Mekansal veri ÜretiMİnde maliyet etkiNLİk analiZİ ve yansimlari

2.2. FOTOGRAMETRİK VE ORTOFOTO HARİTA ÜRETİMİNDE MALİYET ETKİNLİK ANALİZİ

Fotogrametrik harita üretiminde genel olarak üç aşama bulunmaktadır:

• 
  Arazi çalışmaları
  
• 
  Uçuş işlemleri
  
• 
  Büro işlemleri
  

Arazi çalışmaları; son yıllardaki teknolojik gelişmelerle birlikte büyük oranda zaman ve ekonomik olarak daha uygun hale getirilmiştir.

Uçuş işlemleri; özellikle GPS/IMU ve Sayısal kameranın birlikte kullanımı ile çok başarılı sonuçlara kısa zamanda ulaşma imkanı sağlamıştır.

Büro işlemleri; görüntülerin sayısal olması, bilgisayar ve yazılımların gelişmesi ile birlikte operatör işlemlerinin büyük oranda azalmasını sağlamıştır.

2.2.1. Arazi Çalışmaları ve Maliyet Etkinlik Analizi

Arazi çalışmalarında, arazi için ön hazırlıklar yapıldıktan sonra oluşturulan çalışma ekipleri araziye intikal ederler. Ön hazırlık aşamasında belirlenen havai nirengi noktalarının tesisleri ve ölçüleri yapılır.

TUSAGA-Aktif (CORS-TR) sistemi kullanılmadan önce atılacak nirengi noktaları, 30km’lik mesafelerle belirlenmiş TUTGA noktalarına göre araziye atılmaktaydı. TUTGA noktaları baz alınarak önce C1 noktaları atılmakta, sonra atılan C1 noktaları baz alınarak C2 noktaları atılmakta ve en son olarak haritası yapılacak alana C2 noktaları baz alınarak C3 noktaları atılmaktaydı.

TUSAGA-Aktif (CORS-TR) sistemi kullanılmaya başladıktan sonra, artık GPS aleti ile araziye gidilmekte ve GPS aletinin TUSAGA-Aktif (CORS-TR) sistemi yardımıyla uydulardan aldığı değerlerle arazide direk ölçüm yapılabilmekte ve C3 noktaları direk atılabilmektedir.

Burada karşılaştırma yapacak olursak;

1. 
   Eski sistemde ölçüm yapabilmek için daha çok personele ihtiyaç varken yeni sistemle birlikte daha az personel kullanılmaktadır.
   
2. 
   Eski sistemde C3 noktalarını atabilmek için ekstradan C1 ve C2 noktaları atılmaktayken TUSAGA-Aktif ile birlikte C1 ve C2 noktalarına gerek kalmamıştır.
   
3. 
   Eski sitemde daha çok C3 noktası atılmaktayken yeni sistemle birlikte daha az C3 noktası atılmaktadır.
   
4. 
   Eski sistemde arazi çalışmaları en az 2 ay sürmekte iken, yeni sistemle birlikte bu süre 25 güne inmiştir.
   

Maliyetler anlamında bakacak olursak TUSAGA-Aktif sistemine geçilmesi ile birlikte, personel, yakıt ve nokta maliyetleri büyük oranda düşmüştür. BHİKPK fiyatlarına baktığımızda C1 ve C2 nokta maliyetleri C3 nokta maliyetine göre daha yüksek olduğu görülecektir.

Personel, yakıt ve nokta vd. maliyetleri birebir hesaplanabilir. Ancak maliyet etkinlik analizini yapacak olursak;

• 
  En az 2 ay süre isteyen işlerin 25 güne kadar düşmüş olması zaman anlamında kazanç sağlamıştır. Böylece daha çok iş daha kısa sürede yapılmakta ve ürün anlamında çıktılarımız artmaktadır.
  
• 
  Teknoloji sayesinde, yapılan çalışmalarda hata yapma oranı en aza indirgenmesi ile birlikte ekstra maliyetlerin de önüne geçilmiştir.
  

İşte buradan hareketle çıktı ürünlerimizde meydana gelen hem nitelik hem de nicelik anlamında maliyet etkinlik analizi olarak ortaya koyabiliriz, ancak buradan tam olarak maliyetlerimizi hesaplayabilmek ise oldukça güçtür.

2.2.2. Uçuş İşlemleri ve Maliyet Etkinlik Analizi

Uçuş işlemlerinde maliyetleri analog ve sayısal sistemle üretim şeklinde iki aşamalı olarak inceleyebiliriz.

