Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 455
şagirdlərin fərdi maraq dairəsinin, onların bacarıqlarının və yaradıcılıq imkanlarının müəyyənləşdirilməsi üçün münbit şərait yaranır. Yerinə yetirilən işlər mövzu, xarakter və çətinlik dərəcəsi baxımından rəngarəng olmalıdır. Yerinə yetiriləcək işlərin bir qismini ətraflı təlimatla, digərlərini qısa şəkildə işin icrası qaydaları ilə, bəzilərini isə yalnız tapşırıq şəklində şagirdlərə təqdim etmək lazımdır. Dərs zamanı tədris eksperimentinin təşkili üçün onun bir çox növlərinə müraciət oluna bilər. Tədris eksperimentinin təsnifat əlamətləri müxtəlifdir. Onlardan ən əsasları olaraq aşağıdakıları qeyd edə bilərik:
tədris eksperimentinə cəlb olunmuş subyekt;
tədris eksperimenti vasitəsilə əldə olunacaq tədqiqat predmeti;
eksperimentin keçirildiyi yer;
eksperimentin qoyuluş forması. Subyektinə görə eksperimentlər nümayiş xarakterli – bu zman işi müəllim icra edir, yaxud laborator təcrübəsi şəklində - yəni şagirdlər tərəfindən icra olunan olur. Tədqiqat predmetinə görə eksperiment natural – yəni eksperimentator canlı və cansız əşyalarla bilavasitə təmasda olur, yaxud virtual olur ki, sonuncu halda eksperimentator obyekt və proseslərin virtual modilindən istifadə edir. Keçirildiyi məkan baxımından eksperiment dərs prosesində və ya dərsdən kənar, məsələn fakültətiv məşğələlərdə, ev şəraitində, istehsalat müəssisələrində təşkil oluna bilər. Qouuluş formasından asılı olaraq eksperimentlər tədqiqat, illüstrativ, xəyali və qarışıq formalı ola bilər.
Müəllim tərəfindən problem məsələlərin düzgün qoyuluşu ilə metodiki olaraq savadlı şəkildə təşkil olunmuş eksperiment şagirdlərin öyrənmə motivasiyasının kifayyət qədər aktivləşməsinə səbəb olurİşin icrasə prosesində şagirdlərin cəhdləri uğurlu və uğursuz ola bilər. Lakin yekun nəticədə onlar müəllimin köməyilə qoyulmuş problemin doğru həllini tapırlar. Beləliklə nümayiş ekperimenti şagirdlərdə maraq və öyrənmə həvəsinin oyanmasına səbəb olur. Bu zaman müəllimdən eksperimental təcrübələrin ümumi məntiqi qaydalarına və didaktik prinsiplərə riayət etmək tələb olunur. İşin təsvirində qoyulmuş problemə dair mövcud biliklərin ümumi analizi, tədqiq olunan problemin ümumi səciyyəsi, yerinə yetirilmiş işin problemin həllindəki rolu öz əksini tapmalıdır. Başq sözlə eksperimental fəaliyyətin başlnğıcında şagirdlər kifayyət qədər məlumatlı olmalı, həmçinin onların təcrübəyə olan marağı daha da artmalıdır. Yəni məqsəd şagirdlərə hazır cavablar vermək deyil, onları düşünməyə vadar etmək və müşahidə etdikləri məslələr barədə öz müstəqil fikirlərini söyləməyə şərait yaratmaqdır. Təqdim edilmiş problem məsələlərlə bağlı axtarışların aparılması şagirdlərin texnologiya fənni ilə fizika, kimya, biologiya fənləri arasındakı əlaqələri üzə çıxarmalarına kömək edər. Bu cür müzakirələr zamanı şagirdlərdə əldə etdikləri biliklələri düzgün tətbiq etmək bacarıqlarını formalaşdırmaq mühüm şərtlərdən biridir. Misalçün, 5-ci sinifdə yumurtadan yeməklərin haırlanma texnologiyası mövzusunda qeyd olunur ki, yumurtanın təzə olmasını yoxlamaq üçün onu duzlu suya salırlar. Təzə yumurta suyun qabın dibinə düşür, o qədər də təzə olmayan suyun içərisində üzür, köhnələr isə suyun üzünə qalxır.Bu məsələnin timsalında sualtı qayığın suya batması və suyun üzünə çıxması prinsipini izah etmək olar. Belə ki, qayıq suyun altına batmaq üçün xüsusi rezervuarlara su doldurulur, çəkisi ağırlaşdıqdan sonra suya bata bilir. Qayığın yenidən suyun üzünə çıxması üçün həmin əlavə