MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məmməd Əliyev, Bakı Slavyan Universitetinin prorektoru, fəlsəfə elmləri doktoru, professor
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
180
Bakı Slavyan Universitetinin prorektoru, fəlsəfə elmləri doktoru, professor
DəyiĢən dəyərlər və multikulturalizm
Bu gün multikulturalizm ideologiya, siyasət və diskurs kimi səciyyələnir, bu da mültikulturalizm gündəliyinin geniĢ yayılmasına və aktuallığına gətirib çıxarır. Həmçinin, multikulturalizm özü diskurs növü olaraq, bir neçə diskursda baxıla bilər. Bunlardan biri posmodernist diskursdur.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 181 Multikulturalizmin ideoloji və siyasi kontekstləri multikulturalizmə bir hadisə kimi həm müsbət, həm mənfi münasibəti özündə birləĢdirir.
Multikulturalizmə mənfi münasibət, 60-ci illərin ortalarından multikulturalizm ideologiyası qarĢısında geriləyən, onun dominanta olaraq etnomilli əsas və müxtəlif mühacir qruplardan ibarət ―əritmə qazanı‖ kimi anlaĢılmasılmasından irəli gəlir. ―…Etnik qrupların nümayəndələri ümumi əhval-ruhiyyəyə və ölkənin dəyərlərinə uyğundurlarsa yad görsənmirlər‖, yəni kontekstin çərçivəsindən çıxmayaraq, müəyyən əsas sosial zəmində etnokulturoloji fərqlər möhkəmləndirilir. (bu görüntünü Neysbitin ―Meqatrendlər‖ əsərində Amerika cəmiyyətinin timsalında izləmək olar).
Bu münasibət multikulturalistin açıq-aĢkar irqçi kimi xarakterizə olunmamasında da özünü göstərir, belə ki, ―multikulturalistin BaĢqasının özəlliyinə hörməti özünün üstünlüyünü təsdiq etmə formasıdır‖.
―Postmodernizm‖ dövri mətbuatın humanitar istiqamətlərində ən çox iĢlədilən termindir. Hal-hazırda postmodernizm fenomeni fəlsəfi maraqların mərkəzindədir, çünki müasir mədəniyyətə səciyyəvi olan mücərrəd mühakimə növünü ifadə edir.
Miltikulturalizm layihəsi, yaĢama hüququ olan və özünə hörmət tələb edən, bir çox mədəniyyətli qlobal birliyin yaranmasını nəzərdə tutan postmodern proqramının tərkib hissəsi hesab edilir. Bu fikrin özünəməxsus təfsiri multikulturalizm konsepsiyasının özülü olan sinqulyarlıqlar nəzəriyyəsinin əsasını təĢkil edir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
182
Hakim intellektual paradiqmanın əvəzlənməsi, mədəni kodların və dəyərlər sisteminin dəyiĢməsi ilə səciyyələnən bir mədəni kontekstdən digər kontekstə keçmək deməkdir.
Bu nöqteyi-nəzərdən postmodernin səciyyəvi xüsusiyyəti kimi çıxıĢ edən NitĢenin ―dəyərlərin yenidən qiymətləndirilməsi‖ və ya dəyərlərə təkrar baxılması prinsipi aktuallaĢır. Onu həm də ―postmodernizmin dəyərlər sindromu‖ adlandırırlar. Bu transformasiya mədəni, dini normaların, makro və mikro, baĢqa sözlə Ģəxsi və ictimai səviyyədə dünyagörüĢlərin dəyiĢməsi ilə ifadə olunur.
Dəyər transformasiyası kontekstində cəhdlər dəyər plüralizmi ilə Ģərtlənən cəmiyyətin çox mədəniyyətlilik anlayıĢına əsaslanan yeni mədəniyyətin qurulmasına yönəldilmiĢdir.
Bugünkü sosio-mədəni Ģəraiti mədəniyyətin ―klassik‖ modelinin və yüksək nümunələrin aradan qaldırılması kimi səciyyələndirmək olar.
Çox yayılmıĢ iddialardan biri, multikulturalizmin postmodernin mədəni vəziyyətini əks etdirməsidir. Hər Ģeydən əvvəl, əsas arqument, modern üçün xarakterik olan ümumi məxrəcə gətirmədən imtinadır və multikulturalizmin mədəniyyət modelinin inkiĢafın mərkəzləĢmiĢ vektorunun aradan qaldırılmasını, fərqli mədəniyyət formalarının deiyerarxizasiyası və qanuniləĢdirilməsini nəzərdə tutmasıdır. Bütövlükdə, demək olar ki, multikulturalizm postmodernin dəyər istiqamətləri ilə həmahəngdir.
Multikulturalist diskursunun postmodernist formasını Eynilik ritorikasının yerini alan difference ritorikası ifadə edir və bunun baĢlıca əhəmiyyəti Derrida və Delyoz tərəfindən qeyd edilirdi. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 183
multikulturalizm özü isə qarĢılıqlı əlaqənin yeni fəlsəfəsi kimi qiymətləndirilir.
Martin Buberdən tutmuĢ Mixail Baxtinə qədər ―dialogizm‖ ideyaları, ―dialoq fəlsəfəsi‖ əsasında yaranan Emmanuel Levinasın ―baĢqalıq‖ konsepsiyası bu baxıĢın əsası ola bilər.
Etnik, milli mədəniyyətin, alt mədəniyyətlərin polifoniyası müxtəlif yaranma xassəsinə, müxtəlif təĢkilat və fəaliyyət üsullarına görə yeni mədəni kontekstdə leqitimləĢir. Mədəni plüralizm siyasəti etno-linqvistik və etno-dini qrupların arasındakı ―dialoq‖un təĢviqində və həm də təbiətcə etnik mənsubiyyətdən üstün olan ümumi kommunikasiya məkanının formalaĢmasında görünür.
Bu zəmində, ―fərqli mədəni mövqenin və bəlkə də müxalifətin ―real, natamam problem, ―yad həqiqət‖ kimi anlaĢılması və buna görə də özünün ―doğma‖ həqiqətinin açıq, tamamlanmamıĢ kimi baĢa düĢülməsi‖ ön plana çıxır.
Plüralist cəmiyyətin kommunikativ mədəniyyətinin nailiyyəti dialoq, dəyər konsensusların qurulması ilə Ģəxsi normativlik hüdudlarının aĢılmasında görülür.
Meynstrim mədəniyyətinin hakimliyinə yönəlmə təbii hal kimi ambivalentliyin və fərqlərin mövcudluğunun qəbul edilməsinin posmodernist mühakiməsi ilə, yəni yanaĢma tolerantlığı ilə aradan götürülür.
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|