M. M. Musayev

412 

 

49. Alâka is. Ar. әlaqә 

0.  İlgi//qarşılıqlı  münasibәt,  bir-biri  ilә  bağlılıq;  0.1.2.1. 

Cinsi  yaxınlıq//cinsel  ilişki;  0.1.2.2.  Yaxın  tanışlıq,  dostluq;  0.1.2.3.  Rabitә,  rabitә 

vasitәsi//ulaşım. 

50. Alâkadar s. Ar. әlaqәdar 

0.  İlgili,  ilgisi  bulunan//  bağlı;  0.1.2.  İştirakı  olan, 

hissәsi olan,  ◊ … әlaqәdar olaraq - … nәticәsindә, … görә, … münasibәtilә, … bağlı olaraq, … 

müvafiq olaraq… 

51. Alay is. Far. alay 

0.  Topluluk//izdiham;  0.  ask.  Asker  topluluğu//polk;  0.2.1. 

Yun. Ses tonu, alay etme//әylәnmә, □ Alay etmek – istehza etmәk. 

52. Alçakça s. alçaqca  

0. Olduqca alçaq// bir az alçaq 0.1.1. Alçak// alçaqcasına. 

53. Açaklık is. alçaqlıq   0.  Alçak  olma  durumu//alçaq  şeyin  halı;  0.  mәc.  Alçakça 

davranış//rәzillik; 0.1.2.1. Boy qısalığı; 0.1.2.2. Pislik, xarablıq, keyfiyyәtsizlik; kalitesizlik. 

54. Alçı is. alçı   0.3.1.  Alçı  taşının  pişirilip  toz  haline  getirilmesinden  elde  edilen 

madde; Gips (ağ vә ya sarı rәngli mineral). □ Alçıya almak (veya) koymak – tib. Gipsә salmaq; 

0.3.2. Aşıq -aşıq oynunda; aşığın bir üzü, toxan üzün arxa tәrәfi. ◊ Aşığı (maçası) alçı durmaq – 

Aşığın udmaq әlamәti olaraq yan üstә durması. 

55. Adanmak (nsz, -e)  aldanmaq 0.  Yanılmak//ümidi  boşa  çıxmaq;  0.  Bir  hiyleye,  bir 

yalana kanmak//başdan çıxmaq; 0.1.1.1. Avunmak, oyalanmak//vaxt keçirmәk; 0.1.1.2. (Bitkiler 

için) Havanın birden ısınmasıyla açılan çiçeyin donması. 

56. Aldırmak (-i, -e) aldırmaq  

0.  Almak  işini  yaptırmak  veya  yaptırtmak//almağa 

mәcbur  etmәk  vә  ya  başqasının  vasitәsilә  aldırmaq;  0.1.2.  üzdәn  kәsdirmәk,  götürmәk;  □  üz 

aldırmaq,  qaş  aldırmaq  (dan.)  –  üzündәki  (qaşındakı)  artıq  vә  narın  tüklәri  çәkdirmәk 

(qadınlarda). 

57. Alegori is. ed. allegoriya 

0.  Bir  görüntü,  bir  yaşantı  veya  bir  davranışın  göz 

önünde canlandırıp  dile  getirilmesi//hәr hansı  bir mücәrrәd mәfhumun, fikrin, ideyanın  konkret 

bәdii  surәtdә  әyani  ifadәsi  (әdәbiyyatda,  heykәltәraşlıqda,  rәssamlıqda);  0.1.2.  Rәmz,  kinayә, 

tәşxis, mәcaz. 

58. Alev is. alov  0.  Yanan  maddelerin  türlü  biçimlerde  uzanan  ışıklı  dili//  yanan  bir 

şeydәn çıxan od; 0.1.1.1. Ateş, sıcaklık// istilik, qığılcım; 0.1.1.2. Mızrak Sçlarına takılan küçük 

bayrak □ Alev almak – od tutmaq. 

59. Alıcı is. ve s. alıcı 

0.  satın  almak  isteyen  kimse//müştәri;  0.1.1.1.  fiz.  Bir 

elektrik  akımını  alıp  başka  bir  kuvvete  çeviren  cihaz;  0.1.1.2.  hlk.  Azrail//Әzrail;  0.1.2.  Tәhvil 

---

413 

 

verilәn mәhsulu, malı vә. s. -ni qәbul edib, әvәzindә pul vә kağız (qәbz) verәn; 0.2.2. 

