MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 57 üçün, hökumət qoşunu həmin ərazilərə göndərməyə məcbur oldu. Bu zaman «Qafqaz cəbhəsi İnqilabi Şurası S.Q.Orco- nikidzenin başçılığı ilə 21 və 23 aprel tarixində 11-ci orduya aprelin 27-də Azərbaycan sərhədini keçib bütün ərazini tutmaq əmrini vermişdi» (127, 268). Müstəqil dövlət olaraq beynəlxalq nüfuzunun artdığı bir zamanda, Sovet Rusiyasının XI Ordusu 1920-ci ilin aprelin 27-də Azərbaycana soxuldu və işğalçılığa başladı. Bununla da Azərbaycanın 70 illik müstəmləkəçiliyinin başqa bir dövrü başladı. Milli ideologiyanın daşıyıcıları isə 70 il ərzində bu və ya digər formada ölkə daxilində və xarici ölkələrdə mübarizə aparmağa məcbur olacaqdı. Ancaq ən əsası o idi ki, artıq milli ideologiyanın yeni dövr üçün zəmini qoyulmuşdu. Bu öz təsirini azərbaycanlı kommunistlərə də göstərmişdi. "Azərbaycanda milli təmayülçülük 1918-ci ildə Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının üzvləri arasında gizli iş zəminində əmələ gəlmişdi" (14, 56). Bütövlükdə, XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda mövcud olan ictimai-siyasi və ideoloji mühit quzeyli, güneyli Azərbaycan türklərinin tarixində çox mühüm rol oynayıb. Bu dövr, sözün əsl mənasında, müasir Azər- baycan dövlətçiliyinin yaranmasında müstəsna yer tutur. Düzdür, XIX əsrə qədər də Quzey və Güney Azərbaycanın müstəmləkçiliyi dövrlərində azadlıq, istiqlal çağrışları və onun ideoloqları olub. Yeni dövrdəki istiqlal, azadlıq çağrışlarında milli və müasirliyə söykənən çalarlar daha çox idi. Bunun, kökündə yalnız azad olmaq deyil, həm də azad olaraq, öz azadlığını dərk etmək və onu dəyərləndirmək dayanırdı. Bu, xalqımızın gələcək taleyi üçün çox önəmli idi. Əgər biz öz taleyimizi, yəni yeni dövrdə müstəqil dövlətimizin qurulması www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 58 58 prosesini yad millətlərin imkanına buraxası olsaydıq, bu günkü müstəqilliyimizin özü bizim üçün heç bir məna kəsb etməzdi. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda baş qaldıran milli azadlıq hərəkatını düzgün qiymətləndirmək lazımdır. Böyük mütəfəkkirlərimizin xalqımız üçün gördüyü müstəsna xidmətləri bir kənara qoyaraq, Azərbaycan istiqlalının yalnız tarixi zərurətdən və məcburi gerçəkliklərdən yaranmasını iddia etmək haqsızlıq olardı. Özü də bu haqsızlıq məhdud anlamda başa düşülməməlidir. Unudulmamalıdır ki, bu cür düşüncələr Azərbaycan dövlətçiliyi üçün çox təhlükəlidir. XX əsrin əvvəllərində baş vermiş fikri və əməli mücadiləni görmədən, qəbul etmədən, Azərbaycanın dünən, ya bu gün istiqlala qovuşduğunu söyləsək, sabah daha ciddi problemlərlə qarşılaşa bilərik. Biz öz milli kimliyimizə, bu millətin əsl qurucularına, onların gördüyü böyük əməllərə sahib çıxmadıqca, eyni problemlərlə bundan da ağır şəkildə qarşılaşa bilərik. Bu baxımdan Heydər Əliyevin AXC və onun qurucları, o cümlədən M.Ə.Rəsulzadə ilə bağlı dedikləri çox qiymətlidir: «Azərbaycan xalqı əsrlər boyu azadlıq arzusu ilə yaşamış, milli azadlıq, istiqlal uğrunda mübarizə aparmışdır. Xalqımız minillik tarixində dəfələrlə öz milli azadlığına nail olmuş, milli dövlətini yaratmış, lakin sonralar müxtəlif səbəblər üzündən bunlardan məhrum olmuşdur. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatı gücləndi. Azərbaycanın demokratik qüvvələri, mütəfəkkir şəxsləri, siyasi xadimləri yurdumuzun müstəqilliyi uğrunda, xalqımızın azadlığı uğrunda mübarizəyə qoşuldular. Birinci Dünya müharibəsinin bitməsi ilə əlaqədar olaraq dünyada baş vermiş dəyişikliklər, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 59 sosialist inqilabı nəticəsində Rusiya imperiyasının dağılması, Azərbaycanda müstəqil dövlət yaratmaq üçün şərait meydana gətirdi. Azərbaycanda geniş vüsət almış milli azadlıq hərəkatı bu dövrün səciyyəvi cəhətlərindən hesab edilməlidir. Məhz belə bir şəraitdə Azərbaycanın demokratik qüvvələri, siyasi xadimləri 1918-ci il mayın 28-də ilk Azərbaycan Demokratik Respublikasının yarandığını elan etdilər. Həmin gün Azərbaycan xalqının tarixinə böyük və əlamətdar bir hadisə kimi daxil olmuşdur. Biz bu günü Respublika günü, Milli İstiqlal bayramı kimi qeyd edirik. Bu bayramı qeyd edərkən, biz o zaman Azərbaycanın milli azadlığı, istiqlaliyyəti uğrunda, Azərbaycan Demokratik Respublikası yaranması uğrunda mübarizə aparanları, demokratik dövlətin təşkil olunmasında iştirak edənləri, onun rəhbərliyində fəaliyyət göstərənləri – Məmmədəmin Rəsulzadəni, Fətəli xan Xoyskini, Əlimərdan bəy Topçubaşovu, Nəsib bəy Yusifbəylini, Həsən bəy Ağayevi, Məmmədhəsən Hacınskini və başqalarını böyük minnətdarlıq hissi ilə yad edirik. Onların parlaq həyatı, böyük fəaliyyəti və Azərbaycan xalqı qarşısında xidmətləri heç vaxt unudulmayacaqdır» (17, 385). H.Əliyev deyir ki, Azərbaycan xalqı əsrlər boyu müstəqillik arzusu ilə yaşamış, milli azadlıq uğrunda mübarizə aparmışdır: «XX əsrin əvvəlində Azərbaycan torpağında ilk Azərbaycan Demokratik Respublikası yaranmış, Azərbaycan xalqı, Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini dünyaya elan etmişdir. 1918-ci il mayın 28-də yaranmış Azərbaycan Demokratik Respublikası Azərbaycan xalqının çoxəsrlik arzusunun, istəyinin həyata keçirilməsinin ilk addımı olmuşdur. İlk Azərbaycan Demokratik Respublikası ölkəmizin müstəqilliyini dünyaya bəyan etmək üçün və Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|