M ü n d ə r I c a t
Yüklə 5,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.5.7. Ağır metallarla çirklənmədən mühafizə, torpağın münbitliyi
- Kimyəvi meliorasiya.
158
davamı
2 3 4 Torpaq səthindən 1m səviyyədə ekspozisiya dozasının gücü, mkr/s > 400 200...400 20-yə qədər Şum torpaqlarında 10 il ərzində humus itkisi, % > 25 10...25
< 1 Asan həll olan duzların miqdarının artması, q/100q torpaq > 0,8 0,4...0,8 0,1-ə qədər Mübadilə olunan N a –un artması, kation mübadiləsi həcmində %-lə > 25 15...25 5-ə qədər Kimyəvi maddələrin YVQ-ı keçməsi: Itəhlükəlilik sinfi (benz(a)piren, dioksinlər daxil olmaqla) II təhlükəlilik sinfi III təhlükəlilik sinfi (neft və neft məhsullarını daxil etməklə)
çox 10 dəfədən çox 20 dəfədən çox
2...3 dəfə 5...10 dəfə
10...20 dəfə
Artım yoxdur Yenə də » Kimyəvi çirklənmənin göstəricilər cəmi (Z c
> 128 32...128 < 16 Aktiv mikrob kütləsinin səviyyəsinin azalması 100 dəfə- dən çox 50...100 dəfə 5 dəfəyə qədər Torpağın fitotoksikliyi (cücərtilərin sayının azalması), fona görə %-lə > 200 140...200 110-a qədər Çirklənmiş əsas kənd təsərrüfat bitkisinin payı, yoxlanmışdan %-lə > 50 25...50 5-ə qədər 1kq torpaqda helmint yumurtalarının sayı > 100 10...100 Yoxdur
1 kq torpaqda patogen mikroorqanizmlərin sayı
...10
-5 ...10
-6
-4
kütləsi qramla, hansı ki, tərkibində 1 bağırsaq çöpü olur) < 0,001 0,01...0,001 >1,0 Torpağın genotoksikliyi (nəzarətlə müqa- yisədə mutasiyaların sayını artması), dəfə sayı
>1000 100...1000 > 2
Torpağın yüksək kipləşməsi şəraitində mikrobioloji kriteriyaların eko- loji normalaşması üçün istifadə zamanı, yüngül gillicəli və qumsal çimli- podzol torpaqların zəhərli ağır metallar və pestisidlərin parçalanma məh- sulları ilə çirklənməsində aşağıdakı nəticələr alınmışdır (cədvəl 2.36) . Yüksək və orta dərəcəli davamlılığı ilə fərqlənən ekosistemlər batsillərin növmüxtəlifliyi, Niger qrupundan olan qara rəngli aktinomisetlərin və mikrob biokütləsinin tarazlaşmış miqdarında fitopotogen göbələklərin olmaması ilə xarakterizə olunurlar. Davamlılığın pozulması aktinomisetlərin steril formasının
159
artması, Niger qrupundan (50 %-dən çox) olan qara rəngli mikroorqanizmlərin xeyli miqdarda üzə çıxması, batsil növmüxtəlifliyinin azalması ilə diaqnozlaşdırılır. Cədvəl 2.36 Ekosistemin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi
Ekosistemin davamlılıq dərəcəsi Steril
aktinomiset lərin
miqdarı, % Niger
qrupundan olan
aktinomisetlər in olması, % Batsil növlərinin sayı Fitopotogen göbələklərin miqdarı, % Mikrob biokütləsin in azalması, % Yüksək
Yoxdur Yoxdur
7...8 Yoxdur
Yoxdur Orta
35....40 » Təyin olunmayıb » Qeyd
olunmayıb Zəif
52...50 >50
3 18...20 20...50
Ekoloji xarakteristikaları istifadə etməklə normalaşma ekosistemin vəziyyətini daha aydın əks etdirir, nəinki sanitar-gigiyenik normativlər (YVQ əsasında). Bu zaman torpaq biopotensialının yüksəlməsinə zəmin yaradılır ki, bu da təbii ətraf mühitin sağlam olmasını təmin edir.
nin saxlanması və yaradılmasının ekoloji əsaslarıdır. Üzvi gübrələr. Torpaq biotasının, xüsusən mikrobiotanın nəhəg əhə- miyyətini nəzərə alaraq, torpaq münbitliyi və onun ―sağlamlığı‖ üçün, təbii ətraf mühitin keyfiyyətli vəziyyətinin saxlanması üçün üzvi gübrələrdən davamlı istifadə etmək məqsədəuyğundur. Üzvi gübrə kimi quş zılı, torf, şə- hər zibilləri, filtrasiya sahələrinin çöküntüləri (uyğun təmizləmə və yoxla- madan sonra), sapropellər və digər materiallar istifadə oluna bilər. Yüksək üzvi fonun yaradılması torpaqda bioloji prosesləri aktivləş- dirir ki, bu da bitkiləri qidamaddələri və bioloji aktiv birləşmələrlə təmin olunmasını, eləcə də torpağın fitosanitar vəziyyətini yaxşılaşdırır. Öz növ- bəsində, bu göstəricilərin yüksək səviyyəsi enerji ehtiyatlarına qənaətin əsasıdır.
lərini aradan qaldırmaqda qabaqlayıcı tədbirlərin mühüm əhəmiyyəti var, hansı ki, istehsal texnologiyalarının, ocümlədən aqrokimyəvi maddələrin, təkminləşdirilməsinə əsaslanır. Kimya və maşınqayırma sənayesinin yaxşı təmizlənmiş tullantılarını fosforla zənginləşdirməklə (100 q/kq-a qədər), kənd təsərrüfatı üçün qiymətli gübrə almaq olar. Yüklə 5,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|