Manaf süleymanov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
100 döşənirdi. Burada həmişə namaz qılanlara rast gəlinirdi. Ortadakı qəbri zəvvarlar araya alır, uşağı olmayan gəlinlər, ərə getmək istəyən qızlar, zürüyyətsiz kişilər, dilitutulanlar, karlar, lallar, korlar, bir sözlə min bir dərd- bəlaya düçar olanlar özlərini qəbir daşının üstünə atır, dua edə-edə, ağlaya- ağlaya Bibidən, daş məqbərədən dərdlərinə çarə, azarlarına şəfa diləyirdilər. Mollanümalar arada hərlənib, dua oxuyur, haqq alırdılar. Orucluq və qurban bayramında, Məhəmməd peyğəmbərin ad günündə məsciddə tərpənmək olmurdu. Qış aylarında, yağışda, qarda məscidə gələnlərin sayı azalırdı. Məhərrəmlikdə isə bu aralar məhşər ayağına dönərdi. Baş yaranlar və sinəzənlər, nöhə oxuya-oxuya zəncir vuranlar, canlarına qəsd edənlər... Məktəblər. 1850-ci ildə hökumət müsəlman uşaqları üçün ibtidai məktəb açır, üç müəllim təyin olunur, əlli şagird qəbul edilir. Rus dili müəlliminə dövlət xəzinəsindən maaş verilirdi, iki müsəlman müəllimini isə camaat özü dolandırırdı. Yerli camaat təhsilə fikir vermir, hər kəs övladına öz sənətini öyrədirdi. 1872-ci ildə altıillik şəhər məktəbləri təsis edilir. Təhsil haqqını maarif müfəttişi valideynlərin maddi vəziyyətinə görə təyin edirdi. Dörd sinfi əla qurtaranlara gimnaziya və ya da realnı məktəblərinin birinci sinfinə daxil olmaq hüququ verilirdi. Neft sənayesi inkişaf etdikcə, şəhər böyüdükcə təhsilə diqqət artırdı. Artıq 1890-cı illərdə Bakıda məktəblərin sayı 40-dan çox, şagirdlərin miqdarı isə xeyli çoxalmışdı. Xaçpərəst qızları üçün «Marinski» gimnaziyasını və «Müqəddəs Nina» məktəbini təsis edirlər. 1891-ci ildə iki rus-tatar məktəbi, bir ildən sonra isə üçüncüsünü açırlar. 1892-ci ildə bələdiyyə idarəsi qərar çıxarır ki, şərabxanalar, çaxır satan dükanlar məbədlərdən - kilsə, məscid və məktəb binalarından - 130 metr uzaqlıqda olmalıdır. Şəhərdə cəmiyyəti-xeyriyyənin bir neçə məktəbi vardı. Bələdiyyə idarəsi ilə üzbəüz binada yerləşək «Müqəddəs Nina» qız məktəbini rus cəmiyyəti-xeyriyyəsi açmışdı. Bu məktəbdə qızlara orta təhsillə yanaşı müasir elm və mədəniyyətdən də məlumat verirdilər. Qocaman yazıçı Əbülqasım Hüseynzadə nəql edir ki, o zaman hökumət məktəblərində şagird qəbulu məhdud idi. Buna görə də «Cəmiyyəti- xeyriyyə» oğlanlar üçün birinci dəfə «Səadət» məktəbini açdı. İrandan Mirzə Ələkbər xan adında bir şəxs müdir dəvət edildi. O, Fransada Sorbon universitetini bitirmişdi. Fransız, fars, ərəb və türk dillərini mükəmməl bilirdi. Müasir elm və mədəniyyətdən xəbərdar idi. İki-üç ildən sonra «Səadət» məktəbini başqa yerə köçməyə vadar etdilər. 101 Yeni binada alt-üst mərtəbələrdə iyirmiyə qədər otaq vardı. İldə səkkiz yüz manat kirayə verirdilər. Buraya savadlı müəllimləri dəvət etmişdilər: Əlibəy Hüseynzadə, qarabağlı Fərhad Ağazadə, Terequlov qardaşları, Əli və Hənifə, Hacıbəyov qardaşları, Üzeyir və Ceyhun, qubalı Musa Rza Əsgərli, Mikayıl Müşfiqin atası Mirzə Qədir İsmayılzadə. Bəhrambəy Axundov isə məktəbin həkimi idi. Nəğmə dərslərini Üzeyir Hacıbəyov aparırdı. Cəhalət nəticəsində xalqın əsrdən geri qaldığını ifadə edən şərqilər, qəmgin musiqi təranələri ətrafa yayılırdı: Millətin halı nə yaman olmuş, Hamının qəlbi qəmilə dolmuş, Bir belə cəhalət olmaz, olmaz... Bir belə cəfalət olmaz, olmaz... Yoldan ötənlər ayaq saxlayıb nəğmələri dinləyirdilər. «Səadət»in şagirdləri birinci sinifdən kitel geyərdilər. Düymələri sarı, hər qolda bir