Məmməd Əmin Rəsulzadə
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Bundan sonra H.M. bəyin müqaviməti qırılır və həmən arkadaĢlarına dönərək: - Biz pas, deyir. Mahiyyətinə qısaca təmas etdiyim bu dövrdə mən Bakıda maarif yayan “Nicat” cəmiyyətinin rəyasətində bulunurdum. Bu, rəsmi icazə ilə fəaliyyət yapan bir cəmiyyət idi. Onun pərdəsi altında siyasi fəaliyyətdə bulunan gizli bir qrup gizlənirdi. Bu qrup çarlığa qarĢı konspirasiya yapan bütün ixtilal partiyası və qrupları ilə təmas halında idi. Günün birində bolĢevik partiyası maliyyə komisyonuna mənsub üzvlərdən bir neçəsi mənə müraciət etdi: - MüĢtərək bağ gəzintisi yapaq, siz rəsmi ünvanınızı verir, biz də Ģəhərdə və cəmiyyət içində nüfuzu olan məĢhur xanım və bəylərdən, tanınmıĢ aktyor və aktrisalardan mürəkkəb bir dəstə ilə bağ gəzintisinin baĢarılı olmasını təmin edərik, dedi.
Nəticədə: “Necə olur-olsun, gəliri aramızda börüĢdürərik” təklifində bulundu. O dövrdə bu kimi kombinasiyalar adi iĢlərdəndi. Bunun heyrət ediləcək bir tərəfi yoxdu. Ġdarədəki yoldaĢlarla görüĢdüm. Hamısı çarlıq əleyhdarı adamlar olduğundan təklifi iyi qarĢıladılar. Hərəkətə keçildi. Bağ gəzintisi baĢlandı. Bakının məĢhur vali bağçasında tərtib olunan bu bağ gəzintisi üç gün davam edəcəkdi. Gəzintinin ilk günü baĢarılı oldu. YaxĢı gəlir əldə edildi. Bu temp ilə davam edəcək olursa, gəzintinin tam bir gəlir verəcəyi hər dürlü Ģübhənin xaricində idi. Ġkinci gün də gəzinti eyni temp ilə davam etdi. Bu arada Ģərikimiz maliyyə komisyonu üzvlərindən Serebryakov mənə müraciət edir: “Kobanı tanıyırsan, onu Bayıl həbsxanasından (Bakının Bayıl burnu deyilən xəlicində üç tərəfi su olan bir həbsxana qalası ki, bir zaman mən də bunun sakinlərindəndim) qaçırmaq istəyirik, deyir. Bağ gəzintisinin baĢarılı olduğu və yaxĢı hasilat verəcəyi Ģübhəsizdir. Bizim hissəmizə düĢəcək gəlir hesabına yoldaĢ Kobanın (yəni Stalinin) qaçırılmasını finansə etmək üzrə gəzintinin müdiri sifətilə 200 rubləlik bir avans versəniz minnətdar olarıq”, deyir; iĢin təcili olmasını da Kobanın iki gün sonra gedəcək məhbuslar kəfiləsi ilə göndərmək zərurəti ilə izah edir. “Hər ehtimala qarĢı bəklədiyimiz nəticə aldığımız avansı qapamayacaq olsa, hissəmizə düĢən açığı dərhal ödəməyi təəhhüd edirik”, deyə təminat verməyi də ihmal etmir. Məsələni yoldaĢlara deyirəm: istənilən avansı verməkdə bir maneə görülmür. Bağ gəzintisinin üçüncü günü kassadakı pulun hamısını, lotereya üçün zərgərlik mağazalarından borc edilmiĢ gümüĢ əĢya qalıqlarını və sairəni toplayaraq gəzintinin baĢ qadın müdiri madam Baykova, “maliyyə komisyonu” üzvü və “Nicat” cəmiyyəti idarə heyəti üzvlərindən bir yoldaĢla birlikdə nəticəni bir hesabat halında təsbit etmək üzrə madamın evinə doğru hərəkət edirik. Qubernator iqamətgahının yanında bulunan Ģəhər bağçasından aralanmıĢ, elə yan küçələrindən