Analog sistemle üretimde analog kamera kullanılmaktaydı. Analog kamerada uçuş öncesi ve uçuş sonrası gerçekleşen maliyetler bulunmaktadır. Uçuş öncesi film maliyetleri, uçuş sonrası ise çekilen filmlerin banyo, baskı ve tarama maliyetleri bulunmaktadır. Sayısal sistem ile üretimde ise sayısal kameranın kullanılması ile birlikte film kalkmış olup yerini poz almıştır. Çekilen pozlar process edilerek son resim olarak ortaya çıkmaktadır.

BHİKPK fiyatları incelediğimizde analog ve sayısal hava kameralarının uçuş maliyetleri arasında analog hava kamerası lehine bir fark söz konusudur. Buradaki en büyük etken sayısal hava kameralarının fotoğraf boyutunun küçük, dolayısıyla proje alanı içerisinde alınacak olan fotoğraf sayısının fazla olmasıdır. Daha fazla fotoğraf daha fazla uçuş kolonu ve daha fazla uçuş süresi demek olacaktır. Uçuş öncesi ve sonrasında gerçekleştirilen hizmetlerin (foto-laboratuvar ve fotoğraf oluşturma işlemleri) maliyetleri arasında ise fark incelendiğinde sayısal hava kamerasının maliyeti yok denecek kadar azdır. Analog hava kamerasında direk olarak parasal maliyeti olan film ve film banyo malzemeleri ile fotoğraf tarama maliyetlerinin sayısal hava kameraları için mevcut olmaması en büyük etkendir.

Maliyet etkinlik analizi anlamında düşünecek olursak analog kamerada film renkli ya da siyah-beyaz olmakta ve ona göre ürün elde edilmekte iken sayısal hava kamerası tek bir uçuş ve tek maliyet ile tüm bantlardaki görüntüyü elde etmek mümkün olduğu için ayrıca bir avantaj sağlamaktadır. Ayrıca analog hava kamerasında bulunan banyo, baskı ve tarama ile ilgili ayrıca personel çalıştırılması gerektiğinden sayısal hava kamerası ile personel maliyetleri anlamında da azalmış olup zaman olarak da kazanç sağlanmıştır.

Uçuş yapılacak bölgelerde güzergâhlar ve kolonlar belirlenmektedir. Analog sistemle üretimde çekilen hava fotoğraflarında rasıt kullanılmakta ve çekimler yapılmaktaydı. Daha sonra geçiş aşamasında GPS/IMU değerleri sisteme yüklenerek uçulacak kolonlar belirlenmekteydi. Böylece ilk aşamaya göre yanlış uçma olasılığı daha da azalmış, ekstra uçuş ve film maliyetleri azalmıştır. Sayısal sistemle üretimde tamamen sistemler dijital olduğundan hesaplamalar otomatik olarak yapılmakta ve uçulmaktadır. Maliyet etkinlik analizi anlamında yine burada hem nitelik hem de zaman anlamında kazanç sağlanmaktadır ve bunun maliyetlerini ortaya koyabilmek güçtür.

2.2.3. Büro İşlemleri ve Maliyet Etkinlik Analizi

Büro işlemleri teslim alınan hava fotoğrafı görüntülerinin tesliminden çıktı ürüne ve arşive teslimine kadar yapılan maliyetleri kapsamaktadır.

Maliyet etkinlik analizi anlamında değerlendirecek olursak analog sitemle yapılan üretimde görüntülerin analog olması, standart topoğrafik harita üretiminde ayrıntıların çok olması, daha çok operatör işlemlerini gerektirmekteydi. Sayısal sistemle yapılan üretimde görüntülerin sayısal olması, standart topoğrafik harita üretiminden ortofoto harita üretimine geçilerek ve ortofoto harita üretiminde yollar ve demiryolları, hidrografik detaylar, şevler ve DTM verilerinin ve eğrilerin çizilmesi ve kontrolü yeterli olması, bilgisayar ve yazılımların gelişmesi gibi faktörler ile birlikte operatör işlemlerinin büyük oranda azalmasını sağlamıştır. Buradan personel anlamında maliyet kazancı sağlandığı gibi, yine zaman anlamında da büyük kazançlar sağlanmıştır. Ayrıca hata yapma olasılığı da sayısal sistemle daha çok azalma anlamında yine nitelik ve nicelik anlamında maliyet etkinlik ortaya çıkmaktadır.