Mavzu: Markaziy osiyo ilk orta asr shaharlari

«Boburnoma» asarida «Toshkent nomini Shosh, ba’zan Choch deb ataydilar» Eramizning VI asridan boshlab Choch shahri ko’pgina to’qnashuvlarning markazida bo’lib qoladi.

O’rta Osiyoning shimoliy – sharqiy tumani hisoblangan, Choch, O’rta Sirdaryo dehqonlar va ko’chmanchilar aloqasida shakllangan yirik mulk hisoblangan. Uning yadrosi oazisi hisoblanadi. Yozma manbalar va moddiy tadqiqotlari shunday dalolat beradiki. Ilk o’rta asrlar davri – Chochda iqtisodiy-ijtimoiy va siysiy rivojlangan davr hisobalangan. Eramizning I ming yil o’rtalarida Choch Eftalitlar davlati tarkibiga kirgan. VI asrda siyosiy maydonga yangi ko’chmanchi mulk – Turk hoqonligi chiqqach Turklar tezlik bilan sharqdan O’rta Osiyoga kirib keldilar 555 Sirdaryo ikki davlat urtasidagi chegara bo’lib koladi. Hoqonlik hukmdori Istami Eftalitlar Bilan uzoq urush olib borib va nihoyat Buxoro yaqinida sakkiz kunlik jangdan so’ng, eftalitlar to’liq mag’lubiyatga uchrab, chekindilar choch – mustaqil mulk sifatida, Istalin davlatining tarkibiga kirgan. 586 yildaga o’zaro urushdar tufayli, hoqonlik ikkiga bo’linib ketadi.Choch esa G’arbiy hoqonlik tarkibiga kirib mahalliy hukmdor tomonidan boshqariladi. Hoqonlik bo’linganlikki qaramay G’arbiy va Sharqiy hoqonliklar o’rtasida o’zaro urush to’xtamadi. Bundan foydalangan Choch xukmdori 600 yilda qo’zg’alon ko’tarib, turklar hokimiyatidan ozod bo’lishga intildi. Lekin qarshiliklarga qaramay, ular yana Ashik urug’idek bo’lgan turk podshoxi qo’liga o’tdi.

Buxoro

• Narshahiyning «Buxoro tarixi» asarini sharofati bilan biz poytaxt Buxoro va boshka katta bo’lmagan voxa shaharlari to’g’risida ancha ma’lumot olamiz.
• Bu asardan tashkari boshka manbalarda bu voxada shuningdek, Paykent, Romiton, Tavavis va Vardana kaba shaharlar borligi kayd etilgan.

Poykand.

• Mil. av. IV-III asrlarda chegara istekomi sifatida Buxoro so’g’dining Eron bilan chegaradosh yerida kadimgi Poykand shahri bunyod etilgan. Keyinchalik Buyuk Ipak Yo’lining Poykand orkali o’tishi kal’ani shaharga aylanishiga sabab bo’ladi.

Chaganiyon

• Surxon voxasining kadimgi yirik viloyati va shahri Chag’oniyon – Termizning shimoli – sharqida joylashgan bo’lib, xozirgi Sariosiyo, Denov, Sho’rchi, Qo’mqo’rg’on, boysun tomonlarini uz ichiga olgan.