Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
- ŞLAMA BETONUN ALINMASI Qurbanlı G.E.
- İKİ FAZLI SİSTEMLƏRİN HİDRODİNAMİKASI Qurbanov T.R.
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
50 yönəldib, həmin istiqaməti rotor üzərinə qeyd etdikdən sonra qazıma şamlarının qalan hissəsi quyuya buraxılaraq onun əsas lüləyə düşdüyü dəqiqləşdirilir. Quyu lüləsində yuma apardıqdan sonra qazıma kəmərinin aşağı ucu lülələrin kəsişmə dərinliyinə qaldırılaraq “nişanlanmış xəttin” istiqamətini rotor üzərində qeyd olunmuş xətt istiqamətinə dəyişdirilərək qazma kəməri ikinci lüləyə endirilir. İkinci lüləni sementləmək üçün lazım olan sement məhlulunun həcmini elə seçmək lazımdır ki, sement məhlulu lülələrin kəsişmə dərinliyindən 20-30 m yuxarı qalxsın. Hazırlanmış sement məhlulunu quyuya vurduqdan sonra qazıma kəmərinin aşağı ucu lülələrin kəsişmə dərinliyinə qaldırılır və qazma borusu üzərində olan “nişanlanma xətti” əvvəlcədən rotorda qeyd olunmuş xətt istiqamətinə yönəldilərək qazıma kəməri kəməri əsas lüləyə buraxılır. Əsas lülədə sement məhlulunun tutuşmaması üçün quyuda qazıma məhlulunun maksimal məhsuldarlığı ilə yuma aparılır və kəsişmə xəttindən yuxarıda qalmış artıq sement məhlulu qaldırılaraq kənara atılır. Quyu lüləsində artıq qalmış sement məhlulunun lülə ilə hərəkəti zamanı bərkiyərək qazıma kəmərinin tutulmaması üçün quyuda aparılan yuma vaxtı qazıma aləti 15-16 m uzunluğunda fasiləsiz olaraq aşağı-yuxarı hərəkət etdirilməlidir. Maili quyu lüləsində ikinci lülə əmələ gəldikdə aşağıdakı tədbirlər yerinə yetirilməlidir: - Maili istiqamətlənmiş quyuda mürəkkəbləşmə baş verdikdə təkrar işləmə aparılan intervalda əyrilik parametrlərinin dəyişmə intensivliyi nəzərə alınaraq QKAH quruluşu seçilməlidir. - Maili istiqamətlənmiş quyu lülələrində ikinci lülə əmələ gəldikdə lülələrin mərkəzlərinin fəza trayektoriyalarını qurmaq lazımdır. - Maili istiqamətlənmiş quyu lüləsində yaranmış ikinci lüləni təcrid etmək üçün lülədə sementləmə işi aparmaq lazımdır.
Qurbanlı G.E. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
Tikinti materiallarının sənayesi hal-hazırda ölkənin tikinti kompleksinin ən əsas hissələrindən biridir.Tikinti sənayesinin dinamik inkişafı tikinti materiallarına yüksək keyfiyyət və gücləndirilmiş nəzarət tələb edir.Tikinti sənayesinin əsasını beton və beton məmulatları təşkil edir.Betonun struktur analizi göstərir ki , onun mexaniki xassələri bir başa onun quruluşunda yaranan deffektlərdən asılıdır. Mexaniki təsirlərə məruz qalmış betonlarda müxtəlif ölçülü deffektlər müşahidə oluna bilər. Betonda müşahidə olunan ən xırda deffektlər mikroməsaməlilik adlanır.Mikroməsaməlilik kapliyar adlanan məsamələrdir.Əvvəlcədən məhlulda olan dənəvərlərin arasında mövcud olan boşluqlar məsamələr yaradır. Onların ölçüləri 50 nm-dən bir neçə mkm-ə qədər olur. Daha böyük defektlər mikroçatlar adlanır. Mikroçatların ölçüləri 1 mkm –dən bir neçə yüz mkm diapazonunda olur. Bu çatlar birləşmir , yəni betonun strukturunda qırılmayan xətlər əmələ gəlmir . Onlar adətən beton eyni cinsli olmadıqda əmələ gəlir çünki, əlaqələndirici (sement) və doldurucu hissəciklərin mexaniki və fiziki xassələri bir-birindən fərqlənir. Mikroçatlar çox vaxt mexaniki təsirin altında əmələ gəlir. Bu tip deffekt təzyiq altında olan betonun mexaniki xassələrinin pisləşməsinə və kövrəkliyinə səbəb olur. Ən böyük müşahidə olunan deffektlər makroçatlardır. Bu çatların ölçüləri bir neçə mkm-dən bir neçə mm diapazonunda olur. Bu çatlar birləşir.Bunlardan başqa ölçüləri bir neçə mm olan deffektlər də müşahidə oluna bilər . Onların əmələ gəlmə səbəbi betonun pis hazırlanmasıdır (havanın ora daxil olması , doldurulma səhvi ) . Müxtəlif deffektlərin azalması üçün və ya onların betonun mexaniki xassələrinə təsirini azaltmaq üçün müxtəlif təkliflər verilmişdir. Betonun mexaniki xassələrini yaxşılaşdırmaq üçün onun tərkibindəki komponentlər başqa maddələrlə əvəz olunmalıdır. Lakin bu betonun maya dəyərini artırır. Buna görə də təklif olunur ki, betonun tərkibindəki sement məhlulu qarşığındakı qumu yüksək möhkəmlikli doldurucu ilə əvəz olunsun. Doldurucu seçən zaman onun maya dəyəri aşağı olmalı və betonun keyfiyyətini aşağı salmamalıdır. Nəzərə alsaq ki, respubilkamızda külli miqdarda qırmızı şlam mövcuddur. Bu istehsalat tullantısı ötən əsrin ortalarından fəaliyyətdə olan “Gəncə-gil torpaq zavodu”nda gil-torpaq istehsal edilən zaman əmələ gəlir və bu tullantı il ərzində 2 milyon tona çatır. Buna görədə alüminium sənayesinin vacib texnoloji problərindən biri də , gil-torpaq istehsalı zamanı əmələ gələn tullantıları
