M. T. Do’stova B. X. Xo`janiyozova

Nurato qo’riqxonasi
Nurota tizmasi yonbag‘irlarida 1975 yilda tashkil qilingan bo‘lib,
uning maydoni 40 ming gektardan iborat. Qo‘riqxonada «Qizil kitob»ga kirg
an arharlar bilan tog‘ qo‘yi, shuningdek, yovvoyi cho‘chqa, suv 
sar, «Qizil kitob»ga kiritish mo‘ljallanayotgan mitti shunqor va boshqa hayv
onlar muhofaza qilinadi. Olimlarning fikriga ko‘ra, 2,5 ming bosh saqlanib q
olgan Seversov yovvoyi qo‘yi mahalliy sharoitga moslashgan yangi qo‘y zot
larini yetishtirish uchun muhim ob’ekt bo‘lishi mumkin.Nurota qo‘riqxonasi
ning asosiy vazifasi tog‘-dasht landshaft min taqalarini, ayniqsa, Seversov qo
‘yi ekologiyasini o‘rganish va muhofaza qilish metodlarini ishlab chiqishdan
iborat.
 
Kitob geologik qo’riqxonasi 
1978 yil paleontologik ob’ektlarni muhofaza qilish va rejali o’rganish 
maqsadida tashkil etilgan. Qashqadaryo viloyanining Kitob tumanida 
joylashgan. Maydoni-5378 ga bu yerning geologik tarixini o’rganuvchi 
yagona qo’riqxona. 
Chotqol tog’-o’rmon biosferasi 
Qo’riqxona hududining 40 foizini archazorlardan iborat. Shuningdek, bu 
yerda pista, Kavkaz shamshodi, zirk, irg’ay va boshqa noyob buta va 
daraxtlar ko’p uchraydi.Qo’riqxona hududida ilmiy bazalar ishlab turibdi va 
olimlar ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar. 
Qo’riqxonada sudraluvchilarning 23 turi yashaydi. Yirtqichlardan suvsar, oq 
suvsar, bo’rsiq, ayiq, bo’ri va boshqalar uchraydi. Qo’riqxonaga 1953 yilda 
yelik bug’usi (kosulya) olib kelingan edi. Hozir yelik tobora ko’payib 
bormoqda. Qo’riqxonaning toshli va qoyali landshaftlarida kiyik yashaydi. 
Kiyiklarning soni bir necha yuz boshdan ortiq.
Chotqol qo’riqxonasining eng qimmatli hayvonlaridan biri relikt jonivor – 
menzbir sug’uridir. Shuni aytish kerakki, sug’urning 14 turi mavjud bo’lib, 
shundan oltitasi mamlakatimiz hududida yashaydi. Menzbir sug’uri yer 

---

218 
sharining boshqa biror qismida uchramaydi. Tanasining uzunligi yarim metr, 
vazni esa 4 kilogramm atrofida bo’lib, 4 oy mobaynida bir yarim 
kilogrammgacha yog’ to’playdiki, bu yog’ uyqudagi karaxtlik davrida 
bemalol yetadi. Menzbir sug’uri xalqaro «Qizil kitob» va O’zbekiston «Qizil 
kitob» iga kiritilgan.