MASHINASOZLIK MATERIALLARI
6-Mavzu:
Xotiraga ega bo’lgan materiallar.
Cho’yanlar.
Cho’yanlarning klassifikatsiyasi.
Maruzachi: Jamshidbek Khasanov
Xotiraga ega bo‘lgan zamonaviy funksional qotishmalarning tuzilishi
, ularning
mexanik
xossalari,
shuningdek
nikelid
titan
(nitinol) ni qo‘llanilishi
va uning
strukturasi o‘rganish muhim. Xotiraga ega bo‘lgan
zamonaviy qotishma -
nitinolning
fizik xossasi - issiqlik ta’siri natijasida o‘zining avvalgi holatiga qaytishi
holati mavjud. Nikelid titan yuqori korroziyabardosh hamda mustahkamlikga ega.
Shaklini saqlash effekti
- ba’zi materiallarni qizdirish natijasida dastlabki holatiga
qaytishi, qaysiki boshlang‘ich deformatsiya natijasida sodir bo‘ladi.Bir
qancha
materiallarda, metall qotishmalar
qizdirish natijasida
boshlang‘ich deformatsiya
ta’sirida dastlabki holatiga qaytish hodisasi sodir bo‘ladi (6.1-rasm).
Martensit o‘zgarishlar sodir bo‘lish jarayonida doimiy
kimyoviy tarkibga ega
bo‘lgan materiallarda shakllini saqlash effekti kuzatiladi.Materiallar shaklini saqlash
effekti
martensit o‘zgarishlari
sodir bo‘lishi natijasida yuz berada va bu jarayon
ikki ko‘rinishga ega: to‘g‘ridan-to‘g‘ri va teskari.
6.1-rasm.Materiallar shaklini saqlash effektini tushintiruvchi rasmlar
: a)
metall sim b) sim egilmoqda. v) sim qizdirilmoqda. g) qizdirish natijasida sim
dastlabki holatiga qaytmoqda.
Material
shaklini saqlash effekti
kimyoviy tarkibning doimiyligini ta’minlanishi
metallurgiya ishlab chiqarishida yuqori texnologiyalar qo‘llash imkonini beradi.
Material shaklini saqlash effektti bir necha million sikllarga bog‘liq bo‘lib, u termik
ishlov natijasida kuchaytirish mumkin. Material shaklini
saqlash effektti xarorat
ta’sirida
