268
BİRİNCİ KİTAB
gülüşürlər. 12. Padşah vəzirdən soruşur ki, burada nə baş vermişdir?
Vəzir deyir: - Dəli Bəhlul şam ağacı satır, kim bilir, kimsə onu
aldatmışdır ki, bazara şam çubuğu çıxarıb sat. 13. Padşah vəzirə
deyir: - Get onu1 yanıma çağır, çubuqlarını da özü ilə gətirsin. 14.
Vəzir gedib Bəhlulu çağırır. 15. Padşah Bəhluldan soruşur: - Bu çu
buqların əvəzində nə istəyirsən, onlara nə qədər pul verim? 16. Bəh
lul deyir: - Uşaqlarımın axşam naharı üçün arpa çörəyi lazımdır.
Səhər üçün isə Allah yetirər. 17. Padşah öz dəstəsinə deyir ki, hər
kim mənim xətrimi istəyir, bu çubuqlan yüksək qiymətə alsın. 18.
Vəzir, vəkil ciblərində olan bütün qızılları Bəhlulun ətəyinə boşal
dır, çubuqlarından götürürlər. 19. Bəhlulun ətəyi pulla dolur. 20.
Padşah Artaşar öz üzüyünü də çıxanb В əhl ula verib soruşur: - Sənə
kim deyib ki, bazara şam çubuğu çıxardıb satasan? 21. Bəhlul deyir:
- Mənim bir dövlətli qardaşım var, o dedi, ona allah ömür versin.
22. Bu qızılları bu gün mənə o verdi, ömrümün axınna qədər mənə
bəsdir. 23. Padşah görür ki, Bəhlul təmiz ürəkli bir adamdır, qarda
şının onu doladığım, ələ saldığını başa düşməmişdir, gülüb deyir: -
qardaşına deyərsən ki, padşah çubuqları məndən satın aldı. İndi o,
mənə şam çubuğu gətirsin. 24. Bəhlul sevinə-sevinə evə gəlib qızıl-
lan qardaşına göstərir. 25. Qardaşının gözləri kəlləsinə çıxır: “Mən
onu ələ salmaq istəmişdim, o isə gedib məndən də dövlətli oldu”.
26. Bəhlul padşahın sözünü ona dedi. 27. Dövlətli qardaş tez dörd-
beş nökər götürüb meşəyə getdi, dörd at yükü çubuq kəsdi, səhər
tezdən gedib padşahın qapısını kəsdirdi. 28. Padşaha xəbər getdi ki,
dünən çubuq satanın qardaşı dörd at yükü çubuq gətirib, özü də şam
çubuğu. Deyir ki, padşah tapşırıb (hərfən: istəyir). 29. Padşah: -
dörd at yükü? Çubuğu çox gətirib ki, pul da çox aparsın. 30. Əmr
edir ki, bütün çubuqlar sınana qədər onu döysünlər. Onu (böyük
qardaşı) o qədər döydülər ki, canı çıxdı.
1 Yəni Bəhlulu
AZƏRBAYCAN TATLARININ DİLİ
269
VII. Lazımsız şey də lazım olur
1. Bir kişinin bir oğlu olur, bu kişi oğluna deyir: - Ey oğul,
hər gün əlinə nə düşdü, bir şey evə gətir, lazım olar. 2. Kişinin oğlu
da hər gün əlinə nə düşərsə evə gətirir. Bir gün şüşə qırığı, bir gün
bir parça sicim, bir gün bir tikanlı şax, bir gün bir odun. Belə-belə
yığır, axır ki, evə əliboş gəlmir. 3. Bir gün bu oğlanın əlinə heç nə
keçmir və əliboş gəlməli olur. 4. (Oğlan) görür ki, yolun içərisində
bir ölü koramal ilan düşüb qalıb. 5. (Oğlan) bu ölü ilanı götürüb evə
aparır ki, bu gün əliboş getməsin (hərfən: getməyim). 6. (Oğlan)
gətirib ölü ilanı çəpərin üstünə atır. 7. Atasına deyir ki, bir ölü ilan
gətirdim, atdım çəpərin üstünə. 8. Kişi oğluna deyir: - sağ ol, axır
ki, lazım olar. Səndən ki su, çörək istəmir, sənə ki bir ziyanı yoxdu.
