Mehman ağayev
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
106 Böyrək damarlarının zədələnməsi ağır renovaskulyar hipertenziyaya səbəb olur. Xəstəlik sistem xarakter daşıdığı üçün renovaskulyar hipertenziyanın cərrahi müalicəsi effektiv olmur. Aortanın və onun şaxələrinin arteriiti və prosesin böyrək arteriya- larına da yayılması bir və ikitərəfli ola bilər, hər iki cinsdə müşahidə olunur, amma gənc qadınlarda bir qədər çox təsadüf olunur. Xəstəlik 11-20 yaşında başlayır, 2-3 ildən sonra böyrək arteriyasının daralma- sı baş verir. İltihabi proses damarların divarlarını dəyişərək onların okklyuziyasına səbəb ola bilir, bəzən trombların əmələ gəlməsi də müşahidə olunur. Ayrı-ayrı hallarda böyrək arteriyasının trombozu kəskin böyrək çatışmazlığı ilə də nəticələnə bilir. Renovaskulyar hipertenziya həmçinin böyrək arteriyasının və onun şaxələrinin şiş, hematoma ilə sıxılması, onların trombozu və ya emboliyası, anevrizmaların əmələ gəlməsi, böyrək arteriyasının əsas kötüyünün anadangəlmə stenozu (5-6% halda), hipoplaziyası, böyrək sallanması, kista, inkişaf anomaliyaları nəticəsində də baş verə bilər. Patogenez. Renovaskulyar hipertenziyanın baş verməsində həlle- dici rolu renin-angiotenzin-aldosteron sisteminin aktivliyinin ma- gistral böyrək qan dövranının azalması nəticəsində yumaqcıqların gətirici arteriyalarında perfuzion təzyiqin düşməsi nəticəsində yuks- taqlomerulyar hüceyrələrdə reninin artıq dərəcədə sekresiya olunma- sı oynayır. AT-in yüksəlməsində başqa mexanizmlərin - simpatik sinir sisteminin aktivliyinin və katexolaminlərin aktivliyinin artması, böyrək depressor faktorlarının çatışmazlığının da rolu vardır. Renovaskulyar hipertenziyanın inkişafının başlanğıcında pressor faktorların venoz qanda artması nəticəsində depressor faktorlar- prostaqlandin A və E (PQA, PQE) azalır. Vazorenal hipertenziyanın uzun müddətli mövcudluğu nəticəsində PQA və PQE sintezi əhəmiy- yətli dərəcədə tükənir və qanda onların konsentrasiyası aşağı düşür. Bu zaman böyrək toxumasında prostaqlandinlərin miqdarı və AT səviyyəsi arasında əks mütənasib əlaqə yaranır. Həmçinin işemiyaya 107 uğramış böyrək toxumasından axan qanda kinin və kallikrienin konsentrasiyası da aşağı düşür. PQA, PQE və böyrəyin kallikrienin-kinin sisteminin zəifləməsi damar daraldıcı faktorların damar genəldici faktorlara üstünlük gəlməsinə səbəb olur və stabil yüksək arterial təzyiqin yaranmasına xidmət edir. Pressor faktorların renin – angiotenzin-aldosteron sistemi (RAAS) damar divarındakı saya əzələlərdə konsentrasiyanın artmasına səbəb olur ki, bu da onların damardaraldıcı faktorlara – angiotenzin və katexolamin- lərə qarşı həssaslığını artırır. Son nəticədə damarlarda ümumi periferik müqavimət (ÜPM) yüksəlmiş olur. Beləliklə, vazorenal hipertenziyanın patogenezi mürəkkəbdir, axı- ra qədər öyrənilməmişdir, böyrək və qeyri-böyrək mənşəli pressor faktorların aktivliyinin artması və depressor faktorların aktivliyinin azalması ilə xarakterizə olunur. Klinika. Vazorenal hipertenziyanın gedişi onu yaradan səbəbdən asılıdır. Əgər kliniki olaraq arterial təzyiq gənc yaşda