“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Левковская И.А.
В чем различие между сверхфразовым единством и абзацем // Филологические науки, 1980, №1. -С. 75-78; Реферовская Е.А . Сверхфразовое единство и абзац / Теория языка. Методы его исследования и преподавания. -Л.: Наука, 1981. -С. 225-228. kelib chiqilsa, muammoning xolis yechimiga kelish mumkin. Chindan ham, matnni abzaslarga bo‘lishda muallifning subyektiv maqsadi, fikr tarkibidagi nimani, qanday, qay tarzda ta’kidlash hal qiluvchi rol o‘ynaydi. To‘g‘ri, ilmiy matnda fikrning mantiqiy oqimini tabiiy ifodalash muhim, shuning uchun supersintaktik birlik va abzas, asosan, mos keladi. Ammo hatto ilmiy matnda ham muayyan holatlarda tadqiqotchining fikrni bitta-bitta, “hijjalab”, ta’kidlab ko‘rsatish maqsadi bilan bir supersintaktik birlik bir necha abzaslarga bo‘lingan holda ifoda qilinishi ham mumkinki, bu holat muallif fikrining anglanishini aslo qiyinlayshtirmaydi, aksincha, yanada qulaylashtiradi, xolos. Masalan, tilshunoslikka oid quyidagi ilmiy matn parchasiga e’tibor beraylik: Semantik maydon nuqtayi nazaridan qaraydigan bo‘lsak, zid ma’noli so‘zlarning funksional-semantik xususiyatlari bo‘yicha qiziqarli ma’lumotlarga duch kelamiz. Semantik maydon uzvlari o‘rtasidagi zidlanishlar ko‘lami antonimlar doirasiga qaraganda keng va ko‘p qirralidir. Shu ma’noda antonimlarga maydon uzvlari o‘rtasidagi zidlanishning bir ko‘rinishi sifatida qarash mumkin. Semantik maydonda leksemalararo zidlanishdan tashqari guruhlar, mikromaydonlar, hatto yirik qurilmalararo ziddiyatlarning ham mavjudligi kuzatiladi (Sobirov A. O‘zbek tilining leksik sathini sistemalar sistemasi tamoyili asosida tadqiq etish.- Toshkent: Ma’naviyat, 2004, 152-b.). Parcha uch abzasdan iborat, ammo bitta supersintaktik birlik mavjud. Buni har uch abzasdagi gaplarning bir-biriga ham mazmuniy- sintaktik, ham mantiqiy bog‘lanishini ta’minlagan mushtarak so‘zlar va bog‘lovchi vositalar hamda fikriy tugallanganlik ko‘rsatib turibdi. Rasmiy matnlarda, masalan, qonun hujjatlarida bir supersintaktik birlikkina emas, hatto ayrim gap ham bir necha abzaslarga bo‘lingan holda berilishi mumkin. Bu ham, albatta, tegishli ta’kid, fikr bo‘laklarini ajratib ko‘rsatish maqsadi bilan bog‘liq bo‘ladi. Masalan: Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|