M. T. Do’stova B. X. Xo`janiyozova

7.
 
Biotexnik tadbirlar 
Inson hayot faoliyati natijasida bo’lmish tabiiy o’zgarishlar ta’sirida 
ko’pgina o’simlik va hayvon turlari yuqolib ketish arafasida turibdi. 
Ularni himoya qilish urinishlari passiv xarakterga ega: yuz bergan hodisa 
bo’yicha qizil kitobni yaratish, kam uchraydigan baliq turlarini ovlashni 
taqiqlash, xalqaro savdoni cheklash, qo’riqxonalarni, milliy bog’larni 
yaratish va hokazolardek harakatlarni qilishdan iborat. Afsuski bundoy 

---

222 
tadbirlar hamma vaqt ham yetarli bo’lmaydi. Yuqolib ketayotgan turlarni 
oldini olish maqsadida maxsus tadbirlar o’tkazish lozim bo’ladi. Bundoy 
usullardan hisoblanishi mumkin brinchi navbatda bitexnik tadbirlar: 
qishloq xo’jalik ishlarini yuritilayotganda elektr uzatish uskunalarida 
hayvonlarni o’lishini oldini olish qurilmalarini qurish, kam uchraydigan 
turlarni cheklangan sharoitda ko’chirtirish va ko’paytirish, ularni ob-havo 
noqulay bo’lgan paytlarda oziqlantirish va hokazolar. Ovchilarni keng 
tarqalgan biotexnik tadbirlaridan bu ovlanadigan hayvonlarni oziqlantirish 
usullari - ular uchun yem xashak ekish va ko’paytirish. Ana shunday 
tadbirlarni muvaffaqiyatli natijalardan janubiy Finlyandiyadagi Vesiyarvi 
ko’lini qayta tabiiy holatiga qaytarilishi. Bunda asosiy rolni ko’lga biogen 
elementlarni kelib tushishini oldini biotexnik usullar orqali olinishi, ya’ni 
ko’lni evtrofikatsiyalanishini oldini olingan. Bunda biogen elementlarni 
ichki manbai fosfor bo’lib ko’p sonli kosyaki plotvы (kichgina baliqlar 
guruhi) hisobidan va tashqi manba qishloq xo’jalik yerlaridan azotni suv 
orqali kirishi edi. Hozirgi kunda bu ko’l suvi ichishga yaroqli, dam olish 
va baliq ovlash joyi bo’lib xizmat qiladi.
8.
 
Biotoplarni himoyalash, ularni tiklash 
Biotoplarni sog’lom holatda ushlab turish, ularni tiklash – muhim tadbir 
hisoblanadi bio xilma-xillikni saqlash va ko’paytirishda. Texnologik 
talablar bilan birgalikda bunday ko’rinishdagi faoliyat qunt bilan biologik 
va ekologik tadqiqotlarni o’tkazishni talab qiladi va shu joyni bio xilma-
xillik holatini baholash va monitoring qilish usullarini ishlab chiqishni 
talab qiladi. Biotoplarni tiklashga qaratilgan kompleks tadbirlarga kiritish 
mumkin suv-botqoqli joylar tabiiy holatini tiklash, melioratsiya zararini 
oldini olish, quritish, ifloslanishdan va noratsional foydalanishlardan 
saqlab qolishlar. 

---

223 
Juda ko’p qadimiy ekosistemalar borki ularni bahosi u yerdan qozib 
olingadigan foydali qazilmalarni bahosidan ancha baland turadi bio xilma-
xillik boyligini saqlash va kuzatish maqsadida. Bunday jolarda milliy 
bog’larni va byurtmaxonalarni yaratish ancha maqsadga muvofiq biologik 
hayot nuqtai nazaridan. Bunday joylar bio xilma-xillikni saqlab qolish 
uchun o’sha muhit muhim funktsiyalarini bajaradi. Misol uchun: turlarga 
boy har xil obshor (zalivnoy) o’tli yaylov, Fin obshor qirg’oqlarini janubiy 
sayoz uchastkalarini – suv qushlarini vaqtincha to’xtash joyi, yuqori 
sfagnovali botqoqzorlar laylaklar va boshqa qushlar uchun oziqaga boy 
yashash joylari va shunga o’xshash ko’pgino boshqa joylarni hisoblash 
mumkin.