yüksəlirsə, stabil xarakter daşıyırsa və çox yüksəkdirsə, onda renovaskulyar hipertenzi- ya haqda düşünmək lazım olur. Yaşlı şəxslərdə (40-50 yaşdan sonra) böyrək damarlarının və onun şaxələrinin ateroskleroz nəticəsində zə- dələnməsindən də baş verən hipertenziya zamanı analoji hal qeyd olu- na bilər. Vazorenal hipertenziya üçün əsasən diastolik təzyiqin daha çox yüksəlməsi və nəbz təzyiqinin aşağı düşməsi xarakterikdir. Mühüm klinik simptomlardan bu forma hipertenziyada hiperten- ziv dərmanlarla müalicə zamanı effektin zəif olması, ya da heç olma- masıdır. Amma son illərin effektiv dərmanlarının kombinə şəkilli istifadəsi arterial hipertenziyanı aşağı salmağa imkan verir. Ona görə son zamanlar bu simptom özünün qorxuducu əhəmiyyətini itirmişdir. 40-80% hallarda böyrək arteriyası daraldıqda göbəyin sağ və sol tərəflərində, bel nahiyəsində fonendoskopla dinlədikdə sistolik küy eşidilir. Bu küy aterosklerotik daralmaya nisbətən fibromuskulyar displaziya zamanı daha yaxşı eşidilir. 108 Vazorenal hipertenziya başqa hipertenziyalara nisbətən daha tez- tez hallarda bədxassəli xarakter alır. Böyrək arteriyasının birtərəfli zədələnməsində bu hal 25-30% təsadüflərdə, ikitərəfli pozğunluqlar- da 50-60% halda müşahidə olunur. Bəd xassəli hipertenziya üçün göz dibində ağır dəyişikliklər (qansızmalar, tor qişanın soyulması və s.), ürəkdə dəyişikliklər (miokard infarktı, sol mədəcik çatışmazlığı) və beyin qan dövranında pozğunluqlar (insult, trombozlar və s.) mü- şahidə olunur. Vazorenal hipertenziyalarda hipertonik krizin rastgəl- mə tezliyi hipertoniya xəstəliyinə nisbətən azdır. Başqa mənşəli simptomatik hipertoniyalarda olduğundan fərqli olaraq vazorenal hipertenziyada sidik sindromu – proteinuriya, hematuriya, silindruri- ya xarakterik deyildir. Ancaq az hallarda (1/3 xəstələrdə) az miqdar, müvəqqəti proteinuriya qeyd oluna bilər. Diaqnostika. Qeyd olunan kliniki əlamətlər ancaq vazorenal hipertoniya haqda güman yarada bilər, amma bu diaqnozu təsdiq etmir. Digər tərəfdən vaxtında qoyulmuş diaqnoz və düzgün müalicə xəstənin sağalmasına səbəb ola bilər. Odur ki, diaqnozu vaxtında qoymaq üçün hərtərəfli müayinələr aparılmalıdır. USM, icmal rentgenoqrafiya zamanı böyrək damarlarının bir- tərəfli daralması olduqda böyrəyin ölçülərinin azalmasını aşkar et- mək mümkündür. Ekskretor uroqrafiya işemiyaya uğramış böyrəyin ölçüsünün azalmasından başqa onun ekskretor funksiyasının azalma- sını da qeyd edir. Radioizotop müayinə üsulu hər iki böyrəyin ayrılıqda funksiyası- nı öyrənməyə imkan verməklə zədələnmə tərəfi və prosesin dərinli- yini aydınlaşdırmağa imkan verir, böyrəklərin funksional qabiliyyə- tini qiymətləndirir. Böyrək angioqrafiyası, onun selektiv variantı Seldinger üsulu ilə xüsusi klinikalarda aparılır. Böyrək arteriyalarının vəziyyətini, steno- zun dəqiq yerini, dərəcəsini təyin etməklə angioqrafiya cərrahi müa- licə haqda qərarın qəbulu və məsələnin həllini təmin edir. Renovaskulyar hipertenziyanın xeyrinə həmçinin qan plazmasın- da reninin aktivlik (PRA) dərəcəsinin artmasına (1,5 dəfədən çox) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|