“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Сильман Т.И.
| Колшанский Г.В.
От предложения к тексту / Сущность, развитие и функции языка. –М. Наука,1987, с.40 . 79 Одинцов В.В. Стилистика текста. -М.: 1980, с. 122. oldindanoq alohida ta’kidlash zarurki, bizningcha, abzasni supersintaktik butunliklar bilan qiyoslash, ularni bir-biri bilan solishtirish ilmiy mantiq nuqtayi nazaridan unchalik asosli emas. Tilshunoslikda abzas va uning mohiyati talqini masalasida bir- biridan farqli bir necha nuqtayi nazarni ko‘rish mumkin. O.I.Moskalskaya supersintaktik butunlik va abzasni solishtirar ekan, supersintaktik butunlikning sintaktik mohiyatga ega hodisaligini, abzas esa kompozitsion sath birligi ekanligini ta’kidlaydi. Abzasning matnda kompozitsion-stilistik birlik maqomida bo‘lishiga boshqa tadqiqotchilar ham e’tiborni qaratadilar. 80 Bir qator tadqiqotchilar abzasning sintaktik struktura birligi bo‘la olmasligini aytadilar. Ularning fikricha, abzas til sistemasining birligi emas, shuning uchun unda boshqa sintaktik birliklardan farqlanishga xizmat qiladigan grammatik belgilar yo‘q, demakki, u alohida sintaktik birlik emas. Ana shundan kelib chiqib, ular abzasni sintaktik kategoriya deb hisoblamaydilar va shunday ta’kidlaydilar: “Matnning sintaktik strukturasida so‘z birikmasi, so‘zlar qo‘shilmasi, gaplar, murakkab sintaktik butunliklardan boshqa hech qanday birlik yo‘q.” 81 Ayni paytda ular abzasning yozma nutq amaliyotida fikr idrokini qulaylashtirish maqsadida yozuvchi tomonidan ongli ravishda ajratiluvchi birlik ekanligiga alohida urg‘u beradilar. Yana ayrim tilshunoslar supersintaktik butunlikni matnda sintaktik birlik sifatida qarash mumkin emasligini, faqat abzasgina matnda ana shunday maqom ola bilishini isbotlashga urinadilar. Masalan, ayni masalani nemis tili materialida o‘rgangan L.G.Fridman murakkab sintaktik butunlik o‘zining sintaktik birlik maqomini tayin etadigan tegishli ko‘rsatkichlarga ega emas deb hisoblaydi, shuning uchun uni grammatik birlik tarzida emas, balki bir qator mustaqil gaplarning mazmuniy umumiyligi asosida shakllanadigan mantiqiy- semantik butunlik tarzida talqin qilish to‘g‘ri bo‘lishini aytadi. Muallif abzas stilistik, adabiy-kompozitsion birlik sifatida tadqiq etilgan ishlarda uni sintaktik birlik maqomini tayin etadigan belgilar yo ikkinchi planga surib qo‘yilishini, yoki umuman e’tibordan chetda 80 Сильман Т.И. Структура абзаца и принципы его развертывания в художественном тексте / Теоретические проблемы синтаксиса современных индоевропейских языков. -Л.: Наука, 1975, с.208- 216. 81 Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|