mavzu soat juftlik Rivojlanish va ta’lim psixologiyasi faninig mazmuni, maqsadi va bolaning rivojlanishi

Rivojlanish – bu rivojlanish jarayonida yuzaga keladigan genetik jihatdan boshqariladigan o`zgarishlar

Tarbiya bolalarning rivojlanishiga har tomonlama ta`sir qiladi. Jismoniy tarbiya, ovqatlanish, turli xil jismoniy mashg`ulotlar, intellektual qobiliyatlar, kattalar va tengdoshlari bilan o`zaro munosabatlarda bolalarni ijtimoiy jihatdan shakklantirishda namoyon bo`ladi. Biroq tarbiyalash cheklangan cheklovlarga duch keladi. Hatto eng yaxshi muhit ham har qanday nuqsonli genni yengib o`tolmaydi. Va afsuski, tarbiyalash shartlari har doim ham o`zini oqlayvermaydi.
² (Polnoye sobraniye sochineniy, III tom, 2-kitob, 103-bet).
Masalan, yomon fe`l-atvorga ega ota-onalarning farzandlari barqaror va mehr bilan g`amxo`rlik ko`rsata oladigan boshqa oilalarga ishonishlari kerak.
Tarixiy nuqtai nazardan qarasak, ko`plab nazariyotchilar tabiat va tarbiyani alohida va bir-biriga raqib omillar deb hisoblasa, boshqalari bolaning o`sishiga biologik omillar sabab bo`ladi deb hisoblagan, ayrimlari esa bola qanday muhitda bo`lishidan qat`iy nazar u, albatta, rivojlanadi degan fikrni ilgari surgan.
So`nggi o`n yilliklarda bola rivojlanishi bo`yicha nazariyotchilarning tadqiqotlarida tabiat bilan rivojlanayotgan bolalar hayotidagi bog`liqliklar ochib berilmoqda (J.P.Spenser va boshq., 2009).
Rivojlanayotgan bolada tabiat va tarbiya o`z ta`sirini ko`rsatadigan quyidagi yo`nalishlarni ko`rish mumkin:

1. 
   Rivojlantirish jarayonining tabiatni cheklab qo`yishi. Bunda faqatgina genlar va atrof-muhit o`zgaruvchan miya va tanada sodir bo`ladigan hodisalarning murakkab ketma-ketligini tushuntirish uchun yetarli emas. Rivojlanish jarayonining o`zi o`sishning omilidir. Boshqacha qilib aytganda, bolaning miyasida va tanasida mavjud bo`lgan tuzilmalar tabiat va tarbiyalash ishlarini cheklaydi (Shampan, 2009; Stiles, 2008). Tug'ruqdan oldin bolaning qornida yangi hujayralar maxsus yo'llar bilan va yaqin atrofdagi hujayralar ko'rsatmalariga binoan tegishli joylarga o'tadi. Natijada mo'jizaviy o'zgarishlar ketma-ketligi paydo bo'ladi. Shunday qilib, prenatal rivojlanish jarayonida birinchi bo'lib paydo bo'lgan globusli qo'llar bir kecha-kunduzda hosil bo'lmaydi. Har bir kichik o`zgarish oldingisining holatini kengaytiradi.
   
2.