MaliYYƏ faküLTƏSİ
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
40 Yaponiyada islam qaydalara görə qiymətləndirilir. Halbuki ölkəmiz formasından başqa, düşüncə baxımından da bu fondları lazımınca qiymətləndirə biləcək bazardır. Əhalisinin gənc və dinamik olması, sahibkar bacarığının artması, sənaye istehsalının həcmi, idxal və ixrac məhsullarının tərkibi, sırf xarici mənbəyə olan tələbat, Avropa Birliyi ilə əlaqələri bazarın gələcəkdəki vəziyyəti haqqında ümidlər verir. İslam bankların müddətli və ya müddətsiz olaraq yığdıqları fondların idarəetmə mexanizmləri ənənəvi banklardan həm hüquqi, həm də mahiyyətcə fərqlənir. Lakin islam hesabların vaxt tənzimləmələrinin müddətli əmanətlərə, cari hesabların isə müddətsiz əmanətlərə oxşar olması, ənənəvi banklarla olan rəqabət məsafəsini azaltmaqda və təşkilatlar üçün aktiv-passiv müddətlərinin uyğunluğunu təmin etməkdə problem kimi qalmaqdadır. Digər tərəfdən, fond yığmaq və fonddan istifadə prinsipləri və islahatlarından başqa, xarici əməliyyatlar, veksel, zəmanət məktubu, fərdi kreditlər, çeklərin tərtib edilməsi, alternatif paylaşdırma kanalları, kredit kartları, P.O.S. sistemləri hər iki bank fəaliyyəti növü üçün oxşardır və bu oxşarlıqlar rəqabətdə daha çox islam bankların əleyhinə işləyir. İslam bankların özünəməxsus yeni məhsullar inkişaf etdirə bilməməsi, özlərini böyük açıq sahədə rəqabətə sürükləyir. İslam bankların ənənəvi banklara rəqib olması, sektordakı payları 10 %-i keçdikdən sonra qiymətləndirilə bilən mövzudur. İslam bankların qət etməli olduğu uzun məsafə mövcuddur. Ancaq sürətli və aqressiv inkişaf siyasətindən daha çox, davam etdirilə bilən, sağlam və mütəmadi inkişaf siyasətinə üstünlük verilməlidir. Bazara yeni iştirakçıların daxil olması stimullaşdırılmalı, islam banklar daha geniş kütlələrə çatdırılması təmin edilməlidir. Bank fəaliyyətindən kənarlaşmanın bir səbəbi iqtisadi tənəzzüldürsə, digər bir səbəbi faizin haram olduğuna inanan bir cəmiyyətin iqtisadi həyatını, müxtəlif vasitələr axtarmaq əvəzinə uzun illər tamamilə faiz vasitəsilə istiqamətləndirmək cəhdindəki təkidi olmuşdur. Türkiyədə əhalinin əksəriyyəti «bank» və «kredit» terminlərini mənfi qavrayır. Hətta türk filmlərində «evin ipotekaya qoyulmaqla kredit üçün müraciət etmək müflisləşmə kimi» təqdim edilir. Hal-hazırda
41 iqtisadiyyata daxil olmayan passiv mənbələr, böyük nisbətdə qeydiyyatdan kənara çıxmalar, bank sektorunun tələb etdiyi geniş və hələ ki, işlənməmiş xidmət sahələri də nəzərə alındıqda ümumilikdə bank sektorunun kifayət qədər təkmilləşmədiyi aydın olur. Bu şəraitdə islam banklar hal-hazırda ənənəvi banklara rəqib olmaqdan çox uzaqdır. İslam banklar özlərini ənənəvi banklara rəqib deyil, maliyyə sisteminin tamamlayıcı ünsürlərindən biri kimi tanıtsa da və bu həqiqətən belə də olsa, ənənəvi banklara hər biri ciddi rəqib kimi görünür. İslam bankların ümumilikdə bank sistemi daxilindəki payının son dərəcə məhdud olması da bu baxış bucağını dəyişdirmir. Həm yerli, həm də fəaliyyət göstərən xarici banklar, istər fond yığmaq baxımından, istərsə də fondlardan istifadə baxımından islam bankların müştəriləri üçün müraciət etmənin dolayı yollarını axtarırlar.