9. O günün sabahı bir qaraquş bir qoca qarının əlindən qırmızı bir
kisəni ət bilib vurub alır. 10. Sən demə bu kisə də qızıl ilə dolu olur,
özü də hamısı onluq. 11. Qaraquş uçub bu kişinin çəpəri üstündən
keçəndə gözü koramala sataşır. 12. Qaraquş da koramalı yaxşı yeyər
(hərfən: od vurar). 13. Quş pəncəsindən kisəni çəpərin üstünə bu
raxır, ilanı götürüb uçur. 14. Oğlan bunu görür, atasına deyir ki,
qaraquş koramalı götürüb getdi. 15. Kişi deyir ki, (hərfən: deyər ki)
axı pəncəsindən çəpərin içinə bir şey buraxdı, özü də qırmızı şey
idi. 16. Gəzib bu qırımızı şeyi tapdılar. 17. Görürlər ki, bir kisə
qızıldı, bunlar daha dövlətlənər, özləri üçün keflə yaşayarlar.
270
BİRİNCİ KİTAB
TATCA-AZƏRBAYCANCA QİSA LÜĞƏT
(Qonaqkand ləhcəsi əsasında)
A
avaz
as taran'
- yenə; buradan da avazgə
- almaq
astara2
- ulduz
ataş
afta
- o d
1) günəş; 2) aftaran - düşmək felin
dən: düşdü
afta batmiş birə
- günbatan (qərb)
alat3
- 1) paltar; 2) yorğan-döşək
amburun
- armud
aga birən
- oyanmaq
ardic
- ələk
anbar4
- çox
arakərə
- çay (axan su)
ardava
- sıyıq (xörək adıdır, un və suyun qa-
tışığı)
aqade, aqasde
- kimi (qoşma. Əhməd kimi və s.)
aftavərmarəyi5
- gündoğan (şərq)
1 Abşeron və başqa bir sıra ləhcələrdə: “ustaran”, “vustaran”, “əstaran”
2 Göy cisimlərinə: aya, günəşə, ulduza sitayiş etməyi təbliğ edən qədim din də
“astral din” adlanır, (bax: Yampolski. Azərbaycanda qədim dinlər. Bakı, 1958,
səh. 17); İ,Beryozin. Astara şəhərinin etimologiyasından bəhs edərkən bu sözü
bizcə, haqlı olaraq “astara” - ulduz sözü ilə bağlayır (bax: И.Березин «Путешес
твие по Северной Персии», Казань, 1852, стр. 142).
3 Abşeron ləhcəsində də: “alət”, “alat”.
4 Taxıl və s.-nin saxlandığı yeri bildirən “anbar” sözü ilə müqayisə et. Azərbay
can dilindəki bu söz fars dilindən keçmişdir və “ənbaştən” felindəndir.
5 Abşeron ləhcəsində: “aftavərma” .
AZƏRBAYCAN TATLARININ DİLİ
271
В
Јв
biyar
bəğ
bəqələ
bəli
be
beybut
binlo
bonlo
birən
binərə
birar
birarzərə
bürüştən
buz
bürcundan
bürg
büsk
bastən
bətən
başirən
- 1) yaddaş; 2) avardən - gətirmək
felinin əmr forması
- qurbağa
- böyürtkən
- gilas
- üçün (önqoşma)
- xəncər
- bu tərəfə
- o tərəfə
- olmaq
- çılpaq
- qardaş
- qardaşoğlu
- bişmək
- 1) pıçağın ucu; 2) burun1
- bişirmək
- q a ş
- şiş (kabab şişi)
- bilir (indiki zaman, tək, III şəxs)
- 1) yanma (onun və s.); 2) deyir
(indiki zaman, tək, III şəxs)
- oxşamaq
bə çığatay kəşirən
- ciddi haqq-hesab çəkmək
bəyistən
- donmaq
bəyə
- buz
1 İkinci mənada bu söz Lar dialektində “puz” kimi işlənir (bax: A.Romaskeviç.
Göstərilən əsəri); Fars dilində və onun dialektlərinin bir çoxunda isə bu sözə
“puzə” formasında da rast gəlmək olur.
Dostları ilə paylaş: |