M. T. Do’stova B. X. Xo`janiyozova

IV-BOB 
1. Bio xilma-xillikning o’tmishdagi holati. O’tmishning flora va 
faunasi. 
Paleontalgiya –o’tmish geologik davrda mavjud bo’lgan, qazilma 
qoldiqlari
saqlangan organizmlar, ularning hayot faoliyati va 
oriktotsenozlar (toshqotgan organizmlar) haqidagi fan. Paleontalogiya
ikki yirik bo’lim paleozoologiya va paleobatanika iborat. 
Tabiatshunoslardan daniyalik N.Steno va ingliz R.Guk o’lib ketgan 
hayvonlarning turlari haqida dastlabki fikrlarni aytishgan. Britaniyalik 
U.Smit birinchi bo’lib umurtqasiz toshqotgan organizmlar asosida 
qatlamlarning nisbiy geologik yoshini aniqladi va shu asosida dastlabki 
geologic haritani tuzdi.Paleontalogiya fan sifatida tarixiy geologiya 
bilan uzviy bog’liq holda vujudga keldi. Har ikki fan asoschisi J.Kyuvye 
hisoblanadi ; u kollejda “Qazilmalar tarixi fanidan dars bergan va 
sutemizuvchilarning qazilma suyaklarini chuqur qiyosiy- anatomic 
o’rganish natijasida o’rganish natijasida umurtqalilar Paleontalogiyasini 
yaratdi. Keyinroq fransuz botanigi A.Bronyarning “qazilma o’simliklar 
tarixi” nashr etilgach, paleobotanika vujudga keldi. Paleontalogiya 
terminini 1 marta fransuz zoology A. de-Blenvil ishlatgan. J. B Lamark 
umurtqasizlar paleontalogiyasini yaratgan. 19 asrning 60- yillarida 
paleontalogiyada yangi bosqich vujudga kelib, u tabiatshunoslik 
fanlarning rivojiga katta ta’sir ko’rsatgan evolyusion nazariyaning 
yaratilishi bilan bog’liq. V. O. Kovalevskiy hozirgi evolyutsion 
palentalogiyaning chinakam asoschisi sifatida muhim o’rin tutadi. 
Paleontalogik ma’lumotlar juda katta hayot ko’rinishlarini evolyutsion 
taraqqiyotini tiklashga yordam berib ko’p karrali hayvon va o’simliklarni 

---

125 
katta guruhlarini yaratilishini yuqori darajada shakillanishini va 
qirilishini namayon qildi. 
Bir guruh paleontologlar dinozavrlar halokatining asl sababi aniqlanganini 
ma'lum qildi. Dinozavrlarning yoppasiga qirilishi asteroid qulashidan 
ancha oldin boshlangan bo'lib, bu dengiz va okeanlarda suv sathining 
ko'tarilishi bn bog'liqdir. Bu yerning kontinental qobig'ini tashkil etgan 
yagona superqit'aning bo'linib ketishiga hamda turlarning ajralib qolishiga 
sabab bo'lgan.
Olimlar ayrim dinozavrning qirilib ketishini global katastrofa 
(asteroidning tushishi), boshqalari yer yuzida o'simlik qoplami va 
iqlimning asta sekin o'zgarishi yoki ular yashaydigan muhitdagi boshqa 
noqulay o'zgarishlar bilan bog'lashadi. Dinozavrlarni 600 ga yaqin turi 
ma'lum
.
Qirilib ketgan sudralib yuruvchilar. Tanasining uzunligi 20sm dan 
30 metrgacha boradi. Dinozavrlar yura davrida keng tarqalgan oxirgi 
dinozavr bo'r davrida qirilib ketgan Dinazavrlar ikki xil bo’ladi: 1. 
Kaltakesaksimon 2. Qushsimon Dinozavrlar tuxum qo'yib ko'yaygan. 
Ayrim olimlar dinozavrla issiq qonli bo'lgan, lekin ularning issiqni 
saqlaydigan teri qoplami bo'lmaganligini taxmin qilishadi
.
Y
ura davrida yashagan dinozavrlar: Diplodok, Dilofozavr, Melagozavr, 
Seratozavr, Braxiozavr, Apatozavr, Allozavr.