Mekansal veri ÜretiMİnde maliyet etkiNLİk analiZİ ve yansimlari

2.6. BÜTÇE İLE BHİKPK FİYATLARINA GÖRE MALİYET İLİŞKİSİ

Bütçe 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 3. maddesinin ‘f’ fıkrasında “Bütçe: Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi ifade eder” şeklinde tanımlamıştır.

Tüm kamu kurum ve kuruluşlarına belirli dönem itibarı ile gelir ve giderleri tahmin edilerek bütçe ayrılmakta, kanunlar çerçevesinde gelir elde edilmekte ve harcama yapılmaktadır. TKGM de bir kamu kurumu olduğundan bütçe ayrılmaktadır. TKGM bünyesinde bulunan HDB da ayrılan bu bütçeden harcamalar yapmıştır. Yapılan her harcama maliyeti oluşturacağı için eğer biz çıktı ürünlerimizle bütçeden yapılan harcamayı karşılaştıracak olursak, maliyet etkinlik anlamında da bir fikir edinilebileceği düşünülmektedir.

2.6.1. 2009-2011 Yılları Arası Bütçe Birim Maliyetleri Karşılaştırması

HDB’de üretilen ürünlerin maliyetini karşılaştırmak amacı ile hem bütçeden çıkan rakamlar hem de yukarıdaki tabloda (Bkz. Tablo 2.1) BHİKPK’nın belirlemiş olduğu rakamlara göre çıkan sonuç kıyaslanacaktır.

Tablo 2.10 2009-2011 yılları arası BHİKPK fiyatları ile Bütçe Harcamaları gerçekleşen üretim birim maliyetleri

BHİKPK FİYATLARI VE BÜTÇE HARCAMALARI İLE BİRİM MALİYETLER
YIL	2009	2010	2011
BHİKPK TOPLAM MALİYET (TL)	2249308	5661495	4843569
BHİKPK KM2 MALİYETİ (TL/Km2)	331	82	87
BHİKPK 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	1984	495	523
BÜTÇE HARCAMALARINA GÖRE KM^2 MALİYETİ (TL/Km^2)	368	44	49
BÜTÇE HARCAMALARINA GÖRE 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	2205	262	292

Yukarıdaki tabloda (Bkz. Tablo 2.10) bütçeden çıkan maliyetlere personel ücretleri dahil edilmiş ve yaklaşık birim maliyetler elde edilmiştir.

Tablomuzu incelediğimizde (Bkz. Tablo 2.10) birim maliyetlerde düşüş görülmektedir. 2009 yılı birim maliyetleri ile 2011 yılı birim maliyetleri yüksek çıkması aynı nedene dayanmaktadır. İkisinin ortak nedeni teknolojik faktörlerdir.

2009 yılında maliyet hesapları yapılırken analog sistemlere göre hesaplamaların yapılmış olması, analog sistemi ile yapılan üretimin arazi çalışmalarının, film, banyo ve baskı maliyetlerinin yüksek oluşu, üretim süresinin fazla olması birim maliyetlerinin yüksek çıkmasına neden olmuştur.

2011 yılında ise uçağın büyük bakımlarının 2011 yılı içerisinde yapılmış olması nedeni ile birim maliyetler yüksek çıkmıştır (Bkz. Tablo 2.10). 2011 yılı uçak bakım maliyetleri yıllara yaygın düşünecek olursak, 2010 yılı birim maliyetlerinin düşük çıkması uçağın büyük bakım maliyetlerinin bu yılda olmadığı, uçağın büyük bakım maliyetlerini yıllara yaydığımızda 2011 yılı birim maliyetlerinin düşmesi gerektiğini göz önünde bulundurmamız daha doğru olacaktır.

