LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar
Yüklə 6,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çılpaq 1. ÇILPAQ Hər gecə də Beyrək qılıncı divardan götürüb sıyırır, çılpaq qızla öz ara sına qoyurdu (Anar); ANADANGƏLMƏ
lər kimi Əşcar ari (M.Hadi); ÇIL-ÇILPAQ (tamamilə lüt) ..qızlarını çıl-çılpaq oynadan lar (R.Rza); LİBASSIZ Həqiqətən bir seyid qızı haman günü məşədinin evində libassız əyləşibmiş, o da məşədinin öz arvadı imiş (Ə.Haqverdiyev); LÜT (tamam çılpaq) [Adilə:] Bilmirəm niyə özünə əziyyət verir, belə havada lap lüt də gəzə bilər (M.İbra- himov); ÜRYAN Baxıb üryan şəklinə; Utanmayırmı ata? (M.Rahim); PALTARSIZ [Oqtay:] İstəyirsən soyun, sənə paltarsız ba xım (C.Cabbarlı); YALIN (əsasən ayaq haq
Köçəri? (B.Bayramov). 2. çılpaq bax yoxsul 3. çılpaq bax yarpaqsız 4. çılpaq bax boz 2 çımxırmaq bax çəmkirmək ÇINQIL (xırda daş) ..at çınqıllar üzərində büdrəyə-büdrəyə qalxırdı (S.Rəhimov); ÇAQIL Çaqıl daşlı çayları; Çapayev çapa- çapa (S.Rüstəm). çınqınq bax zəng 1 ÇIRAQ Hava qaraldıqdan sonra pristavm otaqlarında çıraqlar yandırdılar və qonaqlar məşğul oldular kart oynamağa (C.Memməd- quluzadə); LAMPA Rəfiqim üçüncü dəfə lampanı söndürüb yerinə girdi (S.S.Axundov). çırpınmaq bax döyünmək çırpışdırmaq bax oğurlamaq çırpmaq bax döyünmək çırtlamaq bax çıxmaq 1 çırtmaq bax çıxmaq 1 çibin bax milçək ÇİÇƏK, GÜL Mən də heyran-heyran ba xıram bu dəm; Çağırır düzlərin çiçəyi, giilii, Bilirsən heç səndə kimi görürəm? Göy gölü görürəm, ay İlmen gölü! (N.Xəzri); XƏN DAN (kl.əd.) Qönçə dohani çəməndə xən dan; Gülməkdən ənar açıldı dondan (Xətayi); 80
ŞÜKUFƏ (kl.əd.) Bəzəklənir, düzoklənir, bağın fəzası rənglənir; Yaşıllanır, həm alla nır, şükufələr çiçəklənir (A.Səhhet).
[Qəndab:] Ağaclar çiçəklənməyə başladı (B.Bayramov); Bu günədək qış paltarından çıxmaq olmur, ağaclar çiçəklənir, bülbüllər oxumur (N.Nərimanov); AÇILMAQ Gül ilə homzoban olubdu bülbül; Açılıb bənəfşə, yasəmən, sünbül (Q.Zakir). ÇİÇƏK AÇ
ramov); GÜL AÇMAQ Bizini həyətdə qaysı, alma və armud ağacları gül açmışdı (M.İbrahimov); GÜLLƏNMƏK [Südabənin anası:] Yəqin indi oralarda badam güllənir, hə?.. (M.İbrahimov); ŞÜKUFƏLƏNMƏK Şükufələnmiş güllər nəsimin dəyməsindən enib-qalxdıqca Gülsümün vidasına cavabən “Get, Allah seni xoşbəxt eləsin!”- deyirdi lər (Ə.Haqverdiyev). 2. ÇİÇƏKLƏ(N)MƏK Dostusunuz ilk baharın; Çiçəklənən bu diyann (S.Rüstəm); TƏRƏQQİ ETMƏK [Mirzə Mehdi xan:] Bunun çalışdığı odur ki, qüvvətlənsin, millət ayılsın, Vətən tərəqqi etsin (N.Nərimanov);
mış çil kəklik lazımdır (Ə.Vəliyev); XALLI Həmin xallı ilan gözümdən uzaqlaşmırdı (Ə.Vəliyev). çil-çıraq bax qəndil ÇİLƏMƏK [Qız] hisli lampanın neftini bədəninə çiləyib özünü yandırdı (VLHüseyn); SƏPMƏK [Ömərin] qüvvətli səslə: “hücum yoxdur, manevr yapırıq” - deməsi qaçmış bənizlərə qan səpdi (Çəmənzəminli).
mək
ÇİMƏRLİK Bilgəh istirahət evinin qaba ğındakı çimərlikdə xeyli adam vardı (H.Ab baszadə); PLYAJ [Ramiz:] Müəllimə, Fəridə heç plyaja getməyindən demədi (M.İbra himov).
