Ma qs ud ha c I y e V

292
BİRİNCİ  KİTAB
31.  Əvvəl xunərə // məçitə daruni, bədə biruni  (M.) 
Əvvəl  evin içi,  sonra bayın
32.  Panaki bə ər amarə aşkar mizəndə (Məd.)
Bəxəlbəti bə buğa raftəgor bə oşkori sən zoyü (M.) 
Xəlvətdə buğaya gedən aşkarda doğar
33.  Əvvəl  mıtk kı pəstə gu (Məd.)
Əvvəl fikir soz,  bədə gü (M.)
Əvvəl  düşün,  sonra danış
34.  Bəlkə rə kaştand hələ nəvedeşirə (Məd.)
Bəlkə rə koştond hələ nə dərmore (M.)
Bəlkəni əkiblər çuğundur bitib
35.  Haft zənə xuneyi həmmeşə uruftən imunu (Məd.) 
Dizənirə xuneyi naruft mumuni  (M.)
Aşbaz çox olanda şorba şit olar
36.  Hamumə bıovi xətir migiriftən (Məd.)
Vo ö həmum dust məgir (M.)
Hamam suyu ilə dost tutur
37.  Ağıl byaş nistı, bsan (Məd.)
Ağıl bi yoş ni bisəri (M.)
Ağıl yaşda deyil, başdadır
38.  Hey ye qapek qimət nadarı  (Məd.)
Bi yə quruşi nəmərzi (M.)
Bir qara pula da dəyməz
39.  Bə ye güllə dü tö xərgüş küşt (M.)
Bir oxla iki ov vurdu // Bir güllə ilə iki dovşan vurdu
40.  Hər kəsən xune xiştənə ağayiri  (M.)
Hər kəs öz evində ağadır
41.  Keçirə qutun  ə çim kişmə ö mixori  (M.)
Keçirə qoturi sarxunirə ə çümi mıxan (Məd.) 
Keçinin qoturu bulağın gözündən su içər
42.  Potə bıyorqantı görə dıraz km (Məd.)
Pötiıə bləifti girə duroz soz (M.)
Ayağını yorğanına görə uzat
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
293
43.  Gije beriyi har ruz idi  (Məd.)
Be gij qanun ni (M.)
Dəliyə nə qanun // dəliyə hər gün bayramdır
44.  Niyyəti bicə, mənzil ti unca (M.)
Niyyətin hara, mənzilin ora
45.  Vo şir more vo cün midəre  (M.)
Süd ilə girən,  sümük ilə çıxar
46.  Çi naxundəgar, çi kura adami ye kon // naxunda kun (Məd.) 
Savadsüzə idömi vase kun  (M.)
Savadsız adam kor kimidir
47.  Boğə bivəxti boğona ruyrə məvin (M.)
Bağvan çurə güşi kar imbu (Məd.)
Bağ (meyvə) vaxtı bağbanın qulağı  ağır eşidər
48.  Ləmp bəbin ştən nşini nəmingəni (M.)
Lamp bzir ştan işıq namtı (Məd.)
Çıraq ayağına işıq salmaz
49.  Bsurağ bhindustun vedişi (Məd.)
Surağa-surağ bə Fitilbürg mire (M.)
Sorağa-soraq Kərbəlayə gedərlər
50.  Pənc əngiştə pənciriş yeki nistı (Məd.)
Panjto dimoğtirə həmmeyi  yeki  ni  (M.)
Beş barmağın beşi də bir deyil
51.  Siyə pul ispi ruza beriyi kura mınınd (Məd.)
Qara pulu ağ gün üçün yığarlar.
52.  Mirdə xər gəştən nəlirə be vəkəndən (M.)
İstağıl birə xərə ə  payesi migəştəni nəələra kəni (Məd.) 
Ölü eşşəyin ardınca gəzir ki, nalın çəksin
53.  Yel  nəbigin məmə namantand (Məd.)
Bə nəgiriste el məmə nəmitund (M.)
Ağlamayan uşağa süd verməzlər
54.  Ənti beti, əlmən bemən (M.)
Əntün bütün buyu,  ərmən bimən (Məd.)
Səninki səndə, mənimki məndə

