Madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Amaliy jismoniy tarbiya
kasbiy-amaliy va harbiy-amaliy turlarga bo’linadi. Ularning xususiyatlari professional faoliyat sohasiga bevosita kiritilishi bilan belgilanadi. Jismoniy tarbiyaning amaliy turlari bazali jismoniy tarbiya bilan eng mustahkam tarzda bog’langan. Ularning uzviy aloqasi shunda ifodalanadiki, bunda kasbiy-amaliy va harbiy-amaliy jismoniy tayyorgarlik umumiy jismoniy tayyorgarlik negizida quriladi. Bundan tashqari, jismoniy tarbiyaning amaliy turlari mazmuniga bazali jismoniy tarbiya va sportning muvofiq unsurlari ham kiradi. Sport – jismoniy madaniyatning tarkibiy qismi Sport jismoniy rivojlanishni va insonning u bilan bog’langan boshqa sifatlari rivojlanish darajasini ta'minlaydi. Ommaviy sport bazasi jismoniy tarbiyaning tarkibiy qismidir. Yuqori muvaffaqqiyatlarga erishishda sport jismoniy madaniyatning maxsus sohasini ifodalaydi. Sport - jismoniy madaniyatning tarkibiy qismidir. Sport, xususan, ahamiyatli darajada jismoniy va unga bog’liq bo’lgan qobiliyatlarning rivojlanishini va o’sishini ta’minlaydi. Jamiyat jismoniy madaniyatining tarkibiy qismi xisoblangan sport tushunchasi yunoncha so’z bo’lib, boshlang’ich ma’noda «kuch sinashaman», «musobaqalashaman» degan ma’noni beradi. XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarigacha sportga dam olish, ko’ngil ochish, so’ng, jismonan yuqori sport ko’rsatkichga erishish vositasi, musobaqalarda g’alaba qozonish tarzidagi faoliyat deb qaralgan. Sport asosan uch ko’rinishda - o’quv predmeti, ommaviy-ko’ngilli sport, «katta sport», “Oliy tartibdagi harakat mahorati sporti” tarzidagi yo’nalishlarda o’zining nazariyasi va amaliyotini rivojlanishi bilan namoyon bo’ladi. O’quv predmeti sifatida davlat ta’lim muasassalari va qurolli kuchlar tizimi jismoniy tarbiya jarayonining vositasi tarzida. UJT hamda sport tayyorgarligini nazariy asoslari fani tarzida majburiy o’qitiladi. Ommaviy-ko’ngilli sport jamiyatimiz a’zolarining bo’sh vaqtlarini samarali o’tkazish, sog’lom turmush tarzi jismoniy madaniyati soxibining jismoniy mashqlar bilan shug’ullanish mashg’ulotlarining vositasi tarzida foydalanishda, bolalar, o’quvchi, talaba-yoshlarning darsdan tashqari vaqtini foydali o’tkazish uchun har bir individning tashabbusi bilan amalga oshiriladi. Sport mahoratini oshirish maqsadida ham ommaviy ko’ngilli sportdan maqsadli foydalanish ham yo’lga qo’yilishi mumkin. Ommaviy-ko’ngilli sport atamasi o’z mazmuniga ko’ra ko’pchilik shug’ullanishi mumkin bo’lgan yoki shug’ullanishni yoktiradigan sportning - minifutbol, futbol, voleybol, basketbol, qo’l to’pi, yengil atletikaning yurish, yugurish mashqlari, suzish, shaxmat, shashka va boshqa qator turlarni o’z ichiga oladi. Turli xildagi harakatli o’yinlar, o’z qoidasi, o’yin maydoniga ega bo’lgan xalq milliy o’yinlari va milliy sport turlari ham bundan mustasno emas. Katta sport boshqachasiga - “oliy maqomdagi sporti mahorati” soxiblari bajaradigan harakatlar tarzidagi sport boshqachasiga aytganda “harakatning oliy maqomi” (yuqori maqomda bajariladigan) jismoniy mashqlar tushuniladi. “Katta sport” sportning tanlangan turi bo’yicha “oliy maqomdagi harakat malakasini egallash”ni maqsad qilib shug’ullanuvchilarning maxsus tayyorgarligini o’z ichiga oladigan jarayon ko’lamiga ko’ra keng tushuncha. Bunday maxsus tayyorgarlik tanlangan sport turiga qarab 8,12,15 va undan ortiq yillar davomida muntazam va tizimli amalga oshiriladigan jarayondir. Shug’ullanuvchilarning ko’pchiligi sportchi sifatida jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishni faqat yuqori sport natijalarga erishishni maqsad qilib qo’yadilar. Hozirgi kunda esa bu kasb ham xisoblanadi. Shu kunlarda «sportchi» deganda yoki shu so’z talaffuz etilganda, tasavvurimizga kuchli, chidamli va chaqqon, qaddi-qomati kelishgan alpqomat yigit yoki qiz obrazi, shu bilan birga, irodali, to’g’ri so’zli, hayotga doimo yaxshi umid bilan qaraydigan optimizim ruxi soxibi, har qanday qiyinchiliklarni oson yenguvchi, kamtarin va o’zining sportdagi mahorati va yutuqlariga nisbatan xotirjam insonni ko’z oldimizga keltiramiz. Shunday ekan, sport jamiyat manfaati uchun xizmat qiladigan faoliyat, tarbiyaviy va kommunikativlik funktsiyalarini ham bajaradi. Katta sport shug’ullanuvchidan (sportchidan) o’ziga nisbatan o’ta talabchan, uyushgan, belgilangan qoidalarga rioya qiladigan, tashkilotchi, kirishuvchan (begonasiramaydigan), tez muloqotga kirishuvchan bo’lishni, talab qilinsa, fidoiylik, o’zini ayamaslikdek, qator insoniy sifatlarning talablarini qoidaga aylantira oladigan, unga rioya qilaoladigan, oriyatli, shon-shuxratga nisbatan bosiqlikdek xislatlar hamda boshqa qator qadriyatlar talablariga bo’ysinuvchan bo’lishga o’rgatadi. Sport doimiy kasb emas. Sport hayoti 8-20 yil davom etadigan, moddiy ne’mat (boylik) yaratish bilan bog’lanmagan va o’quv tarbiya jarayoni qonuniyatlariga bo’ysundirilgan inson tarbiyasi jarayoni vositalaridan biri. Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|