MəHƏMMƏD Əliyev həMİd həMİdov

Y= bx+a
düsturunun köməyi ilə hesablanır. Burada X-asılı olmayan dəyişkən, 
Y - 
asılı olan dəyişkən, 
a, b 
isə sərbəst hədlərdir. Verilən X-lər və Y-lərdən asılı olaraq 
a 
və 
b 
sərbəst hədlərinin riyazi üsulla tapılması mümkündür. Bu zaman aşağıdakı 
düsturlardan istifadə olunur: 
Reqresyon
analizində x-lər dəyişməyən parametrlərdir. Məsələn: il, ay, gün, 
həftə kimi. Y-lər isə dəyişən parametrlərdir. Məsələn: il, ay, gün, həftə kimi Y-lər isə 
dəyişən parametrlərdir. 
Misal: 
Sual: 
2001-ciildə müəssisəsinin ehtiyacı olan işçi sayı 
nə qədər olmalıdır? 
downloaded from KitabYurdu.org

---

47 
Cavab: 
Verilənləri düsturda yerinə qoymaqla a və b-ni hesablayaq. A və b 
hesablandıqdan sonra 2001-ci ildə ehtiyacımız olan işçi sayını tapa bilərik. 
Digər bir statistik üsul isə ekstrapolasyon və indeksləşdirmədir. Hər iki üsulda 
keçmişdə müəssisə daxilində olan işçi sayının gələcəkdə də dəyişməyəcəyi əsasıdır. 
Bu üsulda zaman çərçivəsində təsiredici üsuldur. Məsələn: Ekstrapolasyon üsulunda 
əvvəlki iki ilin hər ayında orta sayında 20 işçi işə alınmışsa, sonrakı bir il 240 işçi 
alınması məqsədə uyğun sayılır. İndeksləşdirmə isə istehsal miqdarı ilə satış miqdarı 
arasında bir əlaqə yaradılır. Məsələn: satışlar 2 dəfə artırsa, is- tehsalatda işləyən 
işçilərin sayını da 2 dəfə artırmaq olar. 
Hal-hazırda kompüterlərin və bütün statistik üsulların köməyi ilə ortalama 
təxminlərin nəticələrini meydana çıxarmaq mumkundur. 
İşçi qüvvəsinə olan tələbatın müəyyən edilməsində aşağıdakı riyazi düsturlardan 
istifadə edilməkdir: 
işçi qüvvəsi dövriyyəsi (%) = İsdən Cıxanların Cəmi x100 
orta işçi sayı 
Məsələn: Cari ildə işçilərin orta sayı 800 nəfər, işdən çıxanların sayı isə 24 nəfər 
olarsa, bu zaman 
İ.Q.D. = 3 
%
olacaqdır. 
İşçi qüvvəsinin tələbatına təsir edən digər bir faktor da işçı llərin davamiyyətidir.