---

294
BİRİNCİ  KİTAB
55.  Nə kari  nəmçini  (Məd.)
Nə kari nəmdoruni  (M.)
Əkməsən biçməzsən
56.  Çak sal ə korə girov peydi  mistən (Məd.)
Fəriyyə el ə gi  xiştən məlumi  (M.)
Abad kənd tüstüsündən məlum olur
57.  Üşə nəbrə cö külə-kəsək xiştənə üşə hisab bısoxtan (M.) 
Angurə bağı nebre cö muşe kuleyi  angun (Məd.)
Dağ olmayan  yerdə təpəçik də dağdır
58.  Gijələrə ipayiz imbüşmərund (Məd.)
Cücəyə biporiz mişimərund (M.)
Cücəni payızda sanarlar
59.  Dii xərə cüviıə nimestən namdustan (Məd.)
Dü to xərə cihirə nəbastani poy soxta (M.)
İki eşşəyin arpasını bölə bilmir
60.  Bçini cöv niş ki,  türə ə cöv nəvaxzmınd (Məd.)
Biyə cö biniş ki,  bəzirti ö nəvəre (M.)
Elə yerdə otur ki,  altına su çıxmasın
61.  Bı çal  ov dakardənazı, ova çalı neimbu (Məd.)
Bcol  ö vodəkəıdən çöl öli nəimbi (M.)
Quyuya su tökməklə sulu olmaz
62.  Ruyu ruho dire (m.)
Üzü üzlər görüb
63.  Bçümi gözət kin,  halı  ra xəbər bustun (Məd.)
Brangmə dəniş, əhvalmənə xəbər vəgi (M.)
Gözünə bax, ürəyini oxu
64.  Çim di, dil  sevmiş soxt (Məd.)
Çümi nədrabu dilliş namxast (Məd.)
Göz gördü,  könül  sevdi
65.  Çürə dütə səri  əbirən (M.)
Ağacın  iki başı  var
66.  Səgə numeyrə kəşiri çü vəgi bdəsti (M.)
İtin  adını  çəkdin  əlinə ağac al
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
295
67.  Be üzgeyi çol  vəkəndəgor xiştəni mpari  (M.)
Çal  kəndagara xiştəni  maftani bıçal (Məd.)
Özgəyə quyu qazıyan quyuya özü düşər
68.  Əgər xər tələf nəbrabı səgə idiriş nəimbuft (Məd.)
Xər mirde səgə idiri (M.)
Eşşək ölüb itlərin bayramıdır
69.  Nə bidəryo dara,  nə Xıdır İlyasə qiyə zən (M.)
Nə dərin  suya gir, nə Xıdır İlyası çağır
70.  Gələcəyi  düzirə e yel pürs (Məd.)
Sıxana rostiyirə ə el xəbər vəgi (M.)
Sözün düzünü uşaqdan  soruş
71.  Bəxtəvər bəsər nəşinirəgor (M.)
Xoş eşitməyənlərin halına
72.  Gələci gələci mıyan (Məd.)
Söz sözü gətirər
73.  Mərdə sıxani ye kəlmə imbi (M.)
Dığamarta // marta gələcəyi yeki imbu (Məd.)
Kişinin sözü bir olar
74.  Tay taya imoftən, oviş çuxura (Məd.)
Taylı tayım tapar,  su çuxurunu
75.  Qiyoq xiştənə nəmdrən,  xalxa dərzənirə mdirən  (Məd.) 
Bəçim xiştən tirə nəbədirəni özgərə bə çimi mürə seçmiş 
bsoxtani  (M.)
Öz gözündə tiri  görmür,  başqasının gözündə tükü görür
76.  Xər yə dönə mıfırağü bə ləhə  (M.)
Eşşək bir dəfə palçığa batar
77.  Bə bü kəbob imori, diri  xər doğ əbirən (M.)
Eşşək dağlayırlar
(Gəldim kabab iyinə, gördüm eşşək dağlayırlar)
78.  Bə xər suvor birən  ye eyb,  firmoran diito eyb (M.)
Bxər vəşirən yə ayib,  frorən dü (Məd.)
Eşşəyə minmək bir ayıb, düşmək iki ayıb
79.  Xiştən panstəgör nəmigireyi  (M.)
Özü yıxılan ağlamaz

