Magġstratura məRKƏZĠ Əlyazması hüququnda
I FƏSĠL. VENÇUR MALĠYYƏLƏġDĠRMƏNĠN TƏNZĠMLƏNMƏSĠNĠN
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- . Ġqtisadiyyatın innovasiya inkiĢafı: nəzəri aspektlər.
- Məhsul innovasiyası.
7
NƏZƏRĠ ƏSASLARI. 1.2 . Ġqtisadiyyatın innovasiya inkiĢafı: nəzəri aspektlər. Son illərdə elm və texnologiyanın sürətlə inkişafı, qloballaşma nəticəsində dünya ölkələrindən və şirkətlərdən ibarət vahid dünya təsərrüfatı meydana gəlmişdir. Bu vəziyyət, bir tərəfdən təsərrüfat vahidləri üçün yeni fürsətlər yaratsa da, digər tərəfdən onlar üçün istər milli, istərsə də beynəlxalq bazarlarda rəqabət şərtlərini çətinləşdirir.Bu yeni rəqabət mühitinin əsas özəlliyi isə odur ki, təsərrüfat vahidləri həm bir-birini tamamlayır, həm də bir-birilə kəskin rəqabət şəraitindədirlər. Müasir dövrdə rəqabət qabiliyyətliliyin artırılması əmək və kapital ehtiyatlarından əlavə, həm də sahibkarın innovasiya fəaliyyətindən asılıdır. Sahibkarların bu çətin rəqabət şəraitində əsas məqsədləri iqtisadi fəaliyyətin davam etdirilməsi üçün minimum maliyyə ehtiyatlarını təmin edəcək yeni texnologiyalarla sürətli və fərqli istehsala nail olmaq və istehsal etdikləri məhsulları bazarda reallaşdıra bilməkdən ibarətdir. Bu şərtlər altında sahibkarların rəqabətə davam gətirə bilməsi üçün innovasiya fəaliyyəti əhəmiyyətli rol oynayır. “İnnovasiya” anlayışı latın mənşəli “innovatus” sözündən yaranmış, mənası “yeni üsullardan istifadə olunması” deməkdir. İnnovasiya kəliməsi, ilk dəfə bir əsr əvvəl Avstriya iqtisadçısı Josef Şumpeter tərəfindən iqtisadi inkişafın təməl faktoru kimi ifadə olunmuşdur. Şumpeter sahibkarların strateji üstünlük əldə etmək üçün innovasiyaya yönəlməli olduğunu, innovasiyanın kapitalizm iqtisadiyyatında struktur dəyişikliyində və səmərəliliyin artırılmasında vacib rol oynadığını bildirirdi. Özünün 1912-ci ildə çap olunan “ İqtisadi inkişaf nəzəriyyəsi” əsərində innovasiyanın 5 formasını qeyd etmişdir: -
-
Yeni istehsal üsulunun tapılması; -
Yeni satış bazarlarına çıxış və ya yeni marketinq strategiyası; 8
- Yeni xammal və ya yarımfabrikatlardan istifadə; -
Digər tərəfdən Şumpeter ixtira ilə innovasiyanı bir-birindən fərqləndirirdi. O bildirirdi ki, istehsal fəaliyyətində istifadə olunmayan ixtira innovasiya deyildir. (33, səh. 221) Şumpeterdən sonra innovasiyadan bəhs edən bir digər alim onun həmyerlisi P. Druker olmuşdur. O yazırdı ki, innovasiya ─ sahibkarları fərqli bir iş və ya xidmət üçün dəyişikliklərə məcbur edən iqtisadi alətdir. Druker də Şumpeter kimi yeniliklə innovasiyanın fərqli anlayışlar olduğunu bildirirdi. Yeniliyin dəyər qazandırması üçün bazara çıxması lazımdır və yenilik ancaq o zaman innovasiya adlandırıla bilər ki, o dəyər yarada bilsin. Bundan başqa, P. Druker deyirdi ki, əgər sahibkarlar davamlı olaraq innovasiya fəaliyyəti ilə məşğul olmazlarsa, istehlakçıların tez-tez dəyişən istəkləri və sürətlə inkişaf edən texnologiya qarşısında uzun müddət davam gətirə bilməzlər. Dolayısı ilə, innovasiya sahibkarlığın var olmasının əsas şərtlərindən biridir. (34, səh.172) “İnnovasiya” termini keçmişdən bugünə müxtəlif alimlər tərəfindən mütəlif cür ifadə edilir:
S. Beker və T.Visler öz kitablarında qeyd edirdi ki, innovasiya ─ bir fikrin, oxşar hədəfləri olan iqtisadi subyektlərdən biri tərəfindən ilk dəfə həyata keçirilməsidir. (31, səh. 95)
L.İ.Abalkinə görə, innovasiya fəaliyyəti, bir tərəfdən kəşfin və ya ixtiranın texnologiyanın inkişaf səviyyəsinə daim təsir göstərməsində, digər tərəfdən isə elmi tədqiqatlarda yeni cihaz və avadanlıqların tətbiqində təzahür edən elm və texnikanın qarşılıqlı, ardıcıl inkişafını nəzərdə tutur. (18, səh. 122)
ödəyən və effekt verən, prinsipcə yeni və yaxud modifikasiya edilmiş vəsaitin yaranması və mənimsənilməsinin yekun nəticəsidir. (36, səh. 153)
bir dəyişikliyin reallaşdırılmasıdır. (32, səh. 9) 9
C. Rocers bildirirdi ki, innovasiya, yeni olaraq qəbul edilən bir fikir, tətbiq və ya əşyadır. (30, səh. 58)
T.Q.Evdokimova, Q.A.Maxovikova görə innovasiya prosesi ─ elmi biliyin innovasiya şəklinə düşməsi kimi yaxud bir fikrin məhsul, texnologiya və ya xidmətə çevrilməsi prosesi kimi müəyyən etmək olar. (21, səh. 12)
V.Q.Medınskiy innovasiya dedikdə, aparılmış elmi tədqiqat yaxud edilmiş kəşf nəticəsində istehsalata tətbiq olunun və özündən əvvvəlki analoqundan keyfiyyətcə daha yaxşı olan obyekti nəzərdə tutur. (22, səh. 5) İnnovasiya iqtisadi və sosial dəyər yaratmaq məqsədilə məhsullarda, xidmətdə və işin həyata keçirilmə üsullarında edilən dəyişiklik, fərqlilik və yenilikdir. Yaradıcılıq və ixtira innovasiya ilə yanaşı işlədilən anlayışlardır və çox vaxt bu anlayışları bir-birindən fərqləndirmək çətin olur. Aşağıdakı sadə şəkillə bu anlayışların dərk edilməsinə çalışaq:
Yeni ideyalar prinsip olaraq innovasiyanın başlanğıc nöqtəsidir. İntellektual ideyaların konkret maddi formaya ( çox vaxt məhsul və ya proses) çevrilməsi mərhələsi isə ixtira adlanır. Burada elm və texnologiyanın danılmaz rolu vardır. Nəhayət, iqtisadi səmərənin əldə edilməsi ilə innovasiya prosesi tamamlanmış olur. Predmetindən asılı olaraq innovasiyalar aşağıdakı növləri fərqləndirilir: Məhsul innovasiyası. Fərqli və yeni bir məhsulun yaradılması, ya da mövcud olan bir məhsulun üzərində müəyyən dəyişikliklər, təkmilləşdirmələr aparmaqla Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|