Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
396
Kurikulumla hazırlanmış Azərbaycan dili dərsliklərində yazı bacarıqlarının yaradılması və inkişafı üzrə çalışmalar əsasən “Yazı” başlığı altında verilmişdir. Bu da eyniadlı məzmun xəttinin,onun müvafiq əsas və alt standartlarının reallaşdırılmasına yönəldilmişdir. Bu tipli çalışmaların digərlərindən fərqi, səciyyəvi xüsusiyyəti və əhəmiyyəti ondadır ki,bu çalışmalar şagirdlərin yazı vərdişlərinin, orfoqrafik bacarıqlarının inkişafına yönəldilmişdir. Beşinci sinif Azərbaycan dili dərsliyində yazı bacarıqlarının yaradılması və inkişafı üzrə ilk yazı ilə bağlı çalışma bir neçə mətndən sonra gələn “Təcili qan axtarılır” mətnindən sonra qruplarla iş şəklində verilmiş və mətn üzərində qurulmuşdur. “Rəmzə çevrilmiş adlar” mətnindən sonra isə şagirdlərdən oxucunu mətni oxumağa sövq edəcək giriş yazmaq və mətndən çıxan nəticəni bir neçə cümlə ilə ifadə etmək tələb olunur. “Bilirdim ki,gələcəksən” mətnindən sonra “Yazı” başlığı altında belə bir çalışma verilmişdir: “Təsəvvür edin ki, qardaşınız cəbhədədir. Ona məktub yazın.” Bəzi çalışmalar isə şagirdlərin yazı bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı,onlarda təfəkkürün canlanmasına, eyni zamanda, mənalı, məntiqi və yaradıcı təfəkkürün də inkişafına yönəlmişdir. “İki limon ağacı” mətnindən sonra şagirdlərdən təmsildəki ağac və çiçək obrazlarını insan obrazları ilə əvəz etmək tələb olunur ki, bu da qeyd edilən fikrə uyğun gəlir. Yazı başlıqlı çalışmalar içərisində,xüsusilə,inşa yazılar diqqəti cəlb edir. Beşinci sinif Azərbaycan dili dərsliyində bu mövzularda inşa yazmaq tələb olunur: “İnsan daim yeniliyə can atmalıdır”, “Tikdim ki, izim qala”, “Kiçik yaşda olanlar da,xeyirxah işlər görə bilərlər” və s. Müasir Azərbaycan dili dərslərində yazı bacarıqlarının yaradılması və inkişafı olduqca əhəmiyyətli proses olsa da, kurikulumla hazırlanmış mövcud beşinci sinif Azərbaycan dili dərsliyinə bu istiqamət üzrə çalışmalara kifayət qədər yer verilməmişdir.
Ausentik materiallardan istifadə etməyin kommunikasiyanın inkişafında böyük rolu vardır. Ausentik materiallar dedikdə bunun ancaq qəzet ve jurnal məqalələrindən ibarət olduğu ehtimal edilir. Lakin bu daha geniş ifadə olub, mahnılar, internet səhifələrindəki məlumatlar, radio və televiziya yayımları ve öyrəndiyimiz dildə demək olar ki bütün h ə yatdan götürülmüş məlumat və materialları ehtiva edir. Kommunikasiyanın öyrədilməsi və öyrənilməsi prosesində ən əsas prinsip kommunikativ kompetensiyaya yiyələnməkdir. Kommunkativ metod 4 kompetensiyanın hər birinin vacibliyini vurğulayır. Müəllimin dərs prosesində müxtəlif materiallardan istifadə etməsi tələbələri ruhlandırır, onların dərsə marağının artmasına səbəb olur. Ausentik materiallar müasir müəllimlər üçün elə mənbələr təqdim və təmin edir ki, tələbələr nəinki sinifdaxili, hətta sinifdənxaric və real həyatla əlaqəli məlumatlar əldə edirlər. Biz ausentik materialların köməkliyi ilə sözügedən materialı real, həqiqi kontekstdə başa düşürük. Burada əsas diqqət dilin formasında deyil, onun mənasında mərkəzləşir. Ausentik materiallardan istifadə etmənin bir sıra xeyirli tərəfləri var. Birincisi və ən vacibi ondan ibarətdir ki, bu materiallardan istifadə tələbələrdə özgüvən hissini formalaşdırır. Çünki bu materiallar tələbələrə real həyat situasiyalarında öyrəndiklərini tətbiq etməyə imkan verir. Digər bir səbəb isə ausentik materialların tələbələrə öyrəndikləri dilin dövlət dili hesab olunduğu ölkələrdə mövcud mədəni mühiti öyrənmələrinə imkan verir. Həmin dövlətlərin sosial, iqtisadi, siyasi, mədəni mühiti ilə bir növ tanış olur. Öyrənmə və öyrətmə prosesində ausentik materiallardan istifadə etmək tələbələrin öyrənmə ehtiyacını təmin edir, onlara daha səriştəli olmağı təklif edir, onların daxili motivasiyasını yüksəldir, sözlərin daha aydın və tam şəkildə qavranılmasına kömək edir.