İslam bankları öz iş prinsiplərinə görə klassik banklardan fərqlənir.Belə ki,onlar əməliyyatları faizsiz aparır və islam iqtisadiyyatı qarşısında duran vəzifələrin icrasında fəal iştirak edirlər.Dünyada 150-yə yaxın maliyyə qurumu islam dəyərlərinə üstünlük verməklə fəaliyyət göstərirlər. İslam prinsipləri ilə işləyən banklar fəaliyyət göstərdikləri yerlərdən asılı olaraq aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir: 1) Müsəlman ölkələri ; 2) Qeyri-müsəlman ölkələri ; İslam prinsipləri ilə işləyən bankların mövcud olduğu müsəlman ölkələrinə aiddir- Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, İndoneziya Respublikası, Türkiyə Cümhuriyyəti, İran İslam Respublikası, Küveyt, Malaziya,Azərbaycan və s. İslam prinsipləri ilə işləyən bankların mövcud olduğu qeyri-müsəlman ölkələrinə aiddir - Böyük Britaniya, Filippin, Danimarka, Amerika Birləşmiş Ştatları, Kanada, Avstraliya, Almaniya Federativ Respublikası, İsveçrə və s. Dünyanın bir çox ölkələrində islam bankçılığı böyük uğur qazanmış və müsəlman olmayan bir çox ölkələrin tanınmış nəhəng bankları müştərilərlə islam qanunlarına uyğun xidmət etmək üçün xüsusi şöbələrə malikdirlər.
42 Faizsiz maliyyə və xidmət təqdim edən təşkilatların meydana gəlməsi və inkişafı dünyada yeni bir ehtiyacın nəticəsi olaraq görülür. Buna görə də dünyanda məşhur olan: Citicorp, Goldman Sachs, HSBC, Morgan Stanley, Standart Chartered, Banque National da Paris, ABN Ambro, Bank of America, Key Qlobal, Sociate Generala kimi təşkilatlar bu sektorda fəaliyyətə başladılar. İndiki vaxtda isə Commerzbank kimi Alman banklarının da faizsiz bankçılıq məhsulları təqdim etmə mövzusunda addımlar atılmış və hətta Müsəlman əhaliyə sahib hər ölkədə faizsiz maliyyə məhsullarına qarşı bir meyl olduğu görülür. "Murabaha" və "icarə" (leasing) kimi alətlərin beynəlxalq bankçılıq sistemində özünə yer tapa bilməsi, bu inkişafların əhəmiyyətli bir göstəricisi sayılır. Dünyanın bir çox iri bankları müştərilərlə islam qayda-qanunlarına uyğun xidmət etmək üçün xüsusi şöbələrə malikdirlər.Bu banklara aşağıdakıları misal göstərmək olar : 1. Sitibank 2. UBS
3. HSBC 4. Commerzbank 5. Europe Arab Bank Plc,London 6. İslamic Bank of Britain 7. ABS İnternational Bank, London 8. BADR bank, Russia 9. Deutsche Bank və s.
2001-ci ildə HSBC-nin həyata keçirdiyi İslam qayda-qanunlarına uyğun əməliyyatların həcmi 1,75 milyard dollar olmuşdur və bank eyni il ilk "İslami Varlığa Söykənən Sekuritizasion" əməliyyatını reallaşdırmışdır. Orta şərq və Pakistan, Malaziya, Banqladeş kimi ölkələrdə sahib olduğu iştiraklar və məşhur şöbə şəbəkəsi bankın bu sahədəki "know-how"-unu hər keçən gün artırmasını təmin etməkdədir.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|