Burada şunu açıklamak gerekir ki, 2009 yılı ve 2011 yılı birim maliyetlerinin 2010 yılına göre yüksek çıkmalarının nedeni teknoloji olsa da, kullanılan teknolojinin farklılıklarından dolayı ayırmak gerekir. 2010 ve 2011 yılı yeni teknolojinin kullanılması ile harita üretim miktarı (Bkz. Tablo 2.3) birim maliyetlerini daha çok düşürürken (Bkz. Tablo 2.10), 2009 yılında harita üretimi eski teknolojinin kullanılmasından dolayı harita üretim miktarının düşük olması (Bkz. Tablo 2.3) birim maliyetlerinin yüksek çıkmasına neden olmaktadır (Bkz. Tablo 2.10). 2011 yılı üretiminin birim maliyetlerine etki eden uçak bakım-onarım maliyetlerini yıllara yaydığımızda (Bkz Tablo 2.11), 2009 ve 2010 yılı birim maliyetleri artmaktadır. Ancak 2009 yılı birim maliyetleri çok artarken 2010 yılı birim maliyetleri daha az artmaktadır (Bkz Tablo 2.10, Tablo 2.11). Tablo 2.11 incelendiğinde 2010 yılı birim maliyetlerinin hala düşük çıkma nedeni ise üretim miktarının (Bkz. Tablo 2.3) birim maliyetleri düşürmesidir. Ayrıca ihale maliyetleri (Bkz. Tablo 2.13) eklenmemiş hali olduğundan 2010 yılı birim maliyetleri düşük gözükmektedir (Bkz. Tablo 2.10).

BHİKPK fiyatlarına göre bütçeden yapılan harcamalar ile elde edilen birim maliyetler daha düşük çıkmıştır (Bkz. Tablo 2.10). Bunun nedeni yapılan işlerden ihale ile ilgili maliyet kısmı dahil edilmediği içindir. Özel sektöre ihale edilerek yapılan işlerin çoğu Dünya Bankasından karşılandığı için avantaj olarak düşünülebilir. İhale edilen işlerde birim maliyetlere aşağıda “2.6.2. 2009-2011 Yılları Arası TKMP Birim Maliyetleri ve Bütçe Birim Maliyetlerine Etkileri” konusunda değinilmiştir.

Tablo 2.11 2009-2011 yılları arası BHİKPK fiyatları ile bakım ve onarım maliyetlerinin yıllara yaygın olarak Bütçe Harcamaları gerçekleşen üretim birim maliyetleri

BHİKPK FİYATLARI VE BÜTÇE HARCAMALARI İLE BİRİM MALİYETLER
YIL	2009	2010	2011
BHİKPK TOPLAM MALİYET (TL)	2249308	5661495	4843569
BHİKPK KM^2 MALİYETİ (TL/Km2)	331	82	87
BHİKPK 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	1984	495	523
BÜTÇE HARCAMALARINA GÖRE KM^2 MALİYETİ (TL/Km^2)	375	44	48
BÜTÇE HARCAMALARINA GÖRE 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	2.249	267	286

Yukarıdaki tabloda (Bkz. Tablo 2.11) uçağın büyük bakımlarının 3 yılda bir yapıldığını düşünecek olursak buradaki maliyetleri yıllara yaydığımızda çıkan birim maliyetler görülmektedir. Bu tabloda (Bkz. Tablo 2.11) çıkan sonuçları yukarıdaki tablo (Bkz. Tablo 2.10) ile karşılaştırdığımızda, 2009 yılında birim maliyetler artmakta, 2010 yılı ortofoto birim maliyeti ise çok az artmakta, 2011 yılı birim maliyetleri ise çok az düşmektedir. Maliyetlerdeki değişime etki eden en büyük etken, çıktı ürün ne kadar artar ise maliyetlerde o kadar çok düşmektedir. Böylece teknolojik maliyetlerin kendini karşılayabildiğini söylemek herhalde doğru olacaktır. Tablolarımızda dikkat edilmesi gereken husus (Bkz. Tablo 2.10, Tabla 2.11), ihale ile yaptırılan işlerin ‘sayısal ortofoto harita üretim maliyetleri’ ihale ile ilgili maliyetler olduğundan dolayı bütçe harcamaları maliyetlerine eklenmemiştir.

2.6.2. 2009-2011 Yılları Arası TKMP Birim Maliyetleri ve Bütçe Birim Maliyetlerine Etkileri

TKMP ile yaptırılan projelerde, sadece sayısal ortofoto harita üretimi ihale edildiğini göz önünde bulunduracak olursak birim maliyetler anlamında aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır.