Yırtıcı, ovçu//alıcı kuş (quşlar haqqında). 

60. Alışık is. alışık 0. Herhangi bir duruma alışmış olan//vәrdiş etmiş; 0.2.2. 

Ocağı alışdırmaq üçün gözünә, yaxud samavarın odluğuna qoyulan yonqu vә s. 

61. Alışkanlıq is. alışqanlıq 

0.3.1.1. 

Bir 

şeyә 

alışmış 

olma 

durumu//vәrdiş; 0.3.1.2. Yakınlık, arkadaşlık//dostluq; 0.3.1.3. fel. ve psikol. İç ve dış 

etkilerle  davranışların  tekrarlanması,  hep  aynı  biçimde  gerçekleşmesi  sonucu  beliren, 

şartlanmış davranış; 0.3.2. Tez alışan, tez yanan, tez alovlanan şeyin xassәsi. 

62. Allahlıq s. vә is. allahlıq 

0.3.1.  Kendisinden  hiçbir  işte  yararlık 

umulmayan saf ve zararsız (kimse); 0.3.2. mәc. Hökmranlıq, hakimlik, başlı-başınalıq; 

□  Allahlıq etmәk – hökmranlıq etmәk, hökm sürmәk, başlı-başınalıq etmәk. 

63. Almak (-i) almaq 

0.  Eline  götürmek//qaldırmaq;  0.  Satın  almak;  0. 

Ele  geçirmek//özünә  tabe  etmәk;  0.  Gönderilen,  verilen  bir  şeyi  kabul  etmek// 

götürmәk,  әldә  etmәk;  0.  Kaplamak//  örtmәk;  0.  Kısaltmak//  kiçiltmәk:  0.  Yanına 

getirmek//özü ilә bәrabәr gәtirmәk; 0. Yemek, içmek//dadmaq; 0.1.1.1. İçine sığmak: 

Bu  salon  bin  kişi  alır//Bu  salona  min  kişi  sığışar;  0.1.1.2.  Zararlı,  tehlikeli  bir  şeye 

uğramak;  Soğuk  almak//soyuq  dәymәk;  0.1.1.3.  Yutmak,  içmek//qәbul  etmәk:  □  İlaç 

almak dәrman qәbul etmәk; 0.1.1.4. (Yol için) gitmek (mesafe); qәt etmәk: O yolu bir 

saate  alırsınız  –  O  yolu  bir  saata  qәt  edәrsiniz;  0.1.2.  Evlәnmәk,  özünә  arvad 

elәmәk//evlenmek. 

64. Altlık is. altlıq 0.  Bir  şeyi  tutmak  için  zemin//  dayaq;  0.1.1.1. 

Hayvanların  altına  yayılan  ot  vә  ya  saman;  0.1.1.2.  Arabaya  koşulan  atların  yolları 

kirletmemesi için kuyruğunun altına yerleştirilen torba.  

65. Amber is. Ar. әnbәr.  0.  Amber  (Kaşalot)  balığından  çıkarılan  güzel 

kokulu, kül renginde bir madde; 0. Güzel kokulu bazı maddelerin ortak adı; 0.1.2. mәc. 

(klas.)  Gözәlin  saçına,  zülfünә  işarә.  Lәblәrin  görәn  neylәr;  Görә  bir  dә  әnbәri 

(Bayatı).  

66. Amal is. әr. amal 

0. İş// icra; 0.1.2. Qayә, mәqsәd. 

67. Ampütasyon is. Fr.  amputasiya 

0. 

Bir 

organı 

kesip 

çıkarma//bәdәnin  xәstә  bir  üzvünün  kәsilib  çıxarılması;  0.1.1.  mәc.  Herhangi  bir 

bütünden bir parça kesme veya koparma. 

