“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

Urfiy
nomlardan birini qo‘yganmiz-da. 
Urfiy: 
Kamol
iga etsin!
153
Tuyuq: 
Bunim yo‘q, 
unim
yo‘q, 
Uyimda 
unim
yo‘q. 
Ishimda 
unum
yo‘q, 
Aytishga 
unim
yo‘q. (Kamiy) 
152
Раҳматуллаев Ш.
Ҳозирги адабий ўзбек тили. –Т.: Университет, 2006, 45-б. 
153
Ўзбек халқ ижоди. Аския
. -Т.: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1970, 110-б. 

---

Paronim so‘zlar 
 
Paronimlar (para-yonida + onyma-nom) deb fonetik tarkibi 
boshqa-boshqa, talaffuzdagina o‘xshash, yaqin bo‘lib qolgan 
so‘zlarga aytiladi. Abzal (asli afzor-asbob, egar-jabduq) – afzal (lafz 
so‘zining ko‘pligi), xalos (ozod bo‘lish) – xolos (faqat), xush (yaxshi, 
yoqimli) – hush (insonning sezish, idrok etish qobiliyati).
«Paronimlarga asoslangan uslubiy figura 
paronomaziya
deb 
yuritiladi. 
Badiiy 
adabiyotda 
paronomaziyadan 
ifodalilik, 
ohangdorlikka erishish, komik effekt yaratish, so‘z o‘yini hosil qilish 
kabi maqsadlarda foydalaniladi». Badiiy adabiyotda o‘xshash so‘z 
(paronim)lar qahramonlar nutqini individuallashtirish, ularning 
ma’naviy hamda lisoniy saviyasini ko‘rsatish uchun ham ishlatiladi. 
Quyidagi parchada paronimlardan komik effekt yaratish maqsadida 
foydalanilgan. Qahrmon 
kompot
(mevalardan tayyorlanadigan 
sharbat) va 
kompost
(chiqindilardan achitib tayyorlanadigan organik 
o‘g‘it) paronim so‘zlarining ma’nosini bilmaganligi uchun kulgili 
vaziyatga tushadi: «Aylanib yurib to‘rtinchi brigada dalasida janjal 
ustidan chiqib qolibman. Bo‘lim boshlig‘i O‘rmon aka bilan brigadir 
Rahimjon aka nima to‘g‘risidadir qo‘llarini paxsa qilishib 
bahslashmoqda edi. Meni ko‘rishi bilan bo‘lim boshlig‘i: 
- O‘rtoq agronom sizdan bir iltimosim bor,-deb qoldi. 
- Agar malol kelmasa, mana bu Rahimjonga, uning a’zolariga 
kompost
to‘g‘risida gapirib bersangiz. Bular haligacha hech narsa 
tushunmas ekan. 
- Marhamat,-dedimda, u yoq-bu yoqqa qarab olgach, leksiya 
o‘qishga tushib ketdim: 
- O‘rtoqlar, 
kompot
juda foydali ichimlik, uni asosan mevadan 
tayyorlashadi. Mevalarning xili qanchalik ko‘p bo‘lsa, u shuncha 
shirin bo‘ladi. Bizning Farg‘ona tomonlarda kompotni o‘rik, 
shaftoliqoqi va olchaning qurug‘idan tayyorlashadi. Xullas, kompot 
ichmabsiz, dunyoga kelmabsiz... Gapimni tugatmasimdan o‘tirgan 
odamlar sharaqlab kulib yuborishdi. (X.To‘xtaboyev)
Said Ahmad o‘zining «Sinovchi uchuvchi» deb nomlangan 
hajviyasida ham o‘xshash talaffuzli so‘zlar vositasida paronamaziyani 
yuzaga keltirgan: Muxbir (mikrofonga). Aziz radio tinglovchilar! Har 
bir korxonaning mahsuloti sifatini aniqlaydigan o‘z sinovchilari 

---

bo‘ladi. Masalan: yangi samolyotni birinchi uchirib beradigan 
uchuvchini