Tablo 2.12 2009-2011 yılları arası BHİKPK ile TKMP İhale fiyatları gerçekleşen üretim birim maliyetleri

BHİKPK İLE TKMP İHALE FİYATLARI BİRİM MALİYETLERİ
YIL	2009	2010	2011
BHİKPK FİYATLARINA GÖRE KM2 MALİYETİ (TL/Km^2)	40	41	44
BHİKPK FİYATLARINA GÖRE 1 SAYISAL ORTOFOTO HARİTA ÜRETİM MALİYETİ (TL/Pafta)	238,13	243,37	262,1
TKMP İHALE FİYATLARINA GÖRE KM2 MALİYETİ (TL/Km^2)	72	35	29
TKMP İHALE FİYATLARINA GÖRE 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	435	209	171

2009 yılında analog sistemle üretim yapıldığı için maliyetler yüksek çıkmaktadır. 2010 ve 2011 yıllarında BHİKPK fiyatlarına göre ihale ile yaptırılan işlerde maliyetlerin düştüğü görülmektedir. Buda ihale ile yaptırılan işlerin BHİKPK fiyatlarına göre avantajlı olduğu görülmektedir.

Aşağıdaki tablomuzda, yıllar itibariyle BHİKPK fiyatlarına göre birim maliyetler ile bütçe harcamaları ve ihale maliyetleri toplanarak elde edilmiş birim maliyetler görülmektedir.

Tablo 2.13 2009-2011 yılları arası BHİKPK ile bakım ve onarım maliyetlerinin yıllara yaygın olarak Bütçe Harcamaları ve TKMP İhale fiyatları toplamı gerçekleşen üretim birim maliyetleri

BHİKPK FİYATLARI İLE BÜTÇE HARCAMALARI VE TKMP FİYATLARI TOPLAMI BİRİM MALİYETLER
YIL	2009	2010	2011
BHİKPK TOPLAM MALİYET (TL)	2249308	5661495	4843569
BHİKPK KM2 MALİYETİ (TL/Km2)	331	82	87
BHİKPK 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	1984	495	523
BÜTÇE HARCAMALARI + TKMP İHALE FİYATLARINA GÖRE KM^2 MALİYETİ (TL/Km^2)	447	79	76
BÜTÇE HARCAMALARI + TKMP İHALE FİYATLARINA GÖRE 1 ORTOFOTO MALİYETİ (TL/Pafta)	2684	476	457

Grafik 2.4 2009-2011 yılları arası BHİKPK ile bakım ve onarım maliyetlerinin yıllara yaygın olarak Bütçe Harcamaları ve TKMP İhale fiyatları toplamı gerçekleşen üretim birim maliyetleri
Yukarıdaki grafik incelendiğinde (Bkz. Grafik 2.4), 2009 yılı Bütçe ve ihale birim maliyeti BHİKPK fiyatlarına göre birim maliyetinden daha yüksek olmasının nedeni, 2009 yılı üretim miktarının düşük olmasıdır (Bkz. Tablo 2.3).

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SONUÇ

3.1. SONUÇ VE ÖNERİLER

Maliyetlerimizi BHİKPK fiyatları, bütçemizden yapılan harcamalar ve ihaleli işler ile ilgili hesapladığımız maliyetlerin genel olarak karşılaştırmalarını yaptığımızda, mekansal veri üretiminin toplam maliyetleri artış göstermektedir. Bu artış teknolojik maliyetlerden kaynaklanmaktadır. Ancak teknolojinin gelişmesi ve değişmesi ile birlikte üretimin artması ile maliyetler büyük oranda düşüş göstermektedir ve birim maliyetler düşmektedir. Teknolojinin değişmesi çıktı ürünlerimizde hem nicelik anlamında artış oluğu gibi hem de nitelik olarak da artış olmuştur. Nicelik olarak üretim miktarı artmış, daha az zamanda daha çok üretim elde edilmiştir. Nitelik anlamındaki artışlar kontrollerin ve hesaplamaların bilgisayarlı ortamda yapıldığını göz önünde bulundurduğumuzda üretimlerde meydana gelen hata oranın düşmesi, ekstra maliyetlerin ortaya çıkmasının da önüne geçmektedir.

