BƏDƏFKAR (köhn) 

[Çopurov:]  Kəlbalı  naməlum  bir  bədəfkar 

tərəfindən  qəflətən  vurulmuşdu  (S.Rəhi­

mov);  CİNAYƏTKAR  Şəhər  valisi  bəzi 

müqəssir  və  cinayətkarlara  qanuni  cəza 

vermək  əvəzinə,  onları  örk  hobsxanasmda 

dustaq edib. Zorla tiryək çəkmeyo alışdırdı 

(A.Şaiq); QANLI Qanlı pıçıldadı, görərkən 

səni; Cürət eləmədən dodaq altında (M.Ra- 

him);  QANTÖKƏN  (yalnız  adamöldiirən 

cinayətkar) [Odabaşı:] Hər bir cani, qantö- 

kən,  yolkəsən  ki,  divan əlindən qaçıb onun 

[Əhmədağanın] evinə girməyi... özünə müm­

kün elərdi, daha bir siyasətində özünü (azad) 

hesab edərdi (Ə.Haqverdiyev); QATİL (qatı

CANAVAR (yırtıcı çöl heyvam) Tülkü 

cinayətkar) [Xanimana:] Hara gedirsən, qa-

dedi:  -  Canavar;  Bu  yaxında  bir  at  var... 

(M.Seyidzadə);  QURD  Bir  zaman  tülkü, 

qurd, həm aslan; Hər üçü bağladı belə pey­

man;  Ki  bu  gündən  ələ  nə  düşso  şikar;  Üç 

yerə  qismət  eyləsin  onlar  (A.Şaiq);  YAL­

QUZAQ (tək gəzən canavar) Söhbət yaxşı 

məqsədlər  naminə  özünü  oda-alova  atan 

kişilərdən, qış gecələrində kəndə soxulan

til,  bura  gəl!  (A.Şaiq);  QƏTLKAR  (arx.) 

“Minbərdə  molla  yerdə  de  ciburü  qətlkar 

(Ə.Nozmi); MÜQƏSSİR.

CANİŞİN  (köhn.,  hökmdarı  əvəz  edən 

vəs.)  Çar  tərəfindən  təyin  edilmiş  canişin 

burada  yerləşir,  Zaqafqaziya  ile  birlikdə 

Dağıstan vilayətini do o idarə edirdi (A.Şaiq); 

NAİB (köhn.) Axşamlar dağları alınca duman,

65

---