www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar
11
Akademik Aqafangel Krımski bu "Divan" haqda yazır: "Bu,
sufi divanları arasında ən qədimlərindən biridir. Burada çox
zaman sufinin Allaha oxuduğu yanıqlı məhəbbət nəğmələrini
canlı, nazənin bir gözələ vurulmuş gənc bir oğlanın ehtiraslı
mahnılarından
ayırmaq
çətinlik
törədir:
"Mənim könlüm sıxılır, ancaq cananımın eyninə deyil,
Hicrindən xəstə olmuşam, ancaq o mənə dərman vermək
istəmir
Gözlərimdən qan yaş axır, buludlardan yağan yağışdan da
güclü
Ancaq onun dodaqları qaçır, qəlbimin yarasını sarımaq
fikrində deyil."
Bu divanın ən qədim əlyazmalarından birinin tarixçəsi
olduqca maraqlıdır. İran alimi Həbibullah İmad öz evində
təmir işləri apararkən divardan bir sandıq tapır. Sandığın
içindən çıxan bir neçə əlyazmanın arasında Bakuvinin
"Divan"ının
qədim
nüsxəsi
də
vardı.
Baba Kuhi əsərlərində gizli şifrələr
Kuhinin həm ―Divanında‖, həm də digər fəlsəfi mətnlərində
dərin mənaya malik, orijinal fəlsəfi fikirlər, İlahi hikmətlər
var.
www.elmler.net
-
Virtual İnterne
t Resurs M
ərkəzi
Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar
12
12
Bəzilərinə diqqət edək:
“Yoxdur ruhların mürəkkəbliyi, hamı bilir ki, onlar torpaqdan
yaranıb. Kuhi ürəyini bədəninin təbindən siləndən sonra
nəhəng bir dəryaya düşdü”.
Bu fikir vəhdəti-vücud fəlsəfi konsepsiyasının əsas
müddəalarını özündə əks etdirir. Belə ki,
vəhdəti-
vücudda
`insan dəryadan ayrılan damlalar kimi, ilahi
vücuddan ayrılmış zərrələrdir` düsturu bu nəzəriyyənin ana
qayəsini əks etdirir. Kuhi da bunu çox gözəl vurğulayıb.
Damcılar sonradan yenə dəryaya qayıdan kimi, insanlar da
zərrə kimi yenidən öz əslinə qayıdır. Şair də onu vurğulayır:
Mən ruhumdan bədənimi yudum və böyük dəryaya düşdüm,
həyat haqqındakı həqiqətləri dərk etdim.
Başqa bir nümunə:
Bir anda bütün əbədiyyətin sirri mənə açıldı, sirlər
dünyassının qapısı üzüümə açıldı. ,O canımın qulağından
yapışıb mənə başqa qədəh verdi, dedi, məni özündən və başqa
adamlardan fərqləndir. Dedi, Kuhi, mən bütün adları sifətləri,
qurunu, yaşı, xeyri şəri nəyi görürəmsə, fərqləndirirəm.
Burda isə o, həyatda bütün var olanların vəhdətdə olma
məqamını açıqlayır. Həqiqətən də bütün
var olanlar vahid bir
harmoniya altında hərəkətdədirlər.
P.S. Bizi də Baba Kuhi ilə bu harmoniya birləşdirir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar
15
O, dövrün yeni doğan ulduzu olacaq. Həm cana şəfa, həm
könüllərə məlhəm qoyacaq birisi olacaq.
Onun ruhu, könlü
çox ağdır. O, Ağ Şəmsəddin olacaq! Osmanlının yüksəlişi,
İstanbulun
fəthi
onun
adı
ilə
bağlanacaq!‖
Hacı Bayram Vəlinin bu cavabından sonra müridlər çox
təəccüblənirlər. Biz də Hacı Bayramın könül lüğəti ilə ağ
Şəmsəddini tanıtmasının üzərinə onun haqqında daha bir
neçə
məlumatlar
verək:
Ağ Şəmsəddin XIV əsrin sonunda 1389-cu ildə dövrünün
tanınan elm xadimlərindən olan Məhəmməd Şəmsəddin
Həmzənin ailəsində dünyaya gəlib. Onun nəsil kökü
azərbaycanlı böyük sufi ustadı İşraqilik nəzəriyyəsinin
banisi Şihabəddin Yəhya Sührəverdiyə gedib çıxır. Bu gün
də istər türk, istər ərəb-fars, istərsə də Avropa
tədqiqatçıları Şəmsəddinin Azərbaycandan olmasını inkar
etmir. Şamda müdərrislik edən atası sonradan bu
missiyasını davam etdirməkdən yana Anadoluya gəlir. O
zaman yeddi yaşı olmasına baxmayaraq Ağ Şəmsəddin
Quranı əzbər öyrənir. Gələcəkdə o həm Sultan Fateh
Məhmədin birinci və əsas müəllimi, baş məsləhətçisi, həm
də böyük övliya və həkim kimi tanınır. Onun böyük tibb
alimi kimi yetişməsindən az sonra ətraflı danışacağıq.
Hələlik onu deyək ki, bütün dünyada tibb elmində iki
böyük nəzəriyyənin banisi kimi xatırlanmaqdadır.
İndi isə yenidən yorulmadan uzaq Anadoludan Ankaraya
öz şeyxinə doğru tələsən gənc Ağ Şəmsəddinə qayıdaq.
Dilimizi azacıq da olsa ozan dili kimi yüyrük edib deyək
ki, Ankaraya çatan Şəmsəddin bazar meydanında zabitəli,