Mavzu: Markaziy osiyo ilk orta asr shaharlari

O’z Fan Akedimiyasi Tarix va Arxeologiya institutida 1958 yili akademik Yahyo G’ulomov rahbarligida Afrosiyobni o’rganish bqyicha maxsus ekspedisiya tashkil etildi. 1970 yildan buyon esa bu yodgorlikda Arxeologiya instituti maxsus ekspidisiyasi qazish ishlari olib bormoqda.1988 yildan Afrosiyobda o’zbek- fransuz xalqaro qo’shma ekspidisiyasi ish yuritmoqda. So’g’d va uning markazi Samarqand VI asr ikkinchi yarmida Eftalitlar davlatining boshqa xududlari singari Turk hoqonligi tarkibiga kirardi.Hoqnlik hukmdarlari dastlabki paytlarda O’rta Osiyo o’lkalarining ichki ishlariga aralashmas edi, qlpon yig’ish bilan kifoyalanar edi. Asta-sekin ahvol o’zgardi.

Masalan, Samarqand xukmdori Varxuman o’rniga uning o’g’li So’g’d ixshidi, Gurak o’rniga uning katta o’g’li Turgar taxtga kelgan.

Masalan, Samarqand xukmdori Varxuman o’rniga uning o’g’li So’g’d ixshidi, Gurak o’rniga uning katta o’g’li Turgar taxtga kelgan.

Keshda ham, Xuttalonda ham, Ustrushonadan ham taxt otadan o’g’liga o’tgan.

Taxtni akadan – ukaga o’tish hollari ham kuzatiladi. Masalan: buxoro hukmdori Tug’shoda o’g’li Qutaybadan so’ng taxtni navbatma navbat uning uchta ukasi egallagan. Samarqand hukmdori Gurak esa Tarxunning ukasi bo’lgan.

XII asrda yashagan o’rta osiyolik olim-enseklopidist Najmiddin Abu Xafsa an-Nasafi ma’lumotiga ko’ra, so’g’d ixshidi Gurak turkiylarga borib qadalgan. Uning o’g’linig nomi turkcha bo’lgan – Banichur yoki Yanachur, nevarasining ismi xam turkcha Tarxun bo’lgan. Turklar ma’lum qismi. VI-VIII asrlarda so’g’d aslzodalari va boshqaruv apparati tarkibi to’ldirib borganlarSo’g’dning birinchi ixshidi Shipshir bo’lgan. U dastlab Kesh hukmdori bo’lgan, so’ng o’z hokimiyatini Samarqandga ko’chirib bu yerda miss tangalar chiqargan. Tanganing bir tomonida so’g’ tilida uning nomi va so’g’d titul yozilgan, orka tomonida so’g’d ixshidlarining sulolaviy belgilari tasvirlangan. Shipshir davrida Samarqand So’g’dining iqtisodiy va savdo hayotida o’sish bo’la bordi.