Mavzu: sinfda oʻqish va sinfdan tashqari oʻqish metodikasi reja: Kirish

300 – bu 3 ta yuzlik. 3 yuzl. * 3 = 9 yuzl. 300 * 3 = 900.

800 – bu 8 ta yuzlik. 8 yuzl. / 4 = 2 yuzl. 800 / 4 = 200.

Ko’paytirish va bo’lish jadvallarini bilgan bolalarda ko’paytirish va bo’lishning bu usullari unchalik qiyinchilik tug’dirmaydi.

Bolalarni ko’paytirishning yozma usullari bilan tanishtirishdan oldin yana bir bor yig’indini songa ko’paytirishning xossasini eslash zarurdir:

24 * 2 = ( 20 + 4 ) * 2 = 20 * 2 + 4 * 2 = 40 + 8 = 48.

324 * 2 = ( 300 + 20 + 4 ) * 2 = 300 * 2 + 20 * 2 +4 * 2 = 600 + 40 + 8 = 648.

Sonlarni ko’paytirish ( 24 * 2 va 324 * 2 ) natijalarini olgach, o’qituvchi bu misollarni ustun shaklida yozib yechish qulay ( qisqa ) roq ekanini aytadi. 24 sonining tarkibini tahlil qilgandan so’ng o’qituvchi bu misolni quyidagicha yozishi mumkin:

2 ta o’nl. 4 birl.

X 2

4 ta o’nl. 8 birl. = 48

Bu yozuvdan ko’rinadiki, ikki xonali sonni ko’paytirish bu sonning har bir xonasini birliklardan boshlab, ko’paytirishga keltiriladi.

Bir xonali songa yozma ko’paytirish hollari asta-sekin qiyinlashtirib boriladi. Dastlab birliklarda, so’ngra o’nliklarda xona birligidan o’tish soni kiritiladi. Masalan: 127 * 3.

x 127

3

381

127 ni 3 ga ko’paytirish kerak. Misolni ustun shaklida yozamiz. Birinchi ko’paytuvchi 127. birliklar ostiga ikkinchi ko’paytuvchini yozamiz. Ko’paytirishni birliklardan boshlaymiz. 7 birlikni 3 ga ko’paytiramiz, 21 birlik hosil bo’ladi ( 7 birl. * 3 = 21 birl ). 21 birl. = 2 o’nl. 1 birl., 2 ta o’nlik va 1 ta birlik. 1 birlikni birliklar ostiga yozamiz, 2 ta o’nlikni eslab qolamiz, uni keyin o’nliklarga qo’shamiz.

O’nliklarni ko’paytiramiz. 2 ta o’nlikni 3 ga ko’paytirsak, 6 ta o’nlik hosil bo’ladi, bundan tashqari yana 2 ta o’nlik ( dildagi ) bor ( 2 o’nl. * 3 = 6 o’nl.; 6 o’nl. + 2 o’nl. = 8 o’nl.), 2 ta o’nlikni 6 ta o’nlikka qo’shamiz, 8 ta o’nlik hosil bo’ladi. 8 ta o’nlikni o’nliklar ostiga yozaman.