Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
- Gülüstan müqaviləsi
Mehman Süleymanov
562
İngilis elçisi Qor Uzeley general Rtişşevə göndərdiyi məktubunda iki ölkə arasında müqavilənin müzakirəsi və imzalanması üçün yenidən Qacar sarayının səfirinin Rusiyaya göndərilməsi məsələsini qaldırdı. General Rtişşev isə yenə də bu təklifin əleyhinə çıxdı və səfirlərin mübadiləsinin yalnız sülh müqaviləsinin imzalanmasından sonra mümkün olacağını bildirdi. Bir daha o, ingilis elçisinə çatdırdı ki, Qacar dövləti ilə sülh müqaviləsinin imzalanması səlahiyyəti ona verilmişdir və bunun üçün Rusiya paytaxtına elçi göndərməyə ehtiyac yoxdur (83).
Gülüstan müqaviləsi
563 Qacar sarayı çalışırdı ki, sülh müzakirələrinin Peterburqa keçirməsinə nail olsun. Güman edilirdi ki, bir başa Rusiya sarayının iştirakı ilə aparılan müzakirələrdə müəyyən güzəştlər əldə etmək mümkün olacaq, Qacar nümayəndələri tərəfindən qaldırılan təkliflərə Rusiya sarayı diqqətlə yanaşacaqdır. Bu təklif general Rtişşev tərəfindən qətiyyətlə rədd ediləndə Qacar sarayı kiçik sülh müqaviləsi təklifini irəli sürdü. Bu təklifin də mahiyyəti ondan ibarət idi ki, böyük sülh müqaviləsinin razılaşdırılması Peterburqa keçirilsin və orada Rusiya sarayı qarşısında işğal edilmiş ərazilərin müəyyən hissəsinin azad edilməsi məsələsi qaldırılsın. Hər halda Qacar sarayında Rusiya imperatorunun yumşaqlıq nümayiş etdirəcəyinə bir ümid var idi (84). General Rtişşev sülh müzakirələrini başa çatdırılması üçün 50 günlük barışıq elan edilməsi ilə razı olduğunu bildirdi. O eyni zamanda sülh müzakirələrinin aparılması üçün yer də təklif etdi. Bu yer İrəvan xanlığı ilə Naxçıvan xanlığının sərhədində, Araz çayı yaxınlığında, Ağoğlanla üzbəüz olan Gülüstan kəndi idi. Müzakirələrin aparılması üçün bir də Lənkəran xanlığı sərhədi yaxınlığında münasib bir məkan təklif olundu. General Rtişşev ingilis səfirinin nəzərinə çatdırdı ki, sülh müzakirələrini aparacaq şah nümayəndəsi konkret səlahiyyətə, aydın təsəvvürə malik olsun. O xəbərdar edirdi ki, Qacar nümayəndəsi müvafiq səlahiyyətə və avtoritetə malik olmasa, onda onunla müzakirələr aparılmayacaqdır (85). General Rtişşev tərəfindən Gülüstan kəndinin müzakirə yeri kimi seçilməsi təsadüfi deyildi. Gülüstan kəndi Qarabağ xanlığının ərazisində yerləşməklə Araz çayına da yaxın idi. Həm də bu məntəqədə çoxlu ərzaq ehtiyatları var idi. Konkret tarixi şərait üçü Gülüstan kəndinin sülh müzakirələrinin yeri kimi seçilməsi həm də hərbi-strateji əhəmiyyət kəsb edirdi. Gülüstanda olduğu vaxt ərzində general Rtişşev həm Gürcüstanı, həm Talış xanlığını, həm də Pəmbəki ciddi nəzarət altında saxlaya bilərdi. Həmin məntəqələrdə Rusiya əleyhinə həyəcanlar və ya rus qüv- vələrinə qarşı döyüşlər baş versəydi, general Rtişşev ətrafındakı qüvvələri tez bir zamanda həmin məntəqələrə ata bilərdi. General Rtişşev 1813-cü ilin iyul ayının ortalarında bu təkliflərinin məktub halına salaraq Kembpel vasitəsilə Qor Uzeleyə göndərdi. Bu məktuba cavab almaq və bununla qarşı tərəfin irəli sürülən təkliflərə münasibətini öyrənmək üçün general Rtişşev xeyli gözləməli oldu. Çünki Qor Uzeleyin məktubuna cavab bir də avqust ayının sonlarında alındı. Yazılanlardan aydın olur ki, general Rtişşevin məktubunu alandan sonra onun təkliflərinin qəbul edilməsi üçün Qor Uzeley Qacar sarayının əyanları ilə xeyli iş aparmalı olmuş və nəhayət bu təkliflərin qəbul edil- məsinə nail olmuşdu. Bununla da Qacar sarayı nəhayət ki, sülh müqa- Mehman Süleymanov