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
397
MULTİKULTURAL DƏYƏRLƏR Şirəliyeva G.Ə. Bakı Slavyan Universiteti Şagirdlərin dünyagörüşlərinin yüksəlməsində, mənəvi keyfiyyətlərinin inkişafında Azərbaycan dili dərslikləri özünəməxsus yer tutur. Bu dərsliklərdə yer alan mətnlərin təsiri, xüsusilə, danılmazdır. Burada nitq mədəniyyətinə xidmət edən, xeyirxahlıq, humanizm və s. əxlaqi keyfiyyətlər aşılayan, həmçinin də, multikultural dəyərlərə söykənən mətnlər yer almaqdadır. Bildiyimiz kimi, multikulturalizm bizim xalqımızın həyat tərzidir. Dünyada bu, yeni məfhum hesab olunsa da, Azərbaycanda qədim tarixə malikdir. Əsrlər boyu Azərbaycan xalqı multikultural dəyərlər içində yaşamış, bunu bir həyat tərzi olaraq qəbul etmişdir. Bu, xalqımızın humanist, xeyirxah, qonaqpərvər bir xalq olmasından irəli gəlir. Xalqımız hər zaman digər xalqlarla qonşuluq şəraitində yaşamış, gözəl münasibətdə olmuş, onlar arasında ayrı-seçkilik olmamışdır. Bunlar mənəvi keyfiyyət göstəriciləridir. Və belə mənəvi keyfiyyətlər övladlarımıza kiçik yaşlarından aşılanmalıdır. Bu prosesdə Azərbaycan dili dərslikləri də az rol oynamır. Burada bir çox xalqlara məxsus nağıllar, xarici yazıçıların hekayələri yer almaqdadır ki, bunlar da şagirdlərə multikultural dəyərləri aşılayan faktorlardandır. 1-ci siniflər üçün Azərbaycan dili dərsliyində buna kifayət qədər yer verilib. Ümumiyyətlə, hərtərəfli mənəvi keyfiyyətlərlə zəngin mətnlərlə tərtib olunmuş dərslikdə kifayət qədər müxtəlif xalqlara, müəlliflərə məxsus mətnlər də yer alıb. Buna nümunə olaraq, Litva nağılı “Nə üçün pişik yeməkdən sonra yuyunur”, Meksika nağılı “Nəzakətli dovşan”, rus xalq nağılı “Ayı və kəndli”, serb nağılı “Niyə ayın paltarı yoxdur”, mordva xalq nağılı “İtlə insan necə dost oldular” kimi maraqlı, düşündürücü, eyni zamanda, şagirdlərə nitq mədəniyyəti, əxlaq və digər mənəvi keyfiyyətlər aşılayan nağıllardır. Təbii ki, müəllim hər bir xalq haqqında qısaca məlumat verir. 2-ci sinif dərsliyində B.Leonidovanın eyniadlı əsərinin motivləri əsasında “İki güzgü”, Sergey Mixalkovun “İki gonbul və dovşan”, “Dostlar səfərdə”, V.Oseyevanın eyniadlı hekayəsi əsasında işlənilmiş “Sehrli söz”, Lev Tolstoyun “Xilaskar it” əsərləri şagirdlərə sədaqət, əxlaq, dostluq və s. keyfiyyətlər aşılayan multikultural mətnlərdəndir. 3-cü sinif üçün “Azərbaycan dili” dərsliyində isə İngiltərədə cərəyan edən hadisələri əks etdirən “Şahzadə və dilənçi”, Makedoniya hökmdarı Filipin oğlu, “dünyanın fatehi” adlandırılan sərkərdədən bəhs edən “Makedoniyalı İsgəndər”, Astrid Lindqrenin “Balaca və Karlson”, 3-cü sinif üçün “Türkce” dərsliyindən götürülmüş “Atatürk niyə ağladı” mətnləri şagirdlərdə müxtəlif xalqların məişəti, adət və ənənələri, mənəvi dəyərləri haqqında təsəvvür oyatmaqla yanaşı, həmin xalqlara rəğbət hissi oyadır. Lakin Viktor Hüqonun “Səfillər” romanından “Qavroş” mətni şagirdlərin yaş və bilik səviyyəsinə uyğun deyil. 4-cü sinif üçün “Azərbaycan dili” dərsliyində Şərq dünyasının ən məhşur şəxsiyyətlərindən olan Rumiden bəhs edən “Ruminin məsləhəti” rəvayəti, Mark Tvenin “Tom Soyerin macəraları” əsərindən “Tom özünü fəda edir” kimi başqa xalqlara məxsus bədii əsərlərlə şagirdlər digər mədəniyyətlərlə də tanış olur, bu da onların dünyagörüşünün inkişafına müsbət təsir edir. Müasir dərsliklərin mənəvi keyfiyyətlər aşılayan, multikultural dəyərlərə söykənən mətnlərlə zəngin olması onların dəyərini yüksəldir, şagirdlərin dünyagörüşünün inkişafı üçün zəmin yaradır.
Azərbaycanın xalq şairi S. Vurğunun bioqrafiyasına nəzər salsaq, şairin yaradıcılıq nümunələri ümumtəhsil məktəbinin dörd sinifində: V sinifdə (“Ceyran”), VI sinifində (“Azərbaycan”), IX sinifində (“Mən tələsmirəm”), nəhayət, XI sinifində (“ Muğam”poeması) həmin əsərlərin öyrədilməsi tələb olunur. V, V və IX siniflərdə şair haqqında qısa məlumat verilir.
Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|