M a d a n iy a t V a din

M ualliilar
Sh. Abdullayev, N.Valiyeva
О
M as’ul muharrir:
t.f.n. N . G ’o f u f o v
с
Taqrizchilar:
f.f.n. D . R a h i m b a y e v a
f.f.n. A. H a k i m o v
о
Namangan Davlat universiteti "O’zDJQNA" kafedrasining 2016 yil 
J
m art 
-3 -yigMlishida m uhokama qilingan.
2

---

Din inson ongining eng yuksak va
so’nggi sohasidir. U shunday sohaki,
inson unga mutloq haqiqat olamiga
kirgan kabi qadam qo’yadi.
F. Gegel.
KIRISH
Inson o’zligini tanishi bilan , tabiatda nimadir xamma narsani xarakatga 
keltirishi va Borliqqa sabab bo’lishini tushunib , yararuvchi manba sifatida Iloxiy 
kuch - Xudoni tan oladi va unga sig’ina boshlaydi Iloxiy kuch tushunchasi turli 
xalqlarda muayan muxitga yarasha m a'no kasb etib, bir avlod umri davomida 
shakllangan g’oya o'/.ga avlod xayotida 
o ’z 
ma’nosini yo’qotishi xam mumkin. 
Diniy e ’tiqodlarning yuzaga kclishida tabiiy va inson omillaridan tashqari, 
davlatchilikning turi ham ahamiyatga ega bo’lgan. Shunisi diqqatga sazovorki, 
davlatchilik taraqqiy eta borgani sari diniy e’tiqodlar xam murakkablashib, 
markazlashib borgan. Diniy ramzlar kichik sodda shakllardan yirik maxobatli 
m a’budxona va ibodatxonalar miqyosiga ko’tarilgan. Bu jarayonlar albatta odamlar 
ongiga kuchli ta’sir ko’rsatgan, natijada ba’zi etiqodlaming ramz va marosimlari 
zamonlar o ’tishi bilan urf odatga aylanib, xatto o ’zining diniy moxiyatini ham 
yo’qotadi, ayrimlari ertak va afsonaga aylanadi, boshqalari esa vaqti-vaqti bilan 
qayta tiriladi ham yoki asrlar davomida nafaqat moxiyatini balki shaklini ham 
o ’zgartirmaydi. Chunki ota bobolaming udumlari, an’ana va qonun sifatida xalq 
ongiga singib o ’tadi. Ana shunday jarayonlar natijisida madaniyat va din 
uyg’unligi asosida diniy madaniyat shakllanadi va rivojlanib boradi. Xususan 
qadimda mamlakatimiz xududida turli madaniyatlar va diniy e’tiqodlar mavjud 
bo’lib, ayrimlari olov uchqunidek bir chaqnab ko’xna tarix qa’rida nom-nishonsiz 
so’ngan bo'lsada. ulaming qoldiqlari u yoki bu ko’rinishda hozirgi kungacha yetib 
kelgan. Masalan ibtidoiya e’tiqodlarda shakllangan ajdodlarga sig’inish, ularni 
xotirlab taom tortish odati zardushtiylikda ham saqlangan va keyinchalik islomga 
o’tadi. Eng qizig’i, hozir xalqimiz bu odatlarni islom dini kiritgan deb o’ylaydi. 
Har bir davrning o ’ziga xos xalq e ’tiqodi mavjudligi va ana shu e ’tiqod namoyon 
bo’lgan iloxlari va ramzlari aynan shu davr uchun xosligi barchaga ma’lum. Bu 
jarayonda esa har bir xududda turli xalqlarning kirib kelishi yoki boshqa sabablar 
bilan turli e ’tiqod va madaniyatlar kirib kelgan. Yurtboshimiz Islom Karimovning 
“Tatixiy 
xotirasiz 
kelajak 
yo’q” 
risolasidagi 
“Tariximiz 
kabi, 
qadim 
madaniyatimizning yaratilishida ham unga ko’plab etnik guruhlar, el-elatlar o ’z 
ulushini qo'shgan. Bu tabiiy hoi. Chunki. hech qachon, hech qayerda faqat bitta 
millatga mansub madaniyat bo’lmaydi. Har qanday sivilizatsiya ko’pdan - ko’p 
xalqlar, miliatlar, elatlar faoliyatining va samarali ta’sirining maxsulidir. Bir so’z
з

---

bilan aytganda, ko’chmanchilar, bosqinchilar kelib ketaveradi, lekin xalq boqiy 
qoladi,uning madaniyati abadiy yashaydi1” .
Та’limning demokratlashuvi, insonparvarlashuvi va ijtimoiylashib borishi 
0 ‘zbekistonda amalga oshirilayotgag 
ta’lim 
islohotining muhim yutug‘idir. 
Bugungio kunda gumanistik ideallami, 
madaniy-ma’rifiy 
qadriyatlami tiklash 
umumbaishariy ahamiyatga e g a Madaniyatning nazariy muammolari va tarixiga 
umuminsoniy qadriyatlar nuqtayi nazardan, 
har 
bir davr va har bir xalq madaniyatiga 
hurmat nuqtayi nazardan yondashuvchi madaniyatshunoslik fani «madaniyatlararo 
mu!oqot»ni amalga oshirishga, gumanistik g'oyalaming uyg'onishiga yordam beradi.. 
Aynan shu fan madaniy-ma’naviy sohalardagi unutilgan qarashlarni, zo‘ravonlarcha 
poymol etilgan qadriyatlami