Magġstratura məRKƏZĠ Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
13
Ancaq innovasiya fəaliyyəti bu cür sadə quruluşa malik deyil, hər mərhələsində qarşılıqlı təsirlərin mövcud olduğu mürəkkəb prosesdir. Hər mərhələ bir öncəki mərhələnin nəticələri nəzərə alır, bazarın mövcud şəraiti və dəyişən tələblər əsasında dinamik bir prosesin olması vacibdir. Buna görə də, xətti innovasiya sistemi mürəkkəb innovasiya sistemi ilə əvəz olundu ( Şəkil 3).
Müasir dövrdə müəssisələr təkcə ETTKİ nəticələrindən deyil, həm də “açıq innovasiya”dan istifadə edərək öz innovasiya fəaliyyətlərini həyata keçirirlər. “Açıq innovasiya” ─ müəssisəxarici mənbələrdən əldə edilən, effektiv nəticə verəcək müxtəlif yeni texnologiya, metod və ideyaların bu müəssisədə tətbiq edilməsini nəzərdə tutan innovasiya fəaliyyətidir. Bugün Intel, Microsoft, Sun, Cisco, Genentech kimi bir çox şirkətlərdən heç biri demək olar ki, köklü elmi araşdırma sahələrində iş aparmırlar. Bu şirkətlərin çoxusu başqalarının texnoloji yenilikləri əsasında innovasiya fəaliyyətini həyata keçirirlər. İnnovasiya özündə riski və qeyri-müəyyənliyi ehtiva edən bir fəaliyyət növüdür. Bu risk və qeyri-müəyyənlik innovasiyasının maliyyələşdirilməsi
14
istiqamətində müəyyən maneələr yaradır. Bu maneələr arasında maliyyə problemi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Maliyyə innovativ layihənin reallaşdırılmasında əsas rolu oynayır və kapital çatışmazlığı ETTKİ, istehsal, marketinq və bazara çıxarma kimi mərhələlərdə işlərin yubanmasına və ya dayanmasına səbəb olur. Ş.Xiao və Ş.Zhao 2011-ci ildə apardığı araşdırmalardan sonra bu nəticəyə gəliblər ki, innovasiyanın maliyyə təminatı zamanı yaranacaq əsas problemlərdən biri də “assimetrik informasiya”nın olmasıdır. Assimetrik informasiya əməkdaşlıq etmək istəyən tərflərdən birinin bildiyi məlumatı digər tərəfin bilməməsidir. Belə hallar risk və qeyri-müəyyənliklərin artmasına, əlavə xərclərə, layihələrin reallaşma vaxtının uzanmasına və beləliklə, həm investor üçün, həm də innovator üçün əlavə problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Bunun üçün assimmetrik informasiyanın mümkün qədər minimuma endirilməsi hər iki tərəf üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. (28, səh.11) İnnovativ bir ideyanın yaranması və bunun ölkə iqtisadiyyatına müsbət təsiri istər milli, istərsə də beynəlxalq səviyyədə olsun, bu sahədə bir çox iqtisadi strategiya və siyasətlərin həyata keçirilməsinə səbəb olmuşdur. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının bu istiqamətdə həyata keçirdiyi siyasətlərdən biri də düzgün işləyən maliyyə sisteminin yaradılması və şirkətlərin kapital tapmasının asanlaşdırılması olmuşdur. İnnovasiya fəaliyyəti üçün kapitalın tapılması probleminin həll olunması üçün ilk növbədə makroiqtisadi səviyyədə sabitliyin olması vacibdir. Maliyyə sistemlərinin və fond bazarlarının güclü olduğu bir iqtisadi sistemdə innovativ layihələrin reallaşdırılması digərlərinə nisbətən daha asan olur. Çünki inkişaf etmiş maliyyə sistemləri assimetrik informasiya probleminin həllində vacib rol oynayır və beləliklə, riskin minimuma endirilməsinə, kapital qoyuluşlarının artmasına şərait yaranır. Müəssisələrin həyata keçirmək istədikləri innovasiya fəaliyyəti üçün müxtəlif mənbələrdən kapital əldə edirlər. Maliyyələşdirmə üsullarından asılı olmayaraq, hər layihədə risk amili vardır. Bu mənada şirkətin öz kapitalının çox vaxt gələcəkdə yaranacaq bu risklər üçün yetərli olmaması, onların fərqli maliyyə 15
mənbələrinə istiqamətlənməsinə zəmin yaradır. Bu səbəbdən son zamanlar vençur kapitalın istifadəsi geniş yayılmışdır. “Vençur kapital” ifadəsi yeni yaranmış iqtisadi kateqoriyalardan biri hesab olunur. Texnoloji yeniliklərin həyata keçirilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edən bu iqtisadi alət inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadi şərtlərinə bağlı olaraq öz inkişaf yolunu keçmişdir. Vençur fondlardan ilk dəfə Avropada və Amerikada istifadə olunmuş, uğurlu nəticələrə nail olunmuşdur. Vençur maliyyələşdirmə ─ vençur kapitalistlərin yeni yaradılmış və ya böyümək üçün əlavə sərmayəyə ehtiyac duyan şirkətlərə səhm qarşılığında kapital qoyuluşu şəklində həyata keçirilən və yüksək riskli, eyni zamanda yüksək gəlirlilik potensialına malik bir investisiya növüdür. Böyük firmalar kiçik və orta şirkətlərin sahib olmadığı çox geniş araşdırma və təkmilləşdirmə imkanlarına malikdirlər. Ancaq böyük firmalar əlavə zaman itkisi, xərclərin çox olması, bürokratik əngəllər və bir sıra səbəblərə görə ETTKİ aparılmasına elə də diqqət ayırmırlar. Bu vəziyyət desentralizasiyaya gətirib çıxarır və innovativ kiçik şirkətlərin daha da çoxalmasına səbəb olmuşdur. Beləliklə, böyük firmaların kiçik innovativ şirkətlərlə bu istiqamətdə əməkdaşlıq etməsi həm onların ETTKİ üçün zaman və xərclərini azaltmış olur, həm də kiçik şirkətlər böyük firmaların sahib olduğu geniş imkanlarından istifadə etmiş olurlar. Ancaq bu əməkdaşlıq hər iki tərəf üçün bəzi problemlərə səbəb ola bilər. Belə ki, hər nə qədər böyük firmanın imkanlarından istifadə etsə də, kiçik şirkətlər bu işdə istismar olunur. Digər tərəfdən, kiçik şirkətin apardığı araşdırmaların nəticəsi faydalı olsa belə, bu “kənar” texnolji yeniliyə böyük firmanın araşdırma mərkəzinin işçiləri tərəfindən tam etibar edilmir. Bunun üçün böyük firmalarla kiçik şirkətlər əvvəlcədən toplaşıb bu problemlərin həlli istiqamətində işgüzar müzakirələr həyata keçirməlidirlər. Texnoloji yeniliklərin istehsalı müasir informasiya və texnologiyalar dövründə mürəkkəb xarakter almış və ETTKİ xərcləri yüksək hədlərə çatmışdır. Böyük firmalar üçün bu istiqamətdə kapital tapmaq elə də çətin olmasa da, kiçik firmalar və gənc ixtiraçılar bu mənada bir çox çətinliklərlə qarşılaşılaşırlar. Üstəlik
Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|