---

296
BİRİNCİ  KİTAB
80.  Xər u xəri, ancaq palunrə dəgrundand (Məd.)
Eşşək həmin eşşəkdir, palanı  dəyişilib
81.  Xost ki, birg ros sozi,  çimiş vəkənd (M.)
İstədi qaşın düzəltsin,  vurub gözün də çıxartdı
82.  Xər çi  bastan xırcin çiy // xər əcə xırcin əcə (M.)
Eşşək nə bilir zəfəran nədir
83. Duru gufturagora xuneyi suxt heç kəs buvar nə sat (Məd.) 
Durguçirə xuneleyi suxt, hişkəs inanmış nəbi  (M.) 
Yalançının evi ot tutdu yandı, heç kəs inanmadı
84.  Daxsirə adaminə ə variş çe peykəm dan (Məd.) 
İslanmışm yağışdan nə qorxusu
85.  Dəs dəsə mişuri,  dəsiş ru rə (M.)
Dəs dəsə mışuru, dəsiş ivagardı  urura mışuru (Məd.)
Əl əli yuyar, əl də qayıdıb üzü yuyar
86.  Xudo, mənə sağin dəsmənə bçəpin dəsmə mihtoc məni (M.) 
Xudo u ruz nəkını  sağ dəsmənə bısol mətac kim  (Məd.) 
Allah sağ əli sol  ələ möhtac eləməsin
86a.Ə dil bə dil rah hi (M.)
Ə dil bə dil rav histı (Məd.)
Ürəkdən  ürəyə yol  var
87.  İn dünya həçi  amarə, həçiş mıbray (Məd.)
İn dinyo çenin more,  sən çinişin bıre  (M.)
Bu dünya belə gəlib, belə də gedir
88.  Meçidə dəri roho bü-bü,  səgə bə həyoyi çi  (M.)
Məscidin qapısı açıq olanda nə olar,
itin həyasına nə deyərsən
89.  Biyə taleyi dütə ləngə ceyran nəimbi  (M.)
İki qoçun başı bir qazanda qaynamaz
90.  Xər xım m  qətir vedeşi (Məd.)
Doşab aldım, bal çıxdı
91.  Ziminiş guş darı  (Məd.)
Xoıiriş guşi histı  (M.)
Yerin də qulağı var
AZƏRBAYCAN  TATLARININ  DİLİ
297
92.  Xubə düstə xərəbə ruz muduni (M.)
Bı  saxta cö adaminə mişnasınd (Məd.)
Yaxşı dost pis gündə bilinər
93.  Gijə ə gij  həzi imarən (Məd.)
Gij bə gij  xoş miye (M.)
Dəli dəliyə xoş gələr
94.  Dili moyi xastəgarə kunı be ov mevaxan (Məd.) 
Könlü balıq istəyən, gərək dənizə girsin
95.  Düz rav raftəgar heç incimiş nəimbu (Məd.)
Vo rah raftəgor nə momuni (M.)
Düz yol  gedən yorulmaz
96.  Ye işlə pişigiş bdəryo xeyri hi  (M.)
Muşə çişi bısov okuyu (Məd.)
Siçan sidiyinin də dənizə xeyri var
97.  Çiqqadə köşiyi döıraz başu ə çıqal mebgrovı (Məd.) 
Təng çaqqada duroz boşi vo qinşol sən girəri  (M.) 
Örkən nə qədər uzun olsa,  yenə də doğanaqdan keçər
98.  Zəhərmar zuuna bsəri həmişə bala mıyov (Məd.)
Acı dil başa bəladır
99.  Qəmərə yarayi zu xaş imbu, nə ki zuuna yarayi  (Məd.) 
Əl  yarası tez gedər, kök salar dil yarası
Yaxud, gedər xəncər yarası, dil yarası sağalmaz
100.  Tara xordəgoriş/dərmo bə vasol, kərə xordəgoriş (M.) 
Yaz gələr,  üzüqaralıq kömürə qalar
101.  Kələf ştənə virstən (Məd.)
Sərkələfə vir soxte  (M.)
Kələfin ucunu itirdi
102.  Sıxan ə danışıq // sıxan bəgiraştən (M.)
Söz sözdən keçər
103.Səg mırovu, kərvan mıgrovu (Məd.)
İt hürər,  karvan keçər 
104.Sulo siçon bgəştən  (M.)
Muşa sakıra ipul mıxırran (Məd.)
Siçan deşiyini satın alır

---