“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Лаптева О.А.
Русский разговорный синтаксис. –М.: Наука, 1976. -С. 264. yozuvchi jiddiy tayyorgarlik qiladi, o‘ylanadi, og‘zaki nutqdagi eng maqbul modelni tanlaydi va unga ishlov beradi. 131 Bu o‘rinda shuni ham alohida ta’kidlab o‘tmoq joizki, shu birgina misol tahlilidan ham ko‘rinib turganiday, parsellyatsiya stilistik, umuman, poetik polifunksionallik xarakteriga ham ega. Boshqacha qilib aytganda, parsellyatsiya, bir tomondan, emfatik ta’kid, nisbiy kommunikativ mustaqillik, shu asosda xilma-xil emotsional holatlarning, quyuq va rang-barang ekspressiyalarning ifodalanishiga xizmat qilsa, ikkinchi tomondan, badiiy matn tiliga, xususan, personajlar nutqiga jonli so‘zlashuv ottenkalarini, tirik nutq bo‘yog‘ini berishga ham ko‘maklashadi. Umuman, har qanday “so‘z yoki boshqa birlikning badiiy matndagi poetik, estetik qimmatini baholash uchun matndan uzib olingan kichik bir parcha etarli emasligi yanada oydin bo‘ladi.” 132 Shuning uchun parsellyativ konstruksiyalar mohiyatini ochishda ham badiiy matnni yaxlit estetik butunlik sifatida idrok etish maqsadga muvofiqdir. Ma’lum bir asardan olingan misol tahlili jarayonida ham ayni fragmentning asar butuniga aloqadorligi nazarda tutilmog‘i lozim. Chunki nega aynan shu tarzdagi konstruksiya tanlangani bir gap doirasida aniq anglashilmaydi. Buning uchun misolni, albatta, kattaroq kontekst bilan aloqalantirilgan holda idrok etish lozim bo‘ladi. Badiiy matnning lisoniy to‘qimasi ko‘zdan kechirilsa, parsellyativ konstruksiyalarning alohida estetik maqsadlar ifodasi uchun qo‘llanishi o‘ziga xos qonuniyat darajasiga ko‘tarilganligiga guvoh bo‘lish mumkin. Parsellyatsiyada adabiy me’yor talablariga muvofiq shakllangan gap muayyan estetik maqsadlar asosida qayta tartiblanadi. Bu tarzdagi “qayta tartiblash” faqatgina badiiy asar matni uchun xos hodisadir. CHunki badiiy asardagi har qanday nutq ko‘rinishi bevosita muallifning badiiy-estetik g‘oyasiga muvofiq shakllantiriladi. Masalan: Ochil buvaga u doim tirikday, qadrdon suhbatdoshday tuyuladi. Dono suhbatdosh. Yoshi allaqachon mingdan oshib ketgan. (A. Muxtor, “Chinor”) Parchadagi birinchi gap, aslida, keyingi gaplarni o‘z ichiga olgan holda kengayishi mumkin. Ya’ni: Ochil buvaga u doim tirikday, yoshi allaqachon mingdan oshib 131 Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|