564 viləsinin imzalanmasına razı oldu. O da bəlli olur ki, Qacar sarayı verilən təklifləri heç də asanlıqla qəbul etmədi. Heç şübhəsiz ki, onların qəbul edilməsi üçün Qor Uzeley yenidən şantaj və təhdid yolunu tutdu və əldə edilən nəticəyə görə Qor Uzeley yenidən general Rtişşevin səxavətli tərifləri ilə qarşılaşdı (86). Sülh müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı Qacar sarayında son müzakirələr və məsləhətləşmələr aparılandan sonra nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi Mirzə Əbülhəsən xan təyin edildi. General Rtişşev Mirzə Əbülhəsən xanın şah heyətinin rəhbəri təyin edilməsini məmnunluqla qarşıladı. Sülh müzakirələrinin aparılacağı yerin müəyyənləşdirilməsi isə general Rtişşevin öhdəsinə buraxıldı. O isə yenidən müzakirələrin Gülüstanda aparılmasını təklif etdi və bu təklif Qacar sarayı tərəfindən qəbul olundu. O cümlədən, şah sarayı tərəfindən sülh müzakirələrinin aparılması üçün 50 günlük barışığın elan edilməsi təklifi də qəbul olundu. Bununla da iki dövlət arasında sülh müqaviləsinin imzalanması üçün ilkin şərtlər yaradılmış oldu. Bununla belə, Qacar sarayı Rusiya tərəfindən işğal edilmiş müəyyən ərazilərin azad edilməsində israrlı idi. Ona görə Rusiya tərəfinə təklif olundu ki, Rusiya tərəfindən işğal olunmuş ərazilərin müəyyən hissəsinin gələcəkdə azad edilməsinin mümkünlüyü haqqında müqaviləyə xüsusi bir bənd əlavə edilsin. İngilis elçisi Qor Uzeley bu barədə məktubunda general Rtişşev qarşısında məsələ qaldırdı. Rtişşev isə bu təklifi birmənalı şəkildə rədd etdi. O bildirdi ki,bölgədə status-kvonun saxlanması şərti ilə müqavilə imzalanması Qacar sarayı tərəfindən qəbul edilmişdir. Bu şərtlə müqavilə imzalanmasından sonra gələcəkdə hansısa ərazilərin azad edilməsi artıq mümkün olmayacaqdır. İngilis elçisinin məktubunda eyni zamanda kiçik sülh müqaviləsinin imzalanması təklifi də xatırlanırdı. Bu təklif də Rtişşev tərəfindən rədd edildi və bu təkliflərin irəli sürülməsini o, Qacar sarayının sülh müqaviləsinin imzalanmasına etimadsızlıqla yanaşması kimi qiymətləndirirdi. Qacar sarayının sülh müzakirələrindən yayınması ehtimalının qarşısını almaq üçün general Rtişşev başqa bir təklif irəli sürdü. O təklif etdi ki, onun irəli sürdüyü tələblər əsasında sülh müqaviləsinin imzalanan sülh müqaviləsinə ayrıca bir əlavə qəbul edilsin və həmin əlavədə nəzərdə tutulsun ki, sülh müqaviləsinin imzalanmasından sonra şah sarayının heyəti Rusiya paytaxtına yollansın və İran tərəfinin bütün xahişləri və təklifləri Rusiya sarayı qarşısında qaldırılsın. Əlavə o da bildirilməli idi ki, Qacar heyəti tələb yox, yalnız xahiş irəli sürə bilərdi. General Rtişşev öz tərəfindən də vəd etdi ki, Qacar sarayının xahişlərini və təkliflərini Rusiya imperatoruna çatdıra- caqdır. Baş komandan onu da çatdırdı ki, müqaviləyə əlavə əsas sülh Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|