su boşaldılır və onun çəkisi yüngülləşərək yuxarıya hərəkət edir. Yəni yumurtanın timsalında şagirdlərin bəzi fiziki qanunlara dair təsəvürünü inkişaf etdirmək olar. Digər bir misal kimi 6-cı sinifdə meyvə ağaclarının əkilməsi və meyvələrin saxlanması texnologiyası mövzusunu izahı zamnı şagirdlər texnologiya fənni ilə biologiya arasındakı əlaqələri özləri üçün aşkar etməlidirlər. Nəticə etibarilə qeyd edə bilərik ki, düzgün təşkil olunmuş tədris eksperimenti şagirdlərdə zəruri bilik və bacarıqların inkişafına təkan verir. Belələrinə misal olaraq müxtəlif proseslərin müşahidəsi zamanı buradakı əsas məqamların qeyd olunması, ümumiləşdirmə aparılması, nəticələrin çıxarılması, oxşar və fərqli cəhətlərin aşkarlanması bacarıqlarını göstərə bilərik. Bundan başqa eksperimentin gedişatı bir sıra şəxsi kyfiyyətlərin, o cümlədən qərar vermə qabiliyyətinin, diqqətin cəmləşdirilməsi xarakterinin, səliqəlilik və punktuallığın, vaxtın düzgün planlaşdırılması vərdişlərinin inkişafına kömək göstərir. Texnologiya fənninin tədrisinə bu cür yanaşma isə digər üstünlüklərlə yanaşı öz növbəsində elmi yanaşma prinsipinin reallaşdırılmas və öyrənmə potensialının aktivləşməsinə gətirib çıxarır. Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 456
ĠBTĠDAĠ TƏHSĠLĠ Kurnaz A.R. Bakı Slavyan Universiteti
Polimədəni dəyərlərə sahib olan Azərbaycan dünyada tolerantlığın əbədi ünvanı kimi tanınır. Heydər Əliyev deyirdi ki, Azərbaycanın varı, dövləti təkcə onun pambığı, yeraltı, yerüstü sərvətləri deyil, eyni zamanda onun ərazisində yaşayan xalqlardır. Azərbaycanda ölkənin əsas və çoxluq təşkil edən əhalisi- azərbaycanlılarla yanaşı, bir sıra digər millət, xalq və etnik azlıqlar da yaşayırlar. Dövlətin özünün bu və digər milli azlıqlara qarşı münasibəti aşağıdakı prinsiplərlə ölçülür: dövlətin ərazi bütövlüyü və onun suverenliyi prinsiplərinə qeyri-şərtsiz əməl edilməsi; milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının qorunması; milli azlıqların dillərinin, mədəniyyətlərinin, məişətinin qorunmasında dövlətin təminatı; ölkə Konstitusiyası, Milli Məclisin müvafiq qanunları və prezdentin fərmanları əsasında milli azlıqların hüquqlarının qorunması. Bu gün Təhsil Nazirliyi ölkə Konstitusiyası, ―Təhsil haqqında‖ qanunun tələbləri və Avropa Xartiyasının prinsiplərini əldə rəhbər tutaraq, azsaylı xalqların dilləri, tarixi və mədəniyyətinin öyrənilməsi istiqamətində mühüm işlər görür. Bakıda yəhudi uşaqlar üçün ―Xabad-Or-Avner‖ təhsil mərkəzi inşa edilib. Balakən rayonunun Katex kəndində Beretbinə əsas məktəbi, Zaqatala rayonunun Makov, Qınır kəndlərində məktəblər tikilmiş, Mamrux kəndində uşaq baxçası açılmışdır. Avar dilində ümumilikdə 260 sinfi olan 19 məktəb fəaliyyət göstərir. 1993-cü ildən başlayaraq Azərbaycanda ləzgi dilində dərsliklər çap edilir. Hazırda 94 məktəbdə (891 sinif) ləzgi dilində dərslər keçirilir. Hazırda tədris proqramında talış dili öyrənilən 248 məktəb fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 21-ci maddəsinin II bəndində deyilir: ―Dövlət əhalinin danışdığı başqa dillərin sərbəst işlədilməsini və inkişafını təmin edir‖. Respublikanın 1764 məktəbəqədər təhsil müəssisələrindən 248-də rus dili, 7-də isə gürcü dili tədris edilir. Eyni zamanda 22 məktəbdə təlim yalnız rus dilində, 6 məktəbdə isə gürcü dilində aparılır. Son illərdə yəhudi dili, tarixi və mədəniyyəti öyrədilən özəl orta məktəb fəaliyyətə başlamışdır. Bakıda 46 nömrəli məktəbdə yəhudi dili, 114 nömrəli məktəbdə isə fransız dili tədris olunur.
