“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Турсунов Б
. Парцеллированные придаточные предложения в немецком и узбекском языках: Автореф. дис. ...канд. филол. наук. – Л., 1975. –С.14-15. Parsellyatsiyani sof struktur sintaksis nuqtayi nazaridan o‘rganib bo‘lmaydi, bunday qilinganda, maqsad mavhum bo‘lib qoladi. Chunki aksariyat tilshunoslar haqli ravishda ta’kidlaganlariday, parsellyatsiyaning mohiyati muayyan sintaktik strukturani muayyan maqsad bilan nutqda kommunikativ qayta bo‘laklash, sintaktik strukturadagi muayyan qismni gapning oxiriga alohida jumla maqomida chiqarishdan iborat. Bu borada V.A.Beloshapkovaning gapni til birligi, jumlani nutq birligi sifatida talqin qilgan holda bildirgan quyidagi fikrlari diqqatga sazovor: “Gap va jumlaning chegaralari bir-biriga to‘g‘ri kelmasligi mumkin. Bitta grammatik struktura bir necha alohida xabarlarga bo‘laklanishi mumkin. Bu hodisa “parsellyatsiya” deb nomlanadi. U badiiy adabiyotda juda keng kuzatiladi.” 134 Shuning uchun ham parsellyatsiya hodisasining kommunikativ va ekspressiv sintaksisga daxldorligi ayni muammoni o‘rgangan deyarli barcha tilshunoslar tomonidan qayd etilgan. Bundan kelib chiqilsa, parsellyativ konstruksiyalar shaklidagi birliklarda sintaktik struktura bilan kommuntikativ (ekspressiv) struktura o‘rtasida muayyan nomutanosiblik yuzaga chiqishini tasavvur etish mumkin. G.I.Skepskaya parsellyatsiyalangan frazalarning yuzaga kelishini fransuz tilshunosi G.Giyom aniqlagan qonun asosida tushuntirish mumkin ekanligini aytadi. Bu qonunga ko‘ra, sintaktik birlikning grammatik shakllanganlik darajasi uning ekspressivlik darajasiga teskari proporsionaldir. G.I.Skepskaya shunday yozadi: “Bu qonun “ grammatik ifoda + ekspressivlik = birlik ” formulasi orqali tasavvur qilinishi mumkin. Agar bu formulada ekspressivlik nolga intilsa, unga muvofiq grammatik shakllanganlik o‘zining to‘liq ifodasini topadi. Aks holatda esa, ya’ni ekspressivlik kuchaysa, grammatik tuzilish nolga yaqinlashadi.” 135 Bu qonunda konstruktiv va kommunikativ (ekspressiv) sintaksislar o‘rtasidagi mazkur nomutanosiblik juda ham yaqqol ifodalangan. Parsellyatsiya natijasida mohiyatan bir sintaktik gap ikki kommunikativ jumlaga aylanadi, bir sodda sintaktik shaklda ifodalanadigan fikr ikki kommunikativ shaklda ifodalanadi. Mazkur nomutanosiblikning zamirida til vositalarining ortiqchaligi tamoyili 134 Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|