Çimmək ÇİMMƏK Girdik suya sevincək; Çimdik, quma uzandıq; Atam söylədi, gedək; Bəsdir günəşdə yandıq (N.Xəzri); QÜSL ETMƏK
idi. Qüsl etdikdə bədəninin hər bir yerinə su dəyməsini bilirdi (Çəmənzəminli); YIXAN-
xandım; Şəfəqlərdə yıxandım; Al günəşlə əl-ələ; Çıxdıq ordan sahilə (A.Şaiq); YU
dəyişincə, yeddi qardaş anaları ilə bərabər onun otağını döşəyib, purjunlu çarpayısını qururlar... (S.S.Axundov). I ÇİN, ORAQ (ot, zəmi və s. biçmək üçün alət: çin dişli, oraq dişsiz olur) Çini yaxşı kəsəndə, zəmi dolaşıqsız olanda kişinin kefi göynən gedərdi (Q.Xəlilov); ORAQ Bir gün biçinin vaxtı çatar, onda oraqlar; Qalxıb- enərək tarlada şimşək kimi parlar (A.Şaiq).
ki, Nikolay padşah çox zalım idi, onun za manında dədəm yazığın köynəyinin boynu barmaq qalınlığında çirk bağlamışdı, siz nə dedüz (M.İbrahimov); KİR Biri der. Ne gö zəl pudra, boya; Şu gözəllik kir olur girsə suya (H.Cavid). 2. çirk bax irin çirkin bax 1. eybəcər; 2. çirkli; 3. murdar 1 çirkli Necə təmiz yuyursa çirkli köy nəyimizi; Anamız “uşağına cücü dəyməsin” deyə... (S.Rüstəm); ÇİRKİN [Fərhad:] To xundurma o faxir libasını menim bu çirkin paltarıma, çirklənər (C.Cabbarlı); KİRLİ [Feyzinin] kirli, dizi yamaqlı şalvarı, boynu, yaxası getmiş bir üst köynəyi, tükü seyrəl miş qulaqlı papağı onu yöndəmsiz göstərirdi (B.Bayramov),
qaralır, narın çiskin başlayır.. (S.Rəhimov); ÇİSƏK Payız gecəsidir; Yağış, yel, çisək.. (Ə.Cəmil). Çox ÇİSKİNLƏMƏK Bərk duman olduğu üçün çiskinləyirdi (Ə.Vəliyev); ÇİSƏLƏ MƏK Gündüz hava tutqun olmuş, indi isə çisələyirdi (Ə.Vəliyev). çiyrənmək bax iyrənmək çobansüzgəci bax dazıotu çocuq bax uşaq çocuqluq bax uşaqlıq 1 çocuq-mocuq bax uşaq-muşaq çiv bax paz ÇİYİN Koridorun başında duran bir dəstə tələbə içlərindən birini çiyinlərinə aldı.. (Çəmənzəminli); UMUZ Yun şalını umu-
raxdı (Ə.Əbülhəsən). ÇOĞAN (bot.); KÖPÜKOTU Belə bit kilərin qərənfilçiçəklilər fasiləsinə aid olan köpükotuııun (çoğan) cinsi növlərini göster mək olar; SABUNAĞACI ... Bunu görən ispanlar həmin bitkiyə (çoğana) “sabun-
verərək, ondan bir qədər öz vətənlərinə apardılar və tədqiqi ilə məşğul oldular.
adam gəlirdi (M.Hüseyn); ARTIQ Yun qır xımına hazırlıq, aqreqatlann vəziyyəti, örüş lər, xamlar, xüsusən ferma işçilərinin güzə ranı, dolanışığı onu daha artıq maraqlandı rırdı (B.Bayramov); BOL Yavada su bol, isti bol; Məhsul nə doydurur, nə bəhərdən bəhərə çatır (R.Rza); FÜZUN (kl.əd.) Məndə Məcnundan füzun aşiqlik istedadı var (Füzuli); XEYLİ Rəna yolda görüb onu eylədi; Yenə də, riqqətli, xeyli mükəddər (M.Rahim); PƏK Humay bu lövhədən ma raqlanır pək; Aydın arxasınca fikirləşərək (S.Vurğun); PÜR Başdan diləmiş ki, dür gə tirsin; Bir damən onunla pür gətirsin (Xətayi);
Hicran meni gündə döyər, ağlaram (M.V.Vi- dadi); ZİYADƏ Xənnas babasının hüzurunda mənəviyyatı pozulmuş insanların ruhunu daha ziyadə açıb göstərmək fikri ilə hiddətli bir səslə: - İnsan, yaxşı seyr et, bunlar sənin bacıların və qardaşlanndır! - dedi (A.Şaiq); 81
Yüklə 6,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|