Tərkibi milli azlıqlardan ibarət olan I siniflər üçün T.Seyidovun hazırladığı "Danışmağı öyrənirik" adlı dərslik çap edilmişdir. Ləzgi, talış, tat, udin, kürd, saxur və xınalıq dillərində (1-ci sinif) "Əlifba", "Ləzgi dili" I , III, IV sinif, "Udin dili" III, IV sinif, "Talış dili" III, IV sinif, "Tat dili" III, IV sinif dərslikləri nəşr edilib məktəblərə təhvil verilmişdir. Azsaylı xalqların dillərinin tədrisi ilə bağlı, həmin xalqların məskunlaşdıqları regionların xüsusiyyətləri nəzərə almaqla, I-IV siniflər üçün Ana dili ("Doğma dil") proqramları hazırlanmış və nəşr edilərək məktəblərə göndərilmişdir. Ölkəmizdə milli azlıqlara humanist münasibətin nəticəsidir ki, öz dilində danışan yeganə yaşayış məntəqəsi olan Quba rayonunun Xınalıq kənd şagirdlərinin öz dillərini öyrənmələri diqqətdən kənarda qalmamış, 7 ibtidai sinifdə 104 şagirdə xınalıq dilində dərs keçilir.
Ləzgi dili isə I-IX siniflərdə həftədə 2 (iki) saat tədris olunur. 2012-ci ildə "Udi dili" III sinif (350 nüsxə), 2014-cü ildə "Udi dili" IV sinif (350 nüsxə) çap olunub.
Təlim gürcü dilində olan məktəblərin şagirdləri üşün Gürcüstan hökuməti 101 adda 5775 nüsxə I-XI sinif dərsliklərini humanitar yardım kimi hədiyyə vermişdir.
Ümumtəhsil məktəblərinin rus bölməsində 116 adda dərslikdən istifadə olunur. Bunlardan 41 adda orjinal dərslik 2001- 2002-ci illərdə hazırlanıb nəşr edilmişdir. "Azərbaycan dili" (I-XI), "Təbiətşünasılq" (III-IV-V) dərslikləri də bura daxildir.
İbtidai məktəbdə uşaqların polimədəni tərbiyəsi çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu dövrdə uşaqların təəssüratı insanın bütün sonrakı təşəkkülünə, onun davranışının təşkilinə dərin təsir göstərir. Polimədəni tərbiyə bütün tərbiyə işinə nüfuz etməlidir. Müxtəlif millətlərin uşaqlarına müxtəlif məktəblərdə təlim verilərkən, bəzi müxtəlif millətlər arasında anlaşılmazlıq yarana bilər. Elə etmək lazımdır ki, bütün millətlərin uşaqları bir-biriləri barəsində mümkün qədər çox bilsinlər. Uşaqların diqqətini bu və ya digər millətin xarakterindəki müsbət cəhətlərə cəlb etmək, onların cəsurluğunu, qəhrəmanlığını və s. göstərmək lazımdır.
Azərbaycanda bütün millətlərin və xalqların nümayəndələri vahid bir ailənin üzvləri kimi yaşayırlar. Milli azlıqların qorunması və təhsil alması Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən həyata keçirilən siyasətin ən əsas istiqamətlərindən biridir.
Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|