Məmməd Süleymanov: Azərbaycanda Sol hərəkatın
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qeydlər: 1.
- İstifadə olunan mənbələr: 1.
- Cek Londonun “Dəmir daban”ı
- (Cek London. “Dəmir daban”) 1908
- (Cek London. “Dəmir daban”)
75 yə heç bir dəxli olmayan insanlara çatır. Onlar sadəcə olaraq rəsmləri birbaşa divardan kəsib çıxararaq bütün dünyaya satırlar. Əlbəttə ki, Benksi buna qarşıdır. O, mətbuat vasitəsilə bildirib ki, onun rəsmləri divarlardan götürülüb hərraclarda satılmaqdan ötrü deyil, divarlarda qalmaları üçündür.
76 №1 Fevral 2014 Məmməd Süleymanov Cek Londonun “Dəmir daban”ı Cek Londonun sosialist olması ümum məlum faktdır. Yazıçı illər boyu ABŞ Sosialist partiyası-nın üzvü olub, onun fəaliyyətində iştirak edib, beynəlxalq həmkarlar təşkilatı olan “Dünya Sənaye Fəhlələri”ni (IWW) dəstəkləyib, habelə Sol hərəkata maliyyə dəstəyi verib. Sonralar Sosialist Partiyasından bəyanat verərək çıxması isə heç də ideologiyadan ayrılması ilə yox, partiyanı passivlikdə suçlaması ilə bağlı olub. Yazıçının qələmindən proletariatın problemlərinə həsr olunmuş bir çox bədii və publisistik yazılar çıxıb. Onların arasında “Dəmir daban” romanının əlahiddə yeri var. ***
“Tarixçilər və filosoflar üçün oliqarxiyanın qələbəsi həmişəlik həllsiz tapmaca olaraq qalacaq. Sosial təkamülün gedişatında ona yer yox idi. Onun gəlişi tarixi cəhətdən əsassız idi və qaçılmaz deyildi. O, tarixdə dəhşətli anomaliya, dərkolunmaz kuryoz kimi qalacaq” (Cek London. “Dəmir daban”) 1908-ci ildə 32 yaşlı Cek London “Dəmir daban” romanını yazır. İlk antiutopiyalardan biri sayılan əsər 25 il ərzində diqqəti xüsusi olaraq cəlb etmir. Yalnız 1940-cı illərdən başlayaraq ardıcıl olaraq kitabdakı öncəgörmələrin doğrulmağa başlaması əsərin ədəbiyyat tarixində öz layiqli yerini tutması ilə nəticələnir. Necə ki özünün “Kataloniyanın xatirəsinə” kitabı ilə Corc Oruell siyasi publistikanı incəsənətə çevirmişdi, oxşar ifadəni “Dəmir daban” haqqında da işlətmək olar: Cek MƏDƏNİYYƏT 77 Londonun sayəsində siyasi ideologiya və sinfi mübarizə incəsənətə dönüşdü. Əsər inqilabçı Ernest Everqardın həyat yoldaşı Evisin gündəlikləri formasında qələmə alınıb. 1917-ci ildə ABŞ-dakı üsyandan bir müddət sonra həlak olan Evisin yazdıqları yalnız 27-ci əsrdə – İnsanların Qardaşlığı erasında aşkarlanır və dərc olunur. Əsərdəki hadisələr isə 1912-1918-ci illərin təsviri kimi verilib. Bəlli olduğu kimi, Cek London 1916-cı ildə böyrək çatışmazlığından vəfat edib, yəni, əsərin süjetində o, hələ olmamış və gələcəkdə baş verəcək hadisələri təsvir edib. Bizim illərimizdə isə “Dəmir daban” – reallaşmış antiutopiyadır. Müəllifin “terrorçu kapitalizmin hakim sinfi” adlandırdığı oliqarxlar dövrümüzdə tamamilə leqallaşmış və ən populyar kəlmələrdən birinə çevrilib. Cek London “Dəmir daban” dövrünü quldarlıq üsulları ilə müasir texnologiyanın birləşdirildiyi bir idarəetmə forması sayırdı. Ətrafınıza baxın: Dünya düzəni məhz bu ssenarinin gerçəkləşməsindən xəbər verir. Bu cəhətdən Cek London öncəgörəndir... ***
“ – Əgər bütün dünyaya yiyələnmək üğrunda mübarizədə trestlər qalib gəlsə, bəs onda? – O zaman, – deyə Ernest cavab verdi, – siz də, biz də və bütün fəhlə sinfi bəşəriyyət tarixinin hətta ən qaranlıq dövrlərinin belə tanımadığı cilovsuz və rəhmsiz zülmkarlığın dəmir dabanı altında əziləcək. Bəli, onun adı belədir – Dəmir daban”. (Cek London. “Dəmir daban”) Cek Londonun “Dəmir daban”ını dünya ədəbiyyatı tarixində oliqarxlar və oliqarxiya haqqında ilk roman sayırlar. Əsər kapitalizmin analizinə, onun hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyinə və quruluşa qarşı əsrlərlə davam edəcək dirənişə həsr olunub. Bəzən “Dəmir daban”ı pessimist əsər adlandıranda yanılmırlar – müəllif uzun və çətin yoldan, ancaq bu yolun qaçılmazlığından daışır. Yazıçının kapitalizmi qamçılayan və işçi sinfinin mübarizəsindən bəhs edən digər yazıları da var, ancaq onlar kiçik həcmlidir və publisistikdir (“Mən niyə sosialist oldum?”, “İnqilab” və s.), yalnız “Dəmir daban” sosialist yazıçının ideyaları ən dolğun
Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|