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
51 yenidən emal etməklə metallurugiya və kimyəvi xammal kimi istifadə edilməsidir. Bu səbəbdəndə qırmızı şlamdan dolurucu kimi istifadə etmək həm ekoloji, həm də iqtisadi cəhətdən əlverişlidir. Qırmızı şlamdan betonda geniş miqdarda istifadə etmək üçün əlaqələndirici kimi maye şüşə də bura daxil edilir və bir sıra təcrübələrə əsasən betonun tərkibində olan komponentlərin nisbəti təyin edilmişdir. Alınan şlamabeton nümunələrinin analizi standartlara əsasən aparılır . Belə nəticəyə gəlmək olar ki betonun tərkibindəki qumu qırmızı şlamla əvəz etməklə və maye şüşə əlavə etməklə yüksək xassələrə malik beton əldə etmək olar . Əgər ümumi kütlədə 2% maye şüşə olarsa betonun tutma vaxdı 1 saatdan sonra başlayır. Bu onun tutma sürətinə də təsir edir. Yuxarıda qeyd etiyimiz kimi beton xırda məsamələrlə xarakterizə olunur, bu da onun dağılmağına səbəb olur. Betonun tərkibinə maye şüşə əlavə etmək alınan betonun suya davamlılığını artırır və bu da betonun dağılmaması ilə yanaşı göbələyin əmələ gəlməsinin qarşısını alır. Əgər adi beton 200º C-yə davamlıdırsa, onun tərkibində maye şüşə və qırmızı şlam olduqda onun temperatura davamlılığı 5-6 dəfə artır.Alınan şlamabeton sənaye sobalarının qurulmasında istifadə oluna bilər.
Qurbanov T.R. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
Aparılan elmi-texniki analizlər göstərir ki, sənayenin elə bir sahəsi yoxdur ki, orada iki fazlı sistemlərə rast gəlinməsin. Bu həm, energetika, həm kimya, həm də atom enerjisi sahəsində özünü göstərir. Ən çox bu sistemlərə neft sənayesində rast gəlmək olur. Bildiyimiz kimi neft layda sıxılmış vəziyyətdə, böyük təzyiq altında saxlanılır. Təzyiqin və temperaturun yüksək olması lay şəraitində təbii qazın neftdə həll olmasına səbəb olur. Bunun nəticəsində layda qazla doymuş neft olur. Lay açıldıqda, yatağa quyu qazıldıqda və istismar başladıqda quyu boyu neftdən qazın ayrılması baş verir və bunun nəticəsində qaldırıcıda müəyyən məsafədə birfazlı və ya ikifazlı sistem hərəkət edir. Bu məsafələrin sərhəddi doyma təzyiqindən asılıdır. Keçən əsrdə başlanmış iki fazlı sistemlərin hidrodinamikası indiki dövrdə də öz aktuallığını itirməmişdir və müxtəlif ölkələrdə elmi məqalə və kitablarda dərc olunmuşdur. Aparılan analiz göstərir ki, qaz-maye sistemlərinin öyrənilməsi iki istiqamətdə aparılır. Bunlardan biri struktur, digəri isə rejim analizidir. Əsas mədən şəraitində beş struktur analizindən istifadə olunur. Bunlar əsasən qabarcıqlı, mərmivari, emulsion, həlqəvari və duman tiplidir. Hər bir struktur üçün hesabat tənlikləri verilir və buna əsasən hesabat metodikası seçilir. Biz əsasən rejim anlayışı əsasında verilmiş hidrodinamiki modelə baxırıq. Əsas verilmiş işdə dörd rejim anlayışından istifadə olunur. Bunlar fazalardan asılı olaraq laminar-laminar, laminar-turbulent, turbulent-laminar və turbulent-turbulent rejimlərdir. Əsasən qaz fazası üçün termodinamiki qanunlara əsaslanaraq, hal tənliyini əlavə etməklə ayrı-ayrılıqda hər faza üçün hərəkət tənlikləri yaradılmış və bu tənliklərə əsasən hərəkəti xarakterizə edən parametrlər seçilmişdir. Bunlar əsasən quyu qaldırıcısı boyu təzyiqin paylanması, qaldırıcının diametri, quyu ağzı və ya quyu dibi təzyiq, qaldırıcının uzunluğu, qaz və maye hasilatının miqdarı göstərilir. Tədqiqatlar göstərir ki, qaldırıcıda qaz-maye qarışığının hidrodinamikasının əsas parametrlərinin təyini mədən şəraitində fontan qaldırıcısının işlək dövrünün artırılmasına, qazlift quyusunun optimal iş rejimində işləməsinə, dərinlik nasos quyularında hasilatın artmasına, fontan vurma dövrünün artırılması nəticəsində neftvurma əmsalının yüksəlməsinə səbəb olur.
Lay şəraitində vurucu injeksiya quyuları vasitəsi ilə laya su və ya qaz vurulur. Məqsəd lay təzyiqini sabit saxlamaqdır. Bunun üçün qərarlaşmış rejimdə quyuları tədqiq edib, injeksiya quyusunun quyudibi zonasının parametrlərini təyin etmək olar. Əsasən Darsi düturundan istifadə edərək lay parametrləri təyin olunur:
Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|