Mekansal veri üretimine talepler ihtiyaçlar doğrultusunda sürekli olarak artmaktadır. Elde edilen bilgilerin güncelliğini koruyabilmek adına hızla gelişen ve değişen teknoloji ile birlikte mekansal veri üretimi de yenilenmektedir.

Maliyet etkinlik analizi kısmında elde edilmiş toplam ve birim maliyetler ile yıllara göre üretim miktarlarına baktığımızda, mekansal veri üretimine talebin arttığının sadece göstergelerinden bir tanesidir. Bununla birlikte hızla artan nüfusun beraberinde getirdiği şehirleşme oranı da artmaktadır. Dolayısıyla taleplerde her geçen gün artış olmaktadır.

Günümüz dünyasında doğal afetlerin arttığını göz önünde bulunduracak olursak mekansal veri üretimi daha çok önem kazanmaktadır. Bununla ilgili olarak Marmara Depremi sonrası yapılmış MEER projesi, tarım reformu çalışmalarını desteklemek amacı ile yapılmış ARIP projesi, mülkiyet ile ilgili bilgilerin güncellenmesi adına devam edilen TKMP projeleri bulunmaktadır. Elbette ki maddi anlamda toplam maliyetler ortaya konulabilir, ancak sosyal getirileri kıyasladığımız zaman maliyetleri tam anlamıyla ortaya koyabilmek ve hesaplayabilmek çok güçtür. Bu durumda maddi anlamda kayıplar yerine konulabilecek ve telafi edilebilecekken, sosyal anlamda meydana gelebilecek en ufak kayıpların dahi maliyet anlamında yerine konulabilmesi mümkün olamamaktadır.

Sonuç olarak;

Teknoloji maliyetleri, toplam maliyetler üzerinde büyük artışa neden olsa da, elde edilen sonuçlara göre çıktı ürün anlamında nitelik ve nicelik olarak artış sağlamakta, birim maliyetleri büyük oranda düşürmektedir.

Mekansal veri üretiminin maliyetlerini çıktı ürün olarak hesaplamak mümkün olmasına karşın, maliyet etkinlik anlamında sosyal olarak maliyetlerini ortaya koyabilmek oldukça güç olduğunu belirtmiştik. Ancak elde edilen verilerin sosyal hayata katkıları göz önünde bulundurduğumuzda maliyetlerin katlanılabilir makul bir seviyede olduğu söylenebilir.

Öneri olarak;

TKGM mekansal veri üretimini arttırmak amacıyla, diğer kurumların mekansal veri üretim imkanları da göz önünde bulundurulduğunda, yeni teknoloji ile donanımlı yeni bir uçak ve dijital kamera alınması uygun olacağı düşünülmektedir. Mevcutta kullanılan uçağın da teknolojik ömrünün tamamlandığını düşünürsek, alınacak uçağın birkaç yıl sonra tek başına hizmet edeceğini düşünmek yanlış olmaz. Ayrıca ülkedeki yatırımların çok hızlı değişkenlik göstermesi ve dünya standartlarının gerisinde kalınmaması, devletin acil durumlarda kendi imkanlarını maksimum kullanabilir olması için de bu tür teknolojik yatırımların sürekli olarak yapılması gerekmektedir.

Mekansal veri üretiminde nicelik ve nitelik anlamında artışların sağlanabilmesi için, değişen ve gelişen en son teknolojik yeniliklere geçiş sağlanmalı, bunun için gerekli adımlar bir an önce atılmalı ve yeterli seviyeye ulaşılmalıdır.

KAYNAKÇA

Akalın, Güneri, Kamu Ekonomisi, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:554, 2. Baskı, 1982.

Aktan, C.Can, Kamu Ekonomisi ve Kamu Politikası, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 1. Basım, 2006.

