Ma qs ud ha c I y e V

278
BİRİNCİ  KİTAB
şöüruz
-  gecə-gündüz
şundən
-  atmaq
şətəl
-  corab
şəft
-  əyri
şuqar
-  yarğan
ç
çüm
- g ö z
çənəm
-  necə
çapqun
-  talan
çapundən
-1 ) doğramaq, çapmaq (əü); 2) çapmaq (atı)
çəmçiz
-  şey-şüy
çətuni
-  çətinlik
çəm
çətvər1
-  qapı  ağzı,  astana
-  dörddə bir (ölçü) 
H
həlou
-  palaz
hələmiş
-  hələ də
həng
-  təhər, tövr (adamda)
hərdüm
-  hər ikisi
həü
- ö z ü
həçini ki
-  elə ki
hami
- y a y
həcətxana
-  ayaqyolu
həppa2
-  yumru daş
hərba
-q o rx u
hürsin
-  qəzəbli
həşə zərən
-dayanmaq
1 “Avesta”  dilindəki  “çatvar”  sözünü  rus  dilindəki  «четверь»,  «четыре»  sözləri 
ilə müqayisə et.
2 Azərbaycan dilinin Bakı dialektində buna “qəmbər” deyilir.
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
279
firmundən
fıçarundən
firə
fıdaştən
F
-  aldatmaq
-  dağıtmaq, yıxmaq
-  geniş
-   1.  uşağı  ayaqyoluna  aparmaq;  2. 
işlətmək
X
xül
-  fırtıq
xəst
- q a tı
xara
-  sünbül, pambıq tayası
xiyə
-  kürək
xaykərg
-  yumurta
xari
-  yer,  torpaq
xacamaz
- q o z
xuvargil
-  qız yoldaşı
xutəbirən
-  öyrəşmək, alışmaq
xüsür
-  qayın
xüsür mərd
-  qayınata
xüsür zən 
1
' 
-  qaymana
xov, xou
-  yuxu
xisirən2
-  yatmaq
xöünə
-  xalça toxumaq üçün d;
xunə
-   1. ev; 2. bax:  “başirəri
xəmzə3
-  qarpız
xuvar4
- b a c ı
1 Orta fars dilində bir ideoqram “xav” kimi oxunurdu (müasir fars dilindəki “xab” 
-  yuxu mənasında). Tat dilində həmin mənada bu söz “xov” şəklində də qalır.
2 Klassik fars dilində “xosbidən”
3 Abşeron ləhcəsində də “xəmzə”
4 Afurça-Güləzi tatları bu sözü “axa” şəklində işlədirlər

---

280
BİRİNCİ  KİTAB
xolu1
-  dayı
xale
-  xala
U
urnuc
-  qatışıq
ustaran
-  almaq
usdum
-  ərsin
usdan
-  hamilə
Ü
üşoun
-  keçən gecə
üzək
-  özək
üzgüm
-  üzmək
üzüm
-  indi
T
türax
-  çarıq
-  damcı
tən
-   1) dək (yanınadək); 2) bədən
tə'di
-  tələsik
təısəgün
-  qorxaq
təsək
-  papaq (təsək)
təhəl
-  acı
töü
-  titrətmə
tii
- i t i
tasirən
-  boğulmaq
tasundən
-  boğmaq
tou
-  ocaq
tou dərən
-  tovl amaq,  aldatmaq
tünük
-   1.  xörək sıyığı; 2 nazik
Kirman dialektində “xalu”
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
281
təhsirə
tiz
təvər
sülüm, sülmə
sarafan
saqat
səqət
sərgin
sərəqit
sərsüz
sərçin
sərşangum
silə
sinou birən 
sula 
souk 
sürg
so
subi,  icbi,  ispi1
səltə
sümər
ruzundən
nri
royistən
пу
' Orta fars dilində “spid”,
~ çürüntü
-  qarından  buraxılan yer
-  balta
S
-  pilləkən,  nərdivan
-  əl dəsmalı
-  dəhrə
-  xəsis
-  peyin
-  tavan
-  axmaq
-  ülgüc
-  axşam
-  dolu (qab)
-  çimmək
-  deşik
-  yüngül
-  buynuz
-   1. səhəng; 2.  sorən -  sürtmək felinin 
kökü
' 
-  ağ (sifət mənasında)
-   1. fahişə;  2.  hamı,  tamam
-  kövşən, saman
R
-  tökmək, dağıtmaq
-  bağırsaq
-  hürmək
-  bayıra pis getmək (qannağısı)
espid” formasında olmuşdur

---

282
BİRİNCİ KİTAB
rasan
-  kəndir
N
nalin
-  döşək, nalça
narən2
-  qoymaq
nəbirəgar
-  yoxsul
nəg
-  damaq
nohur
- g ö l
nimdər
-  nalça
nug
-  təzə
nugbəhər
-  nobar (meyvə)
nüşvə
-  eniş
L
ləngistən
-  axsamaq
ləpər
-  dalğa
lamad
-  palçıq
ləhə
-  bulanlıq
lüng
-  ayaq
löü
-  dodaq
luq (luqa)
-  saxsı
lolu
-  beşik
ləc amarən3
-  acıq gəlmək
lüvə4
-   1.  yuva; 2. budaq
lokmi
-  birdən
lakatə
-  çox çirkli
1 Qədim 
fars 
dilində: 
“rasana” , Sanskrit 
dilində: 
“razana”
2 “Avesta” dilində nari  (həmin mənada)
3 Abşeron ləhcəsində bu sözün “ləcgin” , “ləkəcun”, “ləkəcun birən” (burən) kimi 
variantları  vardır.
4 Abşeron  ləhcəsində “yuva” mənasında bu  sözə “lülə” şəklində də təsadüf olunur 
ki, bu formaya Qonaqkənd ləhcəsində də təsadüf etmişik
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
283
O
oğu
oluq-çoluq
ou
ovdun
ourun
palan -  nə vər 
pal ud dar 
pəlal 
pərdü 
pəraha 
panaki 
pinc zərən 
pirəzal
pişin, pişnəha 
piş saxtən 
piliq
peydə birən
poyundən
pustun
paylimə
pişi
parsənqi
piyər’
-  zəhər
-  alıq
-  su
-  şəlalə
-  annm yığdığı şirə, ya çiçək
P
-  palan
-  palıd ağacı 
- p a s
-  şalban
-  srağagün
-  gizlin
-  saxsı qabı yamamaq 
- q a r ı
-  günorta
-  qovmaq
-  gözdə irin
-  görünmək
-  saxlatmaq
-  yelin
-  bax:  sülüm
-  sağ ol
-  beşdaş 
- a t a  1
1 Həmin mənada  “Avesta” və qədim fars dillərində olan  “pita”,  skif dilində  “pit”, 
yaxud “pid” sözlərinin əvvəlində olan  “pi” hissəsinə diqqət et.

---