birinə dönmüĢdük ki, əli silahlı banditlər arabalarımıza hücum edir, kassa pulu ilə gümüĢ əĢyanı alır, üstəlik madamın bilərzikləri ilə sırğalarını da çəkib qeyb olurlar. Təxmin edəcəyiniz bir həyəcan və təəssür içində madamın evinə gəlirik; normal protokol yapacağımıza polis zəbti hazırlamaq lazım gəlir. Bağ gəzintisi gözlənilmədən bir fiasko ilə nəticələnmiĢdi. Bizim Ģəriklər indi zərərləri qapamaq deyil, aldıqları 200 rubləlik avansı belə qaytarmaq niyyətində deyillər. Bu gün-sabah deyə məsələni boyunlarından atırlar. ĠĢin arxası var: Soyğunçuların bizzat bolĢeviklər partiyasına mənsub terroristlər olduğu qüvvətlə söylənilir. Lenin iĢ baĢına gəlincə çarlığın millətlərarası bütün borclarını ləğv etmiĢ ikən, 1903-cü ildə Rusiya Sosial-Demokrat Partiyasının konqresini finansə etmək üçün yapılan borcu dərhal ödəmiĢ, “Ġnqilab öz borcunu ödəyər!” deyə lovğalanmıĢdı. Ya bizim 200 rublə... AZƏRBAYCAN CÜMHURİYYƏTİNİN BOLŞEVİKLƏR TƏRƏFİNDƏN İŞĞALI 1917-ci ildə hökumət rəisi Lenin və millətlər komissarı Stalinin imzalarını ehtiva edən bir bəyannamə ilə Sovet hökuməti Rusiya imperatorluğu daxilində bulunan böyük-kiçik bütün millətlərin öz müqəddəratlarını və istərlərsə Rusiyadan ayrılaraq özlərinə məxsus müstəqil bir dövlət də qura biləcəklərini təmin edirdi. Təntənəli Ģəkildə ifadə olunmuĢ bu aydın deklarasiyaya rəğmən, 28 may 1918-ci ildə milli istiqlalını elanla hakimiyyət haqqına malik milli bir dövlət halına gələn Azərbaycan xalq cümhuriyyətinin hüdudları Moskvadan göndərilən Qızıl Ordu hissələri tərəfindən zorlanmıĢ, 27 nisan (aprel) 1920-ci ildə məmləkət qızıl rus hissələri tərəfindən istila edilmiĢdi. Cümhuriyyət hüdudları (sərhədləri) üstün qüvvələrlə keçilmiĢ, hər cür müqavimət hərəkatları amansız surətdə basdırılmıĢdı. Qızıl Ordunun aktiv yardımı ilə məmləkət sovetləĢdirilirdi. Yəni sözdə Sovet Azərbaycanı cümhuriyyəti ünvanı mühafizə edilirdisə, iĢdə demokratik milli bütün müəssisələr ortadan qaldırılır; liderlər təqib olunur, qızıl istila terroru hər tərəfi qovururdu. Fövqəladə ixtilal məhkəməsi mənasına gələn “Çrezvıçayka” cəza makinəsi (maĢını) durmadan çalıĢır (iĢləyir), gözdə bulunan bütün münəvvərlər biri-biri arxasından yaxalanaraq zindanlara atılır, bir qismi də əlli-ayaqlı ortadan qeyb olurdular. Qızıl qasırğa devirmədik milli bir müəssisə, kəsmədik bir Ģəxsiyyət buraxmırdı.
Bu Ģərtlər daxilində bir müddət saxlandıqdan sonra əski mücadilə arkadaĢlarımdan mərhum Kazımzadə Abbasqulu bəylə bərabər Bakını tərk etmiĢ, Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|