---

414 

 

68. Angut is. zool. anqut  0. Ördekgillerden tüyleri kiremit renginde, evcilleştirilebilen 

bir  yaban  kuşu//uzun  boğazlı,  ördәyә  oxşar,  tutqun  qırmızı  rәngli  caydaq  quş  (Cacarca 

ferrugiena) 0.1.1. mec. hlk. Ahmak, kaba saba; 0.1.2.1. mec. Hlk. Uzun, iri gövdәli, iri sumüklü, 

yaxud  arıqlıqdan  sümüklәri  çıxmış  adam  haqqında.  □  Anquta  dönmәk,  anqutu  çıxmaq  – 

arıqlıqdan  anqut  kimi  boğazı  uzanmaq;  çok  zayıflamak;  0.1.2.2.  mec.  Hәris,  acgöz,  cox  iştahlı 

adam haqqında. □ Angut kimi udmaq – qabağına qoyulan yemәyi acgözlüklә, tәlәsik qamarlayıb 

yemәk; önünә qoyulan yemәyi dәrhal yemәk. 

69. Anlamak (-i) anlamaq 0.  Bir  şeyin  ne  demek  olduğunu,  neye  işatet  ettiğini 

kavramak// başa düşmek; 0. Duymak// sezmәk; 0. Bir şey üzerinde bilgisi bulunmak//fikri, baxışı 

olmaq; 0.1.1. Sorup öğrenmek//sahip olmayı istemek, dileğinin yerine getirilmesini istemek. 

70. Anlaşma f. is. anlaşma 0.  Anlaşmak//razılaşmaq  işi;  0.1.1.  Devletler  arası  siyasî, 

ekonomik,  kültürel  vb.  alanlarda  yapılan  uzlaşma  ve  bu  uzlaşmanın  tespit  edildiği  belge, 

uyuşma//müqavilә. 

71. Anlayış is. anlayış 

0. Anlamak işi veya biçimi//idrak, ağıl, zәka, fәrasәt; 0.1.1. 

Ayrıcı bir nitelik olmak bakımından görüş, zihniyet// diqqәtli olmaq, humanist olmaq. 

72. Aparmak (-i; -le) aparmaq 

0. 

Almak, 

alıp 

götürmek//gәtirmәk; 

0. 

Çalmak//oğurlamaq;  0.1.2.1.  Birinin  hәrәkәtini  yönәltmәk,  yol  gösdәrmәk;  özü  ilә  bәrabәr 

yerimәsinә kömәk etmәk, yaxud getmәyә mecbur etmәk, özü ilә bәrabәr götürmәk; 0.1.2.2. Özü 

ilә  bәrabәr  götürüb  gәtirmәk;  0.1.2.3.  mec.  Yox  etmәk,  silib  tәmizlәmәk,  çıxarmaq;  0.1.2.4. 

Mәhv  etmәk,  yox  etmәk,  puç  etmәk,  xәrab  etmәk,  dağıtmaq;  0.1.2.5.  Sәrf  edilmәsinә, 

işlәnmәsinә sәbәb olmaq;  әlindәn almaq; 0.1.2.6. mәc. Sürüb aparmaq,  yemәk, kәsmәk; sürtüb 

aparmaq,  xarab  etmәk;  0.1.2.7.  Hәyata  keçirmәk,  yeritmәk,  etmәk;  0.1.2.8.  İdarә  etmәk,  başda 

durmaq; 0.1.2.8. İdarә etmәk, başda durmaq, başçılıq etmәk, rәhbәrlik etmәk; 0.1.2.9. mec. Bihuş 

etmәk,  mәst  etmәk;  yuxulatmaq,  bayıltmaq;  0.1.2.10.  Aparıb  çıxartmaq,  gәtirib  çıxmaq, 

yönәltmәk vә s. 

73. Araba is araba  0.3.1.  Tekerli,  motorlu  vәya  motorsuz  her  türlü  kara  taşıtı//  maşın; 

0.3.2. İki vә ya dörttәkәrli nәqliyyat vasitәsi. Azәrbaycan Türkçәsindә әl vә ya qoşqu heyvanları 

ilә sürülәn nәqliyyat vasitәsini ifadә edir. 

74. Araba-araba zf. araba-araba  0.3.1. Maşınlar dolusu, birçok arabayla; 0.3.2. Qoşqu 

heyvanları ilә vә ya әllә sürülәn arabalarla. 

---