düymə, bir də mavi zolaq, papağın ortasında nişan, üstündə isə məktəbin adı yazılardı. «Səadət»dən sonra Çəmbərə kəndində «Səfa» məktəbi üçün bina tikdilər. Burada kiçik yaşlı uşaqlar səs-səsə verib sabirin məktəb şərqisini oxuyurdular: Məktəb, məktəb, nə dilguşəsən. Cənnət, cənnət desəm cəzasan. Şadam, şadam təfəründən Əlan, əlan gözəl binasan. İranlılar Sabunçuda «Təməddün», şəhərdə «İttihad» məktəblərini təsis etdilər. «İttihad» məktəbi Çəmbərə kəndində idi. Burada şagirdlərin xoş avazla oxuduğu: Ey taci sərim, xoşbəxt pədərim, Həsrət oduna yanır ciyərim. Saç bir dəm atəşə ab, Elmdən eylə bizi sirab. Qandır ki, məktəb darilamandır, Təhsili elm, cism üçün candır. Bizə imdad et, məktəb abad et, Bizi bir dəm şad et... 102 şərqisini tez-tez eşitmək olardı. «İttihad»da şagirdlər dik, yaşıl boyunluqlu, qollarında yaşıl zolaq olan mahud kitel və eyni parçadan şalvar geyərdilər; qışda dəri papaq, başqa vaxtlarda isə drabi * papaq qoyardılar; papaqlarının qabaq tərəfində günəş və şir nişanı, bir də «mədrəseyi ittihad» sözləri həkk edilmiş metal gerb olardı. Gimnaziya şagirdləri dördüncü sinfə qədər boz rəngdə mahuddan şalvar, kitel geyərdilər, düymələri gümüşü idi. Beşinci sinifdən isə yaxalı pencək, iri gümüşü düymələr, qollarında iki balaca düymə, ağ zolaqlı mahud şapka, qabağında gümüşü gerb. Axırıncı sinifdə qara kostyum, ağ köynək geyməyə və qara qalstuk bağlamağa icazə verilirdi. Gimnaziyada humanitar elmlərə - tarix, latın, yunan və fransız dili dərslərinə xüsusi fikir verirdilər. Tələbələr universitetə qəbul olmağa hazırlaşırdılar. «Realnı» məktəbin geyim forması: dördüncü sinfə qədər qara mahuddan şalvar və gimnastyorka, düymələri qızılı, beşinci sinifdən mahuddan qara şalvar, qara kitel, qollarında iki qızılı rəngli düymə, sarı zolaqlı qara şapka, qabaq tərəfdə gerb... Realnı məktəblərdə riyaziyyat, fizika, mexanika, ümumiyyətlə dəqiq elmlərə çox fikir verirdilər, ali texniki, texnoloji institutlara tələbə hazırlanırdı. «Kamerçeski» məktəbinin şagirdləri isə qara diaqanaldan düymələri qızılı rəngdə olan forma geyirdilər. Burada ticarət, maliyyə, iqtisadi ali məktəblər üçün tələbə hazırlanırdı. 1881-ci ildə Bakıda dənizçilik məktəbi təsis edilir; bu da gündən-günə dənizçiliyə artan ehtiyacdan irəli gəlirdi. Rus-tatar məktəblərinin geyim forması daha sadə idi. Şagirdlər bellərinə enli toqqa bağlayırdılar, qabaq tərəfdə üç barmaq enliyində metal bağlayıcı, üstündə müvafiq məktəbin nişanı və yazısı həkk edilirdi. Ayaqqabısı tərtəmiz olmayanı məktəbə buraxmırdılar. «Səadət» məktəbinin mühasibi nəql edirdi ki, bir dəfə Novruz qabağı kirayə pulunu vermək üçün mülk sahibinin evinə getdik. Bizi hörmətlə, mehribanlıqla qarşıladı. Qoca kişi idi. Çay gətizdirdi. Təsərrüfat müdiri 800 manatı ona təqdim etdi. Pulu alıb qoydu divanın üstünə. Bir az ordan-burdan söhbət etdik, getməyə hazırlaşanda təsərrüfat müdiri Novruz bayramı münasibətilə məktəbdə konsert veriləcəyini və şənlik məclisi keçiriləcəyini qocaya xəbər verdi. Və onu bu məclisə dəvət etdi. Qoca kişi üç dəfə əllərini bir-birinə vurdu. Qəşəng, bir qız gəldi. Qoca kişi ona nə isə dedi, qız gedib, tez də qayıtdı və kişiyə bir beş-yüzlük əskinas verdi. Qoca pulu təsərrüfat müdirinə uzatdı və dedi: «Bu pulla şagirdlərə Novruz bayramı hədiyyəsi, pal-paltar, dəftər-kitab alarsız. Pis çıxmamaq üçün siz gətirən puldan vermədim, * Karton üstünə parça çəkilmiş papaq. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|