Aktuğ, Bahadır, Seymen, Salih, Kurt, Mustafa, Parmaksız, Erdem, Lenk, Onur, Sezer, Serdar, Özdemir, Soner, ED-50 (European Datum-1950) ile TUREF (Türkiye Ulusal Referans Çerçevesi) Arasında Datum Dönüşümü, Harita Dergisi Sayı 146, 2011.

Bakıcı, Sedat, TUSAGA-AKTİF Projesi ve Koordinat Dönüşüm Çalışmalarına Etkileri, Türkiye Ulusal Dönüşüm Projesi Raporu, 2008.

Başkent, Emin Zeki, CBS Projeksiyon, Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2010.

Bulutoğlu, Kenan, Kamu Ekonomisine Giriş, Ankara, Maliye ve Hukuk Yayınları, 7. Baskı, 2008.

Çelik, R.Nurhan, TUTGA, Depremler ve Büyük Ölçekli Çalışmalar, İznik, TUJK Yıllık Bilimsel Toplantısı, 2002.

Durmuş, Mustafa, Kamu Ekonomisi, Ankara, Gazi Kitapevi, 1. Baskı, 2008.

Gürbüz, Hayrettin, Fotogrametri, Selçuk Üniversitesi Matbaası, Konya, 1981.

HDB 2011 Yılı Birim Faaliyet Raporu, TKGM, Ankara, 2011.

Kınık, İbrahim, Büyük Ölçekli Harita Üretiminde TUTGA ve TUSAGA-AKTİF Sistemlerine Dayalı Olarak GNSS Ölçme ve Hesaplama Tekniklerinde Son Gelişmeler, İstanbul, TUJK, 2011.

Kısa, Akın, Çolak, Sinan, Şen, Nurdan, The effects of Technological Developments to the Spatial Data Production Costs in the General Directorate of Land Registry and Cadastre (TKGM), FIG Working Week, 2012.

Kısa, Akın, Erkek, Bilal, Çolak, Sinan, Cost Analysis in Mapping Department for Spatial Data Production as a Part of Business Intelligence, The XXII Congress of the International Society for Photogrammetry and Remote Sensing, 25 August- 1 September, ISPRS, Melbourne, Australia, 2012.

Kısa, Akın, Erkek, Bilal, Çolak, Sinan, Şen, Nurdan, Capacity Building on Spatial Data Production and Effects to the Projects, Infrastructure for Spatial Information in the European Community, INSPIRE, 2012.

Şahin, Mehmet, Kamu Ekonomisi ve Sivil Toplum Kuruluşları, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 1. Basım, 2007.

Tokatlıoğlu, M.Yıldız, Fayda Maliyet Analizi, Aktüel Yayınları, İstanbul, 2005.

Yaşayan, Ahmet, Fotogrametri II Ders Notları, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 1997.

Yerci, Mehmet, Fotoğraf Bilgisi ve Çoğaltma Tekniği, Selçuk Üniversitesi Matbaası, Konya, 1990.

Yomralıoğlu, Tahsin, Coğrafi Bilgi Sistemleri; Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Trabzon, 2005.

657 Sayılı Harita Genel Komutanlığı Kanunu ve Bakanlıklararası Harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu Yönetmeliği Uyarınca Harita ve Uzaktan Algılama İsteklerine İlişkin Bütçe Aktarma Hesaplarına Esas Olacak (2009-2010-2011) Yılı Yaklaşık Maliyetleri, BHİKPK’nın Plan ve Programlama Komisyonu, Ankara, 2009, 2010, 2011.

5018 Sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu, Kanun Numarası: 5018, Kabul Tarihi: 10/12/2003, R.G. Tarihi: 24/12/2003, R.G. Sayısı: 25326, 2012.

6083 Sayılı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun, 10 Aralık 2010, Resmî Gazete Sayı: 27781, Kanun No: 6083, 2012.

URL1: www.acikders.org.tr (2 Mart 2012)

URL2: www.hgk.mil.tr/dergi/makaleler/OZEL SAYI 16.pdf (5 Nisan 2012)

URL3: www.tkgm.gov.tr (2011, 2012)