MaliYYƏ faküLTƏSİ
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
4 önündə olan belə bir faktla üzləşməkdəyik ki, çağdaş zəmanəmizin bir çox elmi və texniki nailiyyətləri bilavasitə Qərb alimlərinin adıyla bağlıdır. Günümüzdə bu bir gerçəklik olaraq hamı tərəfindən qəbul edilir. Lakin, elmin inkişafı tarixindən bu da məlumdur ki, Qərbdə Renessans dövründən sonra inkişafa qədəm qoyan Avropa ölkələrinin elmi bazaları, mənbələri əsas etibarilə müsəlman Şərqinin orta əsrlərdə əldə etmiş nailiyyətləri olmuşdur. Tarixin şahid olduğu kimi, İslam mədəni bölgəsi həmin dövrlərdə elm və mədəniyyət sahəsində aparıcı rol oynayırdı. Bankçılıq inama, güvənə söykənən bir qurum olduğu üçün Miladdan öncəki dövrlərdə bankçılıq baxımından ən güvənli,etibarlı yerlər məbədlər, kilsələr və din adamları idi. Qədim Yunan məbədlərində toplanmış sərvətlər, qızıl və gümüş faiz , qazanc, gəlir gətirən işlərə yatırılmışdır. Avropada XII əsirdən sonra ticarətdə, XIX əsirdən etibarən isə sənayedə sürətli inkişafın başlanması bank və bank qurumlarının da inkişafını sürətləndirmişdir. İslam ölkələrinin bu ölkələrlə iqtisadi və ticarət münasibətləri nəticəsində bank fəaliyyəti İslam aləminə də yayılmışdır. Amma İslamda faiz haram sayıldığı üçün bu banklarda faiz əməliyyatları həyata keçirilmirdi. Belə bir bankçılığın, yəni faizsiz, faiz əməliyyatlarından xaric, İslam dini baxımından qanuni sayılan başqa əməliyyatları aparan İslam bankının qurulub, qurulmayacağı, qurularsa hansı ölçü və sərhədlər içində çalışa biləcəyi xüsusiyyətləri müsəlman iqtisadçılar tərəfindən araşdırılmaya başlamış, tətbiq qayda və qanunları , normativ hüquqi aktları hazırlanmağa başlanılmışdır. Tarix boyunca insanlar, qarşılaşdıqları məsələləri həll etmək məqsədiylə yeni həllər axtarmışlar və fərqli nəzəriyyələr inkişaf etdirmişlər. Mövcud təşkilatların qarşılaşılan problemlərin həllində qeyri-kafi qalması, yeni təşkilatların qurulmasını qaçınılmaz etməkdədir. İndiki vaxtda qarşılaşılan iqtisadi problemlərin əhəmiyyətli bir hissəsinin, yuxarıda da işarə edildiyi kimi, mövcud bank və kreditləşmə sistemindən qaynaqlandığını dərhal qəti qəbul etməsi, bu sahədə alternativ həllərin ortaya qoyulmasını qaçınılmaz etməkdədir. Müsəlman ölkələrində müxtəlif iqtisadi inkişaf modelləri tətbiq olunsa da, vahid islam ideologiyası nəzərə alınmazsa,heç vaxt islam prinsipləri ilə işləyən bir iqtisadi sistemin yüksək nəticə qazanması baş tutmayacaqdır. Lakin İslam iqtisadiyyatının prinsiplərinin ümumi xarakter
5 daşıması, onun iqtisadi inkişafın əsasında durması vahid islam inkişaf modelini formalaşdıracaqdır. İslam iqtisadiyyat modelinin əsasları, müsəlman cəmiyyətlərinin həyat standartları ilə formalaşmış qaydalardan və onların iqtisadi sahədə mənimsədikləri və tətbiq etdikləri prinsip və üsullardan qaynaqlanır. İslamın nəzərdə tutduğu iqtisadi modelin əsasları bilinmədən, islam bankçılığın tam mənada başa düşülməsi və sistemdən gözlənilən faydanı əldə etmək mümkün olmaz. İslam banklarının yaranması üçün maddi zəminləri 1973-cü ilin neft böhranı yaratmışdır ki, bu zaman neftin qiymətlərinin kəskin artması nəticəsində yaxın Şərq ölkələrinə neftdən gələn dollarlar axını ilə əlaqədar olmuş və bu isə öz növbəsində islam banklarına geniş əmanət hovuzu yaratmaq imkanını vermişdir. Son on il ərzində İslam banklarının aktivlərinin artım tempi ildə təxminən 10-15% təşkil edib və güman edilir ki, gələcəkdə bu tendensiya qorunub saxlanılacaq. Lakin İslam bankçılığının ənənəvi maliyyə sistemində tətbiq edilməsi prosesinin bir çox ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda tətbiqi öyrənilməkdədir. Azərbaycanda bütün iqtisadi institutlarda geniş miqyaslı və əsaslı bazar dəyişiklikləri aparılmaqda, özəlliklə də Azərbaycan maliyyə bazarında İslam bankçılıq sisteminin tətbiqi ictimai müzakirə mövzusudur. Azərbaycanda İslam bankçılıq modelinin tətbiqi ucuz və uzun müddətli maliyyə mənbələrinin cəlb edilməsinə yol aça bilər və investiyasının gəlirlik səviyyəsini artırmağa imkan verə bilər. Həmçinin, Azərbaycanda İslam bankçılıq modelinin tətbiqi ölkəni İslam dünyasının maliyyə mərkəzinə dönüştürə bilər. İslam bankçılıq modelinin mövzusu ilə bağlı problemlərin tədqiqi sahəsində Azərbaycan iqtisadçı alimləri bir sıra elmi əsərlər nəşr etdirmişlər, o cümlədən M.Meybullayev, Z.F.Məmmədov, R.Atakişiyev və başqalarının əsərlərini xüsusilə qeyd etmək olar və tədqiqatları diqqətə layiqdir. 2000-ci illərdə İslam bankını açmaq cəhdləri Azərbaycan da həyata keçirilmişdir. Beləliklə, İslam maliyyə institutlarının öyrənilməsi dünya iqtisadi
6 ədəbiyyatda kifayət qədər aktual mövzudur, həmçinin, ölkəmizdə və xaricdə iqtisadi agentlər üçün praktiki maraq kəsb edir. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|