“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

enag‘ar
!, Momo 
qo-oldi... Yuraging sovudimi, 
haromi
? Endi yaylov keng bo‘ldi senga! 
Bog‘da javlon urasan, 
silkasal
! 
(Sh.Xolmirzayev)
- 
Ahmoq
! – dedi 
kampir. – Qayoqlarda sanqib yurganding?
(S.Ahmad) – 
Nima, nima? 
Menga til tegizdi? Nimalar deydi 
xotintaloq
?
(Cho‘lpon) -
O‘bbo, 
bachchataloq
... (A.Qodiriy). 
G‘animat g‘arniki, deydilar, -dedi Botir 
firqa.
(T.Murod)
 
Barqaror birikmalar 
 
«Ikki va undan ortiq so‘zlarning o‘zaro barqaror munosabatidan 
tashkil topgan, nutq jarayoniga tayyor holda olib kiriluvchi, til egalari 
xotirasida imkoniyat sifatida mavjud bo‘lgan til birliklari barqaror 
birikmalar deyiladi.»
158
Iboralar, maqol-matallar va hikmatli so‘zlar 
barqaror birikmalar hisoblanadi.
158
Нурмонов А., Собиров А., Юсупова Ш.
Ҳозирги ўзбек адабий тили. (Академик лицейларнинг 2-
босқич талабалари учун дарслик). -Т.: Шарқ, 2002, 103-б. 

---

Iboralar. 
Voqelikni obrazli tasvirlashda, uni kitobxon ko‘zi 
o‘ngida aniq va to‘la gavdalantirishda frazeologik iboralarning o‘rni, 
ahamiyati beqiyosdir. Iboralar hayotdagi voqea-hodisalarni kuzatish, 
jamiyatdagi maqbul va nomaqbul harakat-holatlarni baholash, 
turmush tajribalarini umumlashtirish asosida xalq chiqargan 
xulosalarning o‘ziga xos obrazli ifodalaridir. Yozuvchilar odatda 
tasvir maqsadiga muvofiq iboralarni tanlab qo‘llash bilangina 
kifoyalanib qolmaydilar. Balki qahramonlar tabiati, ruhiy holati, hayot 
tarziga moslab o‘zgartiradi va qayta ishlaydi. Shu tarzda xalq iboralari 
sayqallanib, yangi ma’no nozikliklari bilan to‘yinib boradi. Xalq 
iboralarini qayta ishlashning usullari, ularga yangicha rang va tus, 
yangicha ma’no talqini berishning yo‘llari juda xilma-xildir. Bunga 
«umumtil iborasi zamiridagi ma’noning yangicha talqinini ochish, 
iboraning leksik tarkibini o‘zgartirish va uning semantik-stilistik 
funksiyalarini kengaytirish, iboraga yangicha majoziy va obrazli 
ma’nolar kiritish kabi usullarni kiritish mumkin».
159
Frazeologik 
iboralarni qayta ishlashning turli usullari B.Yo‘ldoshev tomonidan 
keng o‘rganilgan.
160
Badiiy matnda eng ko‘p uchraydiganlari 